Ganglion Kisti Nedir?
Ganglion kistleri, en sık bilek ya da ellerin tendonları veya eklemleri boyunca gelişen ve kanserli olmayan şişliklere verilen isimdir. Ganglion kisti ayak bileklerinde ve ayaklarda da meydana gelebilir. Ganglion kistleri tipik olarak yuvarlak yada oval bir formdadır. Ganglion kistinin içi sinovyal sıvı adı verilen jöle benzeri, yapışkan şeffaf bir sıvı ile doludur.Ganglion kistlerinin boyutları bezelye büyüklüğünden yaklaşık 2, 5 santimetre çapına kadar değişebilir. Ganglion kistleri, yakındaki bir sinire baskı yaptıkları zaman ağrıya neden olabilir. Kistin konumu bazı vakalarda eklem hareketini engelleyebilir.Ganglion kistinin bireyin yaşam kalitesine sorun çıkardığı vakalarda doktor kisti bir iğne ile boşaltmayı denemeyi önerebilir. Kistin cerrahi olarak çıkarılması da bir seçenektir. Ancak herhangi bir olumsuz komplikasyonun olmadığı durumlarda tedaviye gerek görülmez. Birçok vakada kistler kendiliğinden kaybolur.
Ganglion Kisti Neden Olur?
Tıp uzmanları ganglion kistinin gelişmesine neyin sebep olduğunu tam olarak belirleyebilmiş değildir. Ganglion kistleri bir eklemden veya bir tendonun astarından gelişmeye başlar ve bir köke yapışmış bir balon gibi bir görünüme sahiptir. Yaygın olarak bir eklemi veya çevreleyen doku yerinden oynadığı zaman ortaya çıkar.
Kistin içinde bulunan sinovyal sıvısı eklemler ile tendonların çevresinde bulunan kalın yağ sıvısına benzerlik gösterir. Bu durum ganglion kistinin eklem ya da tendonları çevreleyen sinovyal sıvının dışarı sızarak bir kesede toplanması nedeniyle oluştuğuna işaret etmektedir.
Ganglion Kistinin Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Ganglion kistleri ile ilişkili şişler konumları, şekil ile boyutları ve ağrı dereceleri ile karakterize edilir. Ganglion kistleri en çok bilekler veya ellerdeki tendonlar ya da eklemleri boyunca gelişir. İkinci en yaygın olarak ayak bilekleri ve ayaklarda görülür. Ganglion kistleri vücutta bulunan herhangi bir eklemin yakınında ortaya çıkabilir.Ganglion kistleri yuvarlak veya ovaldir. Yaygın olarak çapları 2 - 3 santimden daha küçüktür. Bazıları temas ile hissedilmeyecek kadar küçük olabilir. Kistin boyutları zaman içinde dalgalanarak ufalıp irileşebilir. Genel olarak yanında geliştiği eklemin tekrarlanan hareketler için kullanılması ganglion kistinin büyümesine neden olur.
Ganglion kistleri yaygın olarak ağrısızdır. Ancak kist fark edilir bir yumru oluşturamayacak kadar küçük olsa bile herhangi bir sinire baskı yaptığı vakalarda bireyde ağrı, karıncalanma, uyuşma veya kas güçsüzlüğü gibi belirti ve semptomlara neden olabilir.Bileğinde, elinde, ayak bileğinde veya ayağında gözle görülür bir yumru gören veya ağrı hisseden bireyler mutlaka doktora görünmelidir. Doktor durumun ne olduğuna dair doğru teşhis koyabilir ve bireyin herhangi bir tedaviye ihtiyacı olup olmadığını belirleyebilir.
Ganglion Kisti Nasıl Teşhis Edilir?
Ganglion kisti tanısının konulması sürecinde doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri soracağı çeşitli sorular ile öğrenmeyi hedefler. Birey gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır.Fizik muayene sırasında, doktor bireyde olası hassasiyet veya rahatsızlık durumunu test etmek için kiste baskı uygulayabilir. Kitlenin katı mı olduğu yoksa sıvıyla mı dolu olduğunu belirlemek için kistin içinden geçecek şekilde bir ışık tutmaya çalışabilir.
Doktor ayrıca artrit veya tümör gibi diğer durumların varlığı ihtimalini ortadan kaldırmak için röntgen, ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme yani MRG gibi görüntüleme testlerinin de gerekli olduğunu belirtebilir. Yapılan manyetik rezonans görüntüleme ve ultrason testleri ayrıca gizli kistlerin de varlığını ortaya çıkarabilir.
Bir ganglion kisti teşhisi, doktorun kistteki sıvıyı çekmek yani aspire etmek için bir iğne ve şırınga kullandığı bir işlem olan aspirasyonla doğrulanabilir. Bir ganglion kistinden gelen sıvı yoğun ve berrak veya yarı saydam olacaktır.
Ganglion Kisti Nasıl Tedavi Edilir?
Ganglion kistinin ağrıya neden olduğu vakalarda doktor immobilizasyon yani hareketsizleştirme, aspirasyon ve cerrahi müdahale seçeneklerinden birisini uygulayabilir.İmmobilizasyon tedavisi hareketin ganglion kistinin büyümesine neden olmasından dolayı bölgeyi bir atel veya destek ile geçici olarak hareketsiz hale getirmesine dayanır. Hareketsiz kalan bölgedeki ganglion kisti zaman içinde küçüldükçe sıkıştırdığı sinirler üzerindeki baskıyı azaltır ve bu sayede ağrı hafifleyebilir. Ganglion kistlerinin küçülmesi uzun zaman alabilir, bu nedenle bireyler kistin bulunduğu eklem ile ilişkili kasların zayıflamasına neden olabilecek kadar uzun süreli atel veya destek kullanmaktan kaçınmalıdır.
Aspirasyon prosedüründe doktor bir enjektör yardımıyla sıvıyı kistten boşaltır. Bu prosedürden sonra kist tekrarlayabilir. Bireyler aspirasyon prosedürünü kendi uygulamamalıdır, çünkü yanlış bir hareket tendonlara zarar verebilir ya da enfeksiyon gibi sorunlara yol açabilir.
Diğer yaklaşımların etkili olmadığı vakalarda cerrahi müdahale uygun bir seçenek olabilir. Cerrahi müdahale sürecinde doktor hem kisti ve hem de onu eklem veya tendona bağlayan kökü çıkarır. Çok nadir vakalarda ameliyat çevredeki sinirlere, kan damarlarına veya tendonlara zarar verebilir. Ganglion kistinin bazı vakalarda ameliyattan sonra tekrarladığı görülmüştür.
Ganglion kistini çıkarmak kullanılan iki cerrahi müdahale türüne açık ameliyat ve artroskopik ameliyat isimleri verilir. Açık ameliyat sürecinde cerrah etkilenen eklem veya tendon üzerinde genellikle yaklaşık 5 cm uzunluğunda orta büyüklükte bir kesi yapar.Artroskopik ameliyat sürecinde ise cerrah çok küçük bir kesi yapar, ve eklemin içine- bir tür küçük kesilerin yapıldığı ve cerrah tarafından eklemin içine bakmak için artroskop adı verilen küçük bir kameranın kullanıldığı anahtar deliği ameliyatı; artroskopu kılavuz olarak kullanarak, kisti çıkarmak için aletleri kesikten geçirirler. Her artroskopik cerrahi sürecinde ise cerrah çok daha küçük bir kesik yapar ve eklemin içine bakmak için artroskop adı verilen küçük bir kamera kullanır. Cerrah için bir kılavuz işlevini gören artroskop daha sonra kistin çıkarılması için kullanılacak aletlerin kesiden geçirilmesine de yardımcı olur.Her iki teknik bireyin uyanık olduğu ancak herhangi bir ağrı hissetmediği lokal anestezi altında veya tamamen uyuduğu genel anestezi altında yapılabilir. Hangi tekniğin kullanılacağı ganglionun konumu ile boyutlarına, bireyin hangi anesteziyi tercih ettiğine ve cerrahın hangi yöntemin en etkili olacağına dair düşüncelerine dayanır. Her iki teknikte hem kistin çıkarılmasında ve hem de tekrarlama riskini azaltmada eşit derecede etkilidir.
Artroskopik cerrahi, ameliyattan sonra daha az ağrıya neden olma eğiliminde olsa dahi, iyileşme için bekleme süreci genellikle daha uzundur.
Ameliyattan sonra cerrah yarayı diker ve bölgeye bir bandaj yerleştirir. Düzenli olarak yenilenen bandaj yaranın temiz kalmasına yardımcı olur, enfeksiyon riskini azaltır ve kaza eseri bir çarpmadan korunmasını sağlar. Yara genellikle ağrılı değildir, ancak ameliyattan sonra bireyin herhangi bir rahatsızlık hissetmesi durumunda kullanması için ağrı kesici reçete edilebilir. Bileğinden veya elinden kist çıkarılan bireylerin kolu kazara herhangi bir darbeye karşı korumaya yardımcı olması için ilk birkaç gün kol askısı takması gerekebilir. Kol askısı şişlik ile rahatsızlığı azaltmaya da yardımcı olabilir. Birey eklemlerin esnek kalmasına yardımcı olmak doktor aksini söylemediyse için parmaklarını düzenli olarak hareket ettirmelidir.
Bir ganglion kistinin çıkarılması ameliyatı küçük bir cerrahi işlemdir, bu nedenle komplikasyonlar nadirdir olarak oluşur ve yine nadiren ciddidir.
Bazı vakalarda ganglion kistini çıkarmak için yapılan ameliyat sonrasında, bölgede kalın ve kırmızı bir yara izi kalabilir. Nadir vakalarda ise cerrahi müdahale sonrası yara bölgesi uyuşuk kalır. Ameliyattan sonra bölgede gelişen bir miktar morarma hızla geçecektir. Eğer bölgede geçici bir sertlik, şişme veya ağrı ortaya çıkarsa, bunun nedeni antibiyotiklerle tedavi edilebilen küçük bir enfeksiyon olabilir. Kalıcı ağrı veya sertlik ise fizyoterapi ile daha ileri tedavi yöntemlerine başvurmayı gerekli kılabilir.
Ganglion Kisti İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde BakımBireyler, ganglion kistinin oluşturabileceği hafif ağrıyı geçici bir süre yönetmek için reçetesiz satılan ağrı kesicilerden faydalanabilir. Bazı vakalarda bireyin kullandığı ayakkabıları veya nasıl bağladığını değiştirmesi ayak bileklerinde veya ayaklardaki ganglion kistleri ile alakalı ağrıyı hafifletebilir.
Ganglion kistini indirmek için kiste ağır bir cisimle vurmak bir çözüm değildir çünkü darbenin etkisi elinizdeki veya ayağınızdaki çevredeki yapılara zarar verebilir. Ayrıca bireyler kisti bir iğne ile delerek kendi kendilerine patlatmaya çalışmamalıdır. Bu genellikle etkili olmaz ve enfeksiyona yol açar.Ganglion Kisti Nasıl Geçer?Ganglion kistleri genellikle ağrısızdır ve tedavi gerektirmeden zaman içerisinde kendiliğinden iyileşebilir. Bu nedenle tıp uzmanları genellikle bekleyip durumun nasıl geliştiğini gözlemleme eğilimindedir. Ganglion kistlerinin iyileşme süreci birkaç seneyi bulabilir. Ganglion Kisti Nasıl Önlenir?Bireyin cinsiyeti, yaşı, osteoartrit geçmişi ile geçirdiği eklem ve tendon yaralanmaları ganglion kisti gelişme olasılığını etkiler. Ganglion kistleri herkeste gelişebilir, ancak en sık 20 ila 40 yaş arasındaki kadınlarda görülür. Osteoartrit nedeniyle tırnaklarına en yakın parmak eklemlerinde aşınma ve yıpranma görülen bireylerin bu eklemlerin yakınında ganglion kisti geliştirme riski daha yüksektir. Benzer şekilde geçmişte eklem ya da tendon yaralanması geliştiren bireylerin bu eklem ve tendonlarda ganglion kisti geliştirme olasılığı daha yüksektir. Bireylerin eklem ve tendon bölgesini aşındırıcı hareketlerden kaçınmaları ganglion kisti riskini azaltabilir.