Uyku Terörü Nedir?
Uyku terörü ya da gece terörü genellikle çocuklarda görülse de bazen yetişkinlerde de ortaya çıkabilen bir hastalık türüdür. Çocukların derin uykuya daldıktan sonra 1 ila 2 saat içerisinde çığlık, korku veya titreyerek uyanmasına uyku terörü denir. Uyku terörü diğer bir adıyla gece terörü olarak da bilinen uyku bozukluğudur. Bu durum genellikle uyurgezerlik ile eşleştirilebilir.Uyurgezerlik gibi, uyku terörü de parasomni olarak kabul edilir. Uyku terörü birkaç saniye ile birkaç dakikaya kadar sürer, ancak bu durum kişilere göre de değişiklik gösterip daha uzun sürebilir.
Uyku terörü çocukların neredeyse yüzde 40'ını etkilerken, yetişkinlerde de görülebilmektedir. Uyku terörü korkutucu bir hastalık olarak görülse de, çeşitli tedavi yöntemleriyle hasta normal hayatına dönebilmektedir. Çoğu çocuk gençlik yıllarında uyku terörü hastalığını yenebilir.
Uyku Terörü Nedenleri Nelerdir?
Uyku terörü parasomnia olarak sınıflandırılır. Uyku sırasında istenmeyen bir davranış veya deneyime parasomnia denilmektedir. Uyku terörü NREM uykusu esnasında meydana gelmektedir. NREM uykusu kişinin uyku ile uyanıklık arasında kaldığı bir süreçtir. Uyku terörü farklı uyku aşamaları arasındaki geçişler sırasında, siz uyanık olmadığınızda, ama siz de tam olarak uyumadığınızda meydana gelir. Yine de, bu kısmi uyanışın altında yatan kesin neden bilinmemektedir.Gece terörünün tam olarak nedeni bilinmemekle birlikte aşağıdaki durumların da neden olabileceği düşünülmektedir.
Solunum Sorunları
Gece terörü de dahil olmak üzere birçok rahatsız edici uyku bozukluğuna sahip olan kişilerin uyurken nefes alma sorunları yaşama olasılığının daha yüksek olarak gözlemlenmektedir. Uykusunda solunum sıkıntısı çeken kişilerin, nefes almak için extra çaba harcamaları da gece (uyku) terörünü tetikleyebilir.
Psikolojik Sorunlar
Gece terörü yaşayan bazı yetişkinlerde tetikleyici unsurların, depresyon, anksiyete veya bipolar bozukluk gibi sağlık sorunlarına bağlı geliştiği de düşünülmektedir.
Diğer Faktörler
- Seyahat durumunda uyku bozuklukları
- Huzursuz bacak sendromu
- Uyku sorunları
- Ameliyat esnasında alınan anesteziler
- Yorgunluk
- Uyarıcılar veya antidepresanlar
- Ateşli hastalıklar
- Alkol kullanımı
- Madde kullanımı
- Gece terörleri ayrıca travmaya bağlı veya uzun süreli stres bozuklukları
- Uyku apnesiyle de ilişkilendirilmektedir.
Risk faktörleri
Eğer aile bireylerinde uyku terörü veya uyurgezerlik geçmişi varsa uyku terörü daha yaygındır. Özellikle çocuklarda ve kadınlarda daha yaygın görülmektedir.
Uyku Terörü Belirtileri
Uyku terörü kabuslardan daha farklıdır. Uyku esnasında kabus gören bir kişi uykudan aniden kalkabilir ve uyanır uyanmaz detayları hatırlayabilir, ancak uyku terörizmi olan bir kişi uykuda kalır ve kolay kolay uyanamaz. Özellikle çocuklar genellikle sabah uyku terörü hakkında hiçbir şey hatırlamazlar. Yetişkinler uyku terörü sırasında sahip oldukları bir rüya parçasını hatırlayabilir.Uyku terörü genellikle gecenin uykusunda kendini gösterir ve nadiren de olsa gün içinde yapılan şekerleme sırasında da ortaya çıkabilir. Uyku terörü aynı zamanda uyurgezerliğe de yol açabilir.
Uyku terörünün bazı belirtileri ise;
- Korkutucu bir çığlık veya bağırışla uyanma
- Yatakta oturur vaziyette kendini bulma
- Kalp atışının hızlanması
- Göz bebeklerinin genişlemesi
- Terleme
- Hızlı nefes alıp verme
- Etrafı tekmeleme
- Uykudan uyanamama
- Ertesi sabah olanları hatırlayamama
Uyku terörü eğer ara ara görülüyorsa çok endişe edilecek bir durum değildir. Çocuğunuzun uyku terörü varsa, çocuğun rutin muayeneleri sırasında doktoruna bu durumundan bahsedebilirsiniz.
Uyku Terörü Tanısı
Yetişkinlerde gece terörünün teşhis edilmesi oldukça zordur çünkü düzenli olarak tekrar etmezler. Teşhis edilememesinin en önemli sebeplerinden biri de genellikle kişiler uyku esnasında uyku terörüne maruz kaldığını hatırlamaz. Bu da hastalığın teşhis edilmesini zorlaştırmaktadır.
Ancak kişiler düzenli uyku saatlerine rağmen gece sık sık uyanıyorsa ve yorgun olarak kalkıyorsa mutlaka en kısa süre içinde bir doktora başvurmalıdır.
Uyku terörü veya diğer uyku sorunlarını ortadan kaldırmak için kısa bir süre uyku günlüğü tutulması faydalı olabilir. Doktorunuz olası diğer nedenleri elemek için sizden sağlık geçmişinize dair bazı bilgiler isteyebilir. Madde kullanımı, stresli ortamlarda bulunup, bulunmadığınız, psikolojik sorunlar veya solunum sorunlarınız olup olmadığına dair bazı bilgiler isteyebilir.Gece terörü veya diğer bir adıyla uyku terörünün teşhis edilebilmesi için diğer uyku bozukluklarına bağlı hastalar da dahil olmak üzere tüm olası tıbbi nedenlerin elenmesi gerekir. Eğer tüm belirtiler uyku kalitenizi etkiliyorsa doktor tarafından bir uyku uzmanına yönlendirilebilirsiniz.
Yine tüm bunların dışında doktorunuz tarafından fiziki muayene yapıldıktan sonra uyku bozuklukları tedavi merkezinde bir gece yatmanızı önerebilir. Uyku laboratuvarında vücudunuza yerleştirilen sensörler, beyin dalgalarını, kanınızdaki oksijen seviyesini, kalp atış hızınızı, nefesinizi, uyurken göz ve bacak hareketlerini kaydeder ve izler.
Uyku terörü bazen yaralanma potansiyeline yol açabilir. Bu sebeple uyku terörü tedavisi genellikle güvenliği kontrol altına alma amacıyla ve tetikleyici durumları ortadan kaldırmaya odaklanır.Uyku Terörü Tedavisi
Gece terörlerinin tedavisi yoktur, ancak çocukluk çağında başlayan uyku terörü hastalığı büyüdükçe durma eğilimi gösterir. Fakat ileri yaşlarda olan uyku terörü için kesin olarak bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır.
Yine de uyku terörüne karşı bazı önlemler alınması travmalara karşı koruyucu olacaktır. Çocuk odalarının güvenli hale getirilmesi, uyku kalitesini etkileyebilecek elektronik eşyaların odadan çıkarılması gibi.
Uyku terörü yaşayan çocukların yeterince dinlendiğinden ve uykusunu aldığından emin olunması gereklidir. Özellikle uyku saati düzenine uyulması aynı saatte yatıp yanı saatte kalmasına dikkat edilmesi gerekir.Gece Terörü Nasıl Önlenir?
Eğer çocuğunuz çok fazla gece terörüne maruz kalıyorsa, uykuya daldıktan kaç dakika sonra başladığını, ne kadar sürdüğünü ve hangi aralıklarla meydana geldiğinin not alınması gereklidir.
Altta yatan herhangi bir durumu tedavi etmekte uyku terörüne maruz kalınmasını büyük ölçüde azaltır. Uyku terörü altta yatan tıbbi durum, ruhsal sağlık durumu, uyku apnesi gibi başka bir uyku bozukluğu ile ilişkiliyse, tedaviye altta yatan sorunu ortadan kaldırmakla başlanmalıdır.
Stres veya anksiyete gibi hastalıklar uyku terörünü tetikliyorsa eğer doktorunuz bir terapist veya danışmanla görüşmenizi önerebilir. Bilişsel davranışçı terapisi, hipnoz, biofeedback veya gevşeme terapisi yardımcı olabilir.
Gece korkularınız aynı zamanlarda ortaya çıkıyorsa eğer, uyku terörü tipik olarak gerçekleşmeden yaklaşık 15 dakika önce kendinizi uyandırmayı deneyebilirsiniz. Tekrar uyumadan önce birkaç dakika uyanık kalmakta uyku teröründe sıkça kullanılan yöntemlerden biridir.
Gece belirli aralıklarla alarm kurabilir veya size uyandırması için eşinizden veya bir aile üyesinden sizi belirli saatlerde uyandırmasını isteyerek yapabilirsiniz.
İlaç tedavisi özellikle çocuk hastaları tedavi etmek için nadiren kullanılır. Erişkin hastalarda ise benzodiazepinlerin veya bazı antidepresanların kullanımı etkili olabilir. İlaç tedavisi her hastaya uygulanmamakla birlikte doktorunuz tarafından yapılan testler sonucunda reçeteli olarak verilebilir.
Gece terörü kısa aralıklarla meydana gelse de, uyku esnasında ağlamanıza veya uykunuzdan aniden kalkmanıza neden olabilir. Uyku terörü çocuklarda daha yaygın olarak görülse de, yetişkinleri de etkileyebilir. Uyku terörünün nedenleri kesin olarak bilinmemekle birlikte, bazı faktörlerin veya psikolojik hastalıkların bu konuda etkin bir rol oynadığı tahmin edilmektedir.
Uyku terörüne maruz kaldığınızı düşünüyorsanız uyku aralıklarınızı, hangi sıklıkla gerçekleştiğini ve ne kadar süredir devam ettiğini not etmeniz oldukça önemlidir. Uyku terörü tedavisi henüz net olarak bulunan bir hastalık olmasa da, altta yatan sebeplerin tedavi edilmesi kişinin yaşam kalitesini yükseltecektir.