Trigeminal Nevralji Nedir?
Aynı zamanda tic douloureux olarak adlandırılan trigeminal nevralji, hisleri yüzden beyne taşıyan trigeminal siniri etkileyen kronik bir ağrı durumudur, yani bir yüz ağrısıdır. Trigeminal nevralji durumu olan bireyler için diş fırçalamak veya makyaj yapmak gibi yüz civarında gerçekleştirilen çok hafif uyarıcı eylemler bile dayanılmaz bir ağrının ortaya çıkmasına neden olabilir.
Trigeminal nevraljinin ilk aşamalarında bireyler kısa, hafif ataklar yaşayabilir. Ancak bu durum ilerleyebilir ve daha uzun, sık ve yoğun yakıcı ağrı nöbetlerine neden olabilir. Trigeminal nevralji, kadınlar arasında erkeklere oranla daha sık görülür ve 50 yaş üstü yetişkin bireylerde ortaya çıkma olasılığı daha yüksektir.
Günümüzde mevcut çeşitli modern tıbbi tedavi seçenekleri sayesinde, trigeminal nevraljiye sahip bireylerin, mutlaka acı dolu bir hayata mahkum olması zorunlu değildir. Tıp uzmanları trigeminal nevraljiyi genellikle ilaçlar, enjeksiyonlar veya cerrahi müdahaleler ile etkili bir şekilde yönetebilirler.
Trigeminal Nevralji Neden Olur?
Trigeminal nevralji durumunda görevi yüzdeki hisleri beyne taşımak olan trigeminal sinirin işlevi bozulur. Birçok vakada asıl sorun, normal bir kan damarı ile beynin tabanında yer alan trigeminal sinir arasında gerçekleşen temastır. Bu temas sinire baskı yapar ve zaman içerisinde hatalı sinyaller göndermesine neden olur.Trigeminal nevralji, bazı vakalarda yaşlanmanın bir sonucu olarak ortaya çıkabilir veya bazı sinirleri koruyan miyelin kılıfına zarar veren multipl skleroz ya da benzeri bir bozuklukla ilişkili olabilir. Trigeminal nevraljiye, trigeminal sinire baskı yapan bir iyi ya da kötü huylu tümör de neden olabilir.Bazı vakalarda trigeminal nevralji bir beyin lezyonu veya diğer anormallikler nedeniyle ortaya çıkabilir. Yine diğer vakalarda cerrahi yaralanmalar, felç ya da yüz travması trigeminal nevraljinin ortaya çıkmasından sorumlu olabilir.
Bireyde mevcut trigeminal nevralji çeşitli tetikleyicilerden dolayı ağrı belirtisi göstermeye başlayabilir. Bu tetikleyiciler arasında bir rüzgar esintisi ile karşılaşmak, diş fırçalamak, gülümsemek, yemek yemek veya bir şeyler içmek, konuşmak, makyaj yapmak, tıraş olmak, yüze dokunulması veya yüzünü yıkamak gibi faaliyetler bulunabilir.
Trigeminal Nevralji Belirtileri Nelerdir?
Trigeminal nevraljinin belirti ve semptomları arasında çeşitli ağrı modelleri bulunur. Bu ağrı modelleri bireyde aşağıdaki listeden biri veya aynı anda birden fazlası şeklinde gözlemlenebilir.- Ağrı bireyin yüzünde tek bir noktaya odaklanır veya daha geniş bir düzende yayılabilir.
- Bir seferde yüzün bir tarafını etkileyen ağrı, nadiren yüzün her iki tarafını da etkileyebilir.
- Birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar süren ağrı nöbetleri görülebilir.
- Elektrik çarpması gibi hissedilebilen şiddetli, yanıcı veya delici ağrı dönemleri ve atakları gözlemlenebilir.
- Günler, haftalar, aylar veya daha uzun süren birkaç atak dönemleri olabilir. Bu vakaların bazılarında bireylerin hiç ağrı hissetmediği dönemler olabilir.
- Trigeminal nevraljinin spazm benzeri ağrısına dönüşmeden önce ortaya çıkabilecek sürekli ağrı ya da yanma hissi oluşabilir.
- Yanak, çene, dişler, diş etleri, dudaklar veya daha az sıklıkla göz ve alın dahil olmak üzere trigeminal sinir tarafından etki altında tutulan bölgelerde ağrı gelişebilir.
- Yüze dokunma, çiğneme, diş fırçalama ya da konuşma gibi yüz ile etkileşimden sonra tetiklenen spontane ağrı veya ataklar olabilir.
- Zaman içerisinde ağrı atakları daha sık ve daha yoğun bir hale gelebilir.
- Özellikle uzun süreli veya tekrarlayan ağrı olmak üzere yüz ağrısı yaşayan bireylerin yanı sıra, reçetesiz satılan ağrı kesiciler tarafından geçmeyen yüz ağrısı yaşayan bireyler bir an önce doktora başvurmalıdır.
Trigeminal Nevralji Nasıl Teşhis Edilir?
Doktor, trigeminal nevralji tanısını temel olarak bireyin yaptığı ağrı tanımına göre kesin olarak koyacaktır. Buna göre ağrının türü, yeri ve tetikleyici mekanizması önemlidir.
Trigeminal nevraljiye bağlı ağrı birçok vakada ani, şok benzeri ve kısadır. Bireyin yüzünün ağrıdan etkilenen kısımları doktora ağrının trigeminal sinirin kontrol ettiği bölgeler ile ilişkili olup olmadığını gösterecektir. Trigeminal nevraljiye bağlı ağrı, genellikle yemek yemek, konuşmak ve hatta serin bir esinti ile karşılaşmak gibi durumlarda yanakların uyarılmasıyla ortaya çıkar.
Doktorunuz, trigeminal nevraljiyi teşhis etmek ve durumun altında yatan nedenleri belirlemek için birçok farklı test türünden faydalanabilir.
Yapılacak nörolojik muayene sürecinde doktor tarafından bireyin yüzünün farklı bölümlerine dokunulması ve yakından incelenmesi doktorun ağrının tam olarak nerede ortaya çıktığını ve eğer bireyde trigeminal nevralji varsa trigeminal sinirin hangi dallarının etkilenebileceğini belirlemesine yardımcı olabilir. Doktor tarafından yapılacak refleks testleri de semptomların ayrıca sıkışmış bir sinirden mi yoksa başka bir durumdan mı kaynaklandığını belirlenmesine yardımcı olabilir.
Doktor, multipl skleroz veya bir tümörün trigeminal nevraljiye neden olup olmadığını belirlemek için baş bölgesinde manyetik rezonans görüntüleme yani MRI taraması yapılmasını isteyebilir. Bazı vakalarda, doktor arterler ile damarları görmek ve kan akışının düzenini vurgulamak için bir kan damarına bir boya enjekte ederek manyetik rezonans anjiyografisi çekilmesini isteyebilir.
Yüz ağrıları birçok farklı durumdan kaynaklanıyor olabilir, bu nedenle doğru teşhis yapılması, doğru tedavinin uygulanabilmesi için çok önemlidir. Doktor diğer koşulların varlığı ihtimalini ortadan kaldırabilmek etmek için ek testlerin yapılmasını gerekli görebilir.
Trigeminal Nevralji Nasıl Tedavi Edilir?
Trigeminal nevralji tedavisi genellikle ilaçlarla başlar. Bazı vakalarda ilaçlar haricinde ek tedavi yapılmasına gerek olmaz. Bununla birlikte diğer vakalarda zamanla trigeminal nevralji belirti ve semptomları ilaçlara karşı olumlu yanıt vermeyi bırakabilir veya birey için hoş olmayan yan etkiler ortaya çıkabilir. Bu bireyler için enjeksiyonlar veya cerrahi müdahale, trigeminal nevralji için diğer tedavi seçeneklerini oluşturur.Eğer durum multipl skleroz gibi başka bir nedenden kaynaklanıyorsa, tedavi süreci bu altta yatan durumun üzerine odaklanarak devam edecektir.
Doktor trigeminal nevraljiyi tedavi etmek için, genellikle beyne gönderilen ağrı sinyallerini azaltacak veya toptan engelleyecek ilaçları reçete edecektir.
Eğer bireyin kullandığı ilaçlar etkinliklerini kaybetmeye başlarlarsa, doktor ya bu ilaçların dozunu artırabilir ya da başka bir ilaç türünü reçete edebilir. Tedavide kullanılan bazı ilaçların yan etkileri arasında baş dönmesi, kafa karışıklığı, uyuşukluk ve mide bulantısı sayılabilir.
Bazı kas gevşetici yani antispazmodik ajanlar tek olarak veya bazı ilaçlarla birlikte kombinasyon halinde kullanılabilir. Bu ajanların yan etkileri arasında kafa karışıklığı, mide bulantısı ve uyuşukluk sayılmaktadır.
Trigeminal Nevralji iİçin Çok Sayıda Cerrahi Tedavi Seçeneği MevcutturMikrovasküler dekompresyon prosedürü, sinirin arızalanmasını önlemek için trigeminal kök ile temas halinde olan kan damarlarının yerini değiştirmeyi veya bu damarları çıkarmayı kapsar. Mikrovasküler dekompresyon sırasında, doktor yüzün ağrının olduğu tarafında, kulağın hemen arkasına küçük bir kesi yapar.
Daha sonra, cerrah kafatasında açılan küçük bir delikten trigeminal sinirle temas halinde olan tüm arterleri sinirden uzaklaştırır. Bunun ardından sinir ile arterler arasına yumuşak bir yastık yerleştirir. Eğer sinire baskı yapan bir damar varsa cerrah bunu çıkarabilir. Eğer damarlar sinire doğrudan baskı yapmıyorsa, doktor trigeminal sinirin bir kısmını kesebilir yani nörektomi yapabilirler.
Mikrovasküler dekompresyon prosedürü birçok vakada ağrıyı başarıyla ortadan kaldırabilir veya azaltabilir. Ancak bazı vakalarda ağrının tekrarlandığı görülmüştür. Mikrovasküler dekompresyonun işitmede azalma, yüz zayıflığı, yüz uyuşması, felç veya diğer komplikasyonlar dahil olmak üzere bazı riskleri vardır. Ancak bu prosedürün uygulandığı bireylerin büyük bir kısmının yüzünde daha sonra uyuşma olmaz.Beyin stereotaktik radyocerrahisi prosedüründe bir cerrah, trigeminal sinirin köküne odaklanmış bir radyasyon dozu yönlendirir. Trigeminal sinire zarar vererek ağrıyı azaltmak veya ortadan kaldırmak için bu radyasyonu kullanır. Rahatlama aşamalı olarak zamanla gerçekleşir ve ağrının tamamen ortadan kalkması bir aya kadar sürebilir.
Beyin stereotaktik radyocerrahisi, birçok vaka için ağrıyı ortadan kaldırmada başarı göstermektedir. Eğer ağrı tekrar nüksederse, bu prosedür tekrar edilebilir. Yüzde uyuşma hissi bu prosedür sonrasında geriye kalan bir yan etki olabilir.Trigeminal nevraljiyi tedavi etmek için rizotomi gibi farklı prosedürler de kullanılabilir. Rizotomi prosedürlerinde, cerrah ağrıyı azaltmak için sinir liflerini yok eder. Sinir liflerinin imha edilmesi, yan etki olarak yüz hissizliğine neden olur. Trigeminal nevraljiyi tedavisinde farklı rizotomi türleri bulunur. Doktor, bireyin yüzünden kafatasının tabanındaki bir açıklığa bir iğne sokar. Sonra doktor bu iğneyi, trigeminal sinir ganglionunu çevreleyen küçük bir omurilik sıvısı kesesinin bulunduğu ve trigeminal sinirin üç dala bölündüğü sinir köküne yönlendirir. Doktor burada trigeminal sinire zarar veren ve ağrı sinyallerini bloke eden az miktarda steril sıvıyı enjekte eder. Bu prosedür genellikle ağrıyı hafifletir. Bununla birlikte, bazı vakalarda ağrı tekrar ortaya çıkabilir. Aynı zamanda yüz uyuşması ya da karıncalanma hisleri de ortaya çıkabilir.Balon sıkıştırması prosedüründe doktor bireyin yüzüne içi boş bir iğne sokar ve bunu, kafatasının tabanından geçen trigeminal sinirin belirli bir kısmına yönlendirir. Bu noktaya ulaştıktan sonra doktor iğnenin içinden ucunda bir balon bulunan ince, esnek bir tüp, yani bir kateter geçirir.
Sinir üzerinde doğru konuma ulaşması ile birlikte doktor trigeminal sinire zarar vermek ve ağrı sinyallerini engellemek için balonu yeterli basınçla şişirir. Balon sıkıştırma, bir çok vakada, en azından bir süre için, ağrıyı başarıyla kontrol eder. Bu prosedürü uygulayan çoğu bireyde, en azından bir miktar geçici yüz uyuşması gözlemlenmektedir.
Radyofrekans termal lezyon prosedüründe ağrı ile ilişkili sinir lifleri seçilerek özel olarak imha edilir. Bireye sakinleştirici verildikten sonra cerrah bireyin yüzünüze içi boş bir iğne sokar ve bunu kafatasının tabanındaki bir açıklıktan geçen trigeminal sinirin belirli bir kısmına yönlendirir. İğne doğru konuma ulaştıktan sonra cerrah bireyi sakinleştiricinin etkisinden uyandırır. Cerrah iğneye bir elektrot yerleştirir ve elektrotun ucundan hafif bir elektrik akımı gönderir. Bu noktada cerrah bireyin ne zaman ve nerede karıncalanma hissettiğini belirtmesini ister.Beyin cerrahı sinirin ağrıya neden olan kısmını bulduğunda, birey bir kere daha sedasyona geri döndürülür. Bu aşamada elektrot sinir liflerine zarar verene kadar ısıtılır ve sinirin o bölgesinde bir yaralanma alanı yani lezyon oluşturur. Bireyin ağrısı geçmezse, doktor ek lezyonlar oluşturabilir. Radyofrekans termal lezyon prosedürü de genellikle işlemden sonra bir miktar geçici yüz hissizliğine neden olur. Bu prosedürün uygulanmasının ardından ağrı üç ila dört yıl sonra geri gelebilir.
Trigeminal Nevralji İle Yaşam
Trigeminal nevralji ile yaşamak birey için çok zor olabilir. Bu bozukluk, bireyin arkadaşları ve ailesi ile etkileşimini, işteki üretkenliğini ve yaşamının genel kalitesini doğrudan etkileyebilir.Bireyin bir destek grubundan durum ile başa çıkmak üzere cesaret ve anlayış bulması mümkündür. Destek grubu üyeleri genellikle en son tedavi yöntemleri hakkında bilgi sahibidir ve kendi deneyimlerini paylaşma eğilimindedir. Doktor bireyi durumla daha etkin başa çıkabilmeleri için bu gruplara yönlendirebilir.