Menopoz Nedir? Belirtileri Nelerdir ve Ne Zaman Girilir?

Menopoz Nedir?

Art arda 12 ay boyunca âdet görülmemesi menopoz teşhisi için önemli bir kriterdir. Östrojen seviyelerindeki düşüş ve yumurtalık foliküler fonksiyonunda kayıp yaşanmasıyla ortaya çıkan menopoz 3 aşamada gerçekleşir.

Menopozun 3 aşamasını şöyle detaylandırabiliriz:

Perimenopoz: Menopoz geçişi olarak da adlandırılan perimenopoz, ortalama 40'lı yaşlarda başlar. Yumurtalıkların gitgide daha az östrojen üretmesiyle menopozun belirtileri ortaya çıkar. Perimenopozun son 2 yılında östrojen üretimi iyice azalır.

Menopoz: 12 ay boyunca âdet görülmemesiyle birlikte perimenopozdan çıkılır ve menopoz dönemi başlar. Yumurtalıkların yumurta üretmeyi tamamen bıraktığı ve östrojen üretiminin neredeyse durduğu dönemdir.

Postmenopoz: 12 ay boyunca âdet görülmemesinden sonra başlayan dönem postmenopoz olarak adlandırılır. Bu süreçte menopoz belirtileri gitgide azalabilir. Semptomların bazı kişilerde 10 yıl veya daha uzun bir süre devam etmesi de mümkündür.

Menopoz Yaşı Nedir?

Ortalama 50'li yaşlarda başlayan menopoz, üreme sürecinin sonuna işaret eden doğal bir süreçtir. Ancak bazı bireylerde çeşitli sebeplere bağlı olarak 40-50 yaşları arasında da gerçekleşebilir. Nadiren de olsa 40 yaşından önce görüldüğü durumlar da vardır.

Menopozun Belirtileri Nelerdir?

Menopoz sürecinde östrojen seviyesindeki düzensizlikler gibi hormonal değişiklikler, bir dizi semptoma yol açar. Bireyden bireye farklılık gösterebilen ve bütünsel sağlığı etkileyen menopoz belirtilerinden bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• Cilt, göz ve ağız kuruluğu,
• Gece terlemeleri,
• Yavaşlayan metabolizmanın neden olduğu kilo artışı,
• Memede dolgunluk kaybı ve hassasiyet,
• Sinirlilik, hafif depresyon gibi ruh hâlinde ani değişiklikler,
• Saçın yapısında inceleme veya saç dökülmesi,
• Sıcak basması,
• Üşüme,
• Uyku sorunları,
• Vajinal kuruluk,
• Daha sık idrara çıkma ihtiyacı,
• Adet döngüsünde düzensizlik,
• Adet öncesi sendromunun gitgide kötüleşmesi,
• Adet semptomlarının daha hafif veya ağır geçmesi.

Bazı bireylerde şu belirtilerin görülmesi de mümkündür:

• Kalp çarpıntısı,
• Baş, eklem ve kas ağrısı,
• Cinsel dürtüde azalma,
• Odaklanma güçlüğü,
• Geçici hafıza kaybı.

Yalancı Menopoz Belirtileri

Yalancı menopoz, bazı kadın hastalıkları tedavisinde uygulanan yöntemlere bağlı olarak gelişir. Örneğin miyom, kısırlık, endometriozis gibi rahatsızlıklar için verilen ilaçlar yumurtlama dönemini geçici olarak durdurur. Bu süreçte âdet görülemediği için yalancı menopoz yaşanır. İlaç kullanımı ve tedavi sonra erdiğinde menstrüasyon döngüsü tekrar başlar.

Menopozla benzerlik gösteren birkaç yalancı menopoz belirtisini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Sıcak basması,
• Saç tellerinin incelmesi,
• Metabolizmanın yavaşlaması,
• Gece terlemeleri,
• Ruh hâlinde ani değişiklikler,
• Sinirlilik hâli,
• Alınganlık,
• Uyku sorunları.

Menopoz Neden Olur?

Ergenlik döneminde başlayan üreme döngüsü yaş aldıkça yavaşlamaya başlar. Doğal menopozun temel nedeni yumurtalıkların östrojen ve progesteron hormonu üretimini azaltmasıdır. Hormon seviyesindeki değişiklikler de âdet döngüsünün düzensizleşmesine ve sonunda bitmesine neden olur. Yumurta üretiminin azalması ve durmasıyla başlayan bu süreç, bazen farklı rahatsızlıklara bağlı olarak erken dönemlerde gelişebilir.

Erken Menopozun Nedenleri Nelerdir?

Kromozomal anormallikler, otoimmün bozukluklar gibi nedenler 40'lı yaşlardan önce menopoza girmeye neden olabilir.

Histerektomi gibi her iki yumurtalığın çıkarıldığı cerrahi işlemler sonucunda menopoz başlayabilir. Sadece rahimin alındığı histerektomi sonrasında yumurtalıklar östrojen ve progesteron salgılamaya devam edebilir. Dolayısıyla menopoz hemen gerçekleşmeyebilir.

• Kemoterapi, radyasyon tedavisi gibi tıbbi müdahaleler yumurtalık fonksiyonlarının durmasına ve menopoz belirtilerinin başlamasına yol açabilir. Ancak kemoterapi süreci her bireyde menstrüasyonun ve doğurganlığın durmasına etki etmeyebilir. Bu nedenle gebe kalmak istemeyen bireyler, doğum kontrol önlemlerini almaya dikkat edebilir.
• Bazı bireylerde bilinmeyen nedenler sonucunda erken yumurtalık yetmezliği başlayabilir. Bu durum da yumurtaların olması gerekenden daha erken bir dönemde östrojen ve progesteron üretimini yavaşlatır. Bu vakalarda beyin, kalp ve kemik sağlığını korumak adına doğal menopoz dönemine kadar hormon tedavisi uygulanabilir.

Menopoz ile Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?

Menopozla birlikte bazı hastalıkların ortaya çıkma ihtimali artabilir. Menopozun tetikleyebileceği hastalıklar genetik yapı, menopoz öncesi sağlık durumu, yaşam tarzı gibi faktörlere de bağlıdır. Menopozla ortaya çıkabilecek bazı komplikasyonları şöyle sıralayabiliriz:

Osteoporoz

Kemik kütlesinin korunmasında etkili bir görevi olan östrojenin azalması, kemik sağlığını doğrudan etkiler. Sağlıklı seviyelerdeki östrojen kemiklerdeki hücrelerin parçalanmasını önleyen bir işleve sahiptir. Ancak menopoza geçiş süreciyle birlikte azalan östrojen kemik kütle oranının yaklaşık %25'inin kaybolmasına neden olur. Buna bağlı olarak da menopoz dönemindeki kadınların kemiklerinin daha kırılgan ve zayıf olması beklenebilir.

Kalp ve Dolaşım Sistemi Hastalıkları

Östrojen seviyesinde azalma, artan kan basıncı, fiziksel aktivitelerin azalması, sigara ve alkol tüketimi gibi bazı alışkanlıklar menopoz sonrasında kalp ve dolaşım sistemi hastalıkları riskini artırabilir.

İdrarı Tutamama ve İdrar Yolu

Enfeksiyonları: Menopozla birlikte vajina ve üretra dokuları elastikiyetini yitirebilir. Bu durum da sık sık idrara çıkma isteği ve idrarı tutamama gibi sorunlara neden olabilir. Ayrıca idrar yolu enfeksiyonu geçirme ihtimali de artabilir.

Vajinal Kuruluk

Vajinadaki dokuların elastikiyetinin ve neminin azalması vajinal kuruluğa yol açabilir. Vajinal kurulukla birlikte cinsel ilişki esnasında rahatsız hissetme, yaralanma ve zaman zaman hafif kanama görülebilir. Ayrıca vajinal kuruluk duyu azalmasına ve sonucunda libido düşüklüğüne neden olabilir.

Kilo Artışı

Perimenopoz ve menopozla birlikte metabolizma yavaşlamaya başlar. Menopoza giren bireylerde hareketsiz yaşam ve yanlış beslenmenin de etkisiyle kilo artışı görülebilir.

Menopoz Nasıl Teşhis Edilir?

Semptomlar ve yaş dikkate alınarak menopoz teşhisi konulabilir. Örneğin art arda 12 ay boyunca regl olmamanız menopoza girdiğinizin güçlü bir göstergesidir. Ayrıca sıcak basması, uykusuzluk, ruh hâli değişiklikleri gibi yaygın menopoz belirtilerini yaşamanız da teşhisin konulmasını kolaylaştırır. Ancak doktorunuz erken menopoz ya da menopoz dışında başka bir rahatsızlık yaşayıp yaşamadığınızdan emin olmak için farklı testler uygulayabilir.

Hekiminiz menopoza geçiş sürecinde olduğunuzu tespit edebilmek için folikül uyarıcı hormon (FSH) değerlerine bakabilir. Ayrıca östrojen üretim seviyesini gösteren estradiol değerini inceler. Son olarak âdet dönemini etkileyen ya da menopoz belirtilerine benzeyen tiroid bezi sorunlarını anlamak için tiroid değerlerinize de bakabilir.

Menopoz Nasıl Tedavi Edilir?

Menopoz vücutta yaşanan doğal bir süreç olduğu için direkt olarak menopoza yönelik bir tedavi söz konusu değildir. Burada sözü edilen tedavi menopozun etkileriyle alakalıdır. Menopoz belirtilerinin şiddeti ve ortaya çıkabilecek komplikasyonların önlenebilmesi için bazı tedavi uygulamaları mevcuttur.

Menopoz sürecini kolaylaştıran tedavilerden bazıları şunlardır:

Hormon Tedavisi

Östrojen ve östrojen-progesteron olmak üzere iki ana hormon tedavisi vardır. Östrojen tedavisinde sadece düşük dozda östrojen takviye edilir. Östrojen-progesteron tedavisinde ise iki hormon reçete edilir. Hormon tedavilerinde amaç, sıcak basması ve vajinal semptomların giderilmesidir.

Vajinal Östrojen

Vajinal kuruluğu giderebilmek için krem ya da tablet formunda vajinal östrojen tedavisi uygulanabilir. Vajinal östrojen desteği, vajinadaki dokuların östrojen salgılamasına yardımcı olur. Bu sayede cinsel ilişki sırasında duyulan rahatsızlık hissi azalır ve cinsel istek artabilir.

Antidepresan Tedavisi

Menopoz tedavisi kapsamında hekiminiz antidepresan reçete edebilir. Düşük dozda antidepresan kullanımı menopozla birlikte başlayan ani ruh hâli değişikliklerini önleyebilir. Ayrıca menopoza bağlı sıcak basmalarını azaltmaya da yardımcı olabilir.

Takviye ve İlaç Desteği

Sıcak basması ve kemikteki kütle kaybını önlemek için bazı takviye edici gıdalar ve ilaçlar tedavi kapsamında kullanılabilir.

Tüm bu tedaviler ve ilaç kullanımları sadece doktor kontrolünde yürütülmelidir. Ayrıca doktorunuzun reçete ettiği ilaçları onun belirttiği dozda ve sürede kullanmaya özen göstermek son derece önemlidir.

Menopoz Döneminde Ne Yapılmalı?

Menopoz sürecini etkili şekilde yönetebilmek semptomların daha hafif geçmesine ve hastalık riskinin azalmasına yardımcı olur. Bu noktada beslenmeden egzersize kadar bazı yaşam tarzı değişikliklerine başvurabilirsiniz. Menopoz semptomlarını kontrol etmenize ve süreci daha hafif geçirmenize destek olabilecek bazı değişiklikler şunlardır:

Menopoz Döneminde Beslenme

Bazı yiyecek ve içecekler menopoz belirtilerinin şiddetini artırabilir. Aynı şekilde azaltmaya da yardımcı olabilir. Bu nedenle menopoza geçiş süreci itibarıyla beslenme düzeninizde değişikliğe gidebilir, semptomları daha kolay yönetebilirsiniz.

Menopoz döneminde beslenme programınızda dikkat etmeniz gerekenleri şöyle detaylandırabiliriz:

• Sıcak basmasını azaltabilmek için kafein, alkol ve baharatlı yiyecek tüketimini sınırlayabilirsiniz. Kafein tüketimini azaltmak aynı zamanda uykusuzluk gibi sorunların da önüne geçebilir.
• Östrojen seviyesini artırmaya yardımcı nohut, soya fasulyesi, mercimek, fasulye, keten tohumu, susam gibi bakliyat ve tohumları beslenme listenize dâhil edebilirsiniz.
• Menopozla birlikte artan osteoporoz riskini azaltabilmek için beslenme programınıza deniz ürünleri, bakliyat, süt ve et ürünleri gibi kaliteli proteinleri ekleyebilirsiniz. Ayrıca kemik sağlığı için önemli bir mineral olan kalsiyum içeren ıspanak, tofu, kuru incir gibi gıdaları tüketebilirsiniz.
• Kemik sağlığınız için K vitamini ve magnezyum da önemlidir. Bu nedenle öğünlerinize K vitamini açısından zengin fermente gıdalar ve yeşil sebzeler; magnezyum için de ıspanak, tam tahıl, badem gibi gıdaları ekleyebilirsiniz.
• Fosfor içeren kümes hayvanları, et, süt ürünleri, patates, yağlı balık, tam tahıllar ve bakliyatlar da menopoz semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Kalp ve dolaşım sistemi rahatsızlıkları riskini azaltabilmek için beslenme listenizdeki doymuş yağları doymamış yağlarla değiştirebilirsiniz. Örneğin tereyağı gibi hayvansal yağları kullanmak yerine zeytinyağı, susam yağı gibi bitkisel yağ seçeneklerini tercih edebilirsiniz. Ayrıca beyaz ekmek gibi rafine karbonhidratları hayatınızdan çıkarıp yerine tam tahıldan üretilen karbonhidratları koyabilirsiniz. Meyve, sebze, yağlı balık, bakliyat ve yemiş tüketimini artırmak da bu süreçte son derece yararlı olur.

Menopoz Döneminde Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Yaşam tarzınızda yapabileceğiniz birkaç değişiklikle menopoz semptomlarını daha hafif şekilde yaşamanız mümkün. Menopoz sürecini kolaylaştıracak bazı yaşam tarzı değişiklikleri şunlardır:

• Öncelikle egzersiz yapma alışkanlığınız yoksa hafif egzersizlerle bu alışkanlığı kazanmayı deneyebilirsiniz. Örneğin hafif tempolu yürüyüşler, yoga, pilates gibi egzersizler hem kilo alımının hem ani duygu değişikliklerinin önüne geçebilir. Ayrıca düzenli hareket etmek başta kalp sağlığı olmak üzere bütünsel sağlığınıza da olumlu etkide bulunur.
• Sigara veya alkol tüketiyorsanız menopozla birlikte bu alışkanlıklardan uzaklaşmayı deneyebilirsiniz. Çünkü sigara ve alkol tüketimi sıcak basması gibi semptomları artırabileceği gibi kalp hastalıklarından osteoporoza kadar pek çok rahatsızlığı da tetikleyebilir.
• Ani ve sık idrara çıkma, idrar kaçırma gibi problemlerin önüne geçebilmek için düzenli olarak Kegel egzersizleri yapabilirsiniz. Kegel egzersizleri pelvik taban kaslarınızı güçlendirerek idrar kaçırma riskini azaltabilir.
• Yaşadığınız hormonal değişiklikler, fiziksel sağlığınızın yanı sıra ruhsal sağlığınızı da bir hayli etkiler. Kendinizi kaygılı, sinirli, stresli veya pek çok olumsuz duygu içinde hissedebilirsiniz. Ancak başta bu dönemin doğal bir süreç olduğunu fark etmelisiniz. Olumsuz duyguları ve ani ruh hâli değişikliklerini kontrol edebilmek için nefes egzersizleri ve meditasyon çalışmaları yapabilirsiniz. Gerekli gördüğünüz takdirde ruh sağlığı uzmanlarından destek alabilir, bu süreci olduğundan daha yumuşak geçirebilirsiniz.
• Düzenli ve kaliteli uyku, menopoz belirtilerini hafifletmeye katkı sağlayabilir. Bu nedenle her gün aynı saatlerde uyuyup uyanmaya ve uyku kalitenizi düşürecek etkenlerden uzak durmaya gayret etmelisiniz. Örneğin uyumadan birkaç saat önce telefon, TV gibi mavi ışığa maruz bırakan cihaz kullanımını bırakabilirsiniz. Uyuduğunuz odanın ışık almamasına özen gösterebilirsiniz.

Menopoz ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Menopoz Ağrısı Nerede Görülür?

Menopozda yaşanan östrojen kaybı, eklemlerdeki bağ dokusunun azalmasına neden olur. Bu durum da eklem ve kas ağrılarının başlamasında veya artmasında rol oynar. Menopoz ağrılarının azaltmak için egzersiz yapmak, kafein tüketimini azaltmak gibi yaşam tarzı değişikliklerine gidilmesi önemlidir.

Menopoza Giren Kadın Hamile Kalır Mı?

Menopoza girildiğinde yumurta üretimi devam etmediği için üreme dönemi sona erer. Dolayısıyla menopoza girildikten sonra hamile kalma ihtimali yoktur. Ancak erken menopoz döneminde östrojen ve yumurta üretimi devam ettiği için gebe kalma ihtimali vardır.

Menopoza Giren Kadınlarda Cinsel İstek Devam Eder Mi?

Östrojen seviyesindeki azalmalar, menopoz öncesine göre daha zor uyarılmaya neden olabilir. Ayrıca mesane kontrolünde zorlanma, uykusuzluk, ruh hâli değişiklikleri, diğer rahatsızlıklar ve ilaç kullanımı da cinsel istekte azalmaya etki edebilir. Bu gibi durumların yanı sıra hamilelik kaygısı yaşamamak cinsel isteğin artmasına katkı sağlayabilir.

Hamilelik Mi Yoksa Menopoz Mu, Nasıl Anlaşılır?

Adet görmeme, sıcak basması, idrar kaçırma, yorgunluk gibi bazı belirtiler hamilelik ve menopoz için ortaktır. Eğer menopoz teşhisi konulmadıysa veya erken menopoz sürecindeyseniz belirtilerin nedenini saptamak için mutlaka gebelik testi yaptırmalısınız. Gebelik testiniz negatif çıktığı takdirde menopoz teşhisi için doktora başvurabilirsiniz.

Menopoz Öncesi veya Menopoza Girerken Adet Kanamaları Nasıl Olur?

Menopoz öncesi âdet kanamaları nasıl olur, sorusunun yanıtı menopoza girerkenki düzen gibi tamamen bireyseldir. Menopoz öncesinde veya menopoza girerken her bireyin âdet döngüsü farklı şekillerde değişir. Kimi dönemlerde şiddetli ağrı hissedilirken kimi dönemlerde daha hafif ve asemptomatik olduğu görülebilir. Yalnızca lekelenme şeklinde görülen dönemlerden de söz edilebilir.

Menopoza Girerken veya Menopozda Adet Kanaması Kaç Gün Sürer?

Menopoza geçiş sürecinde âdet kanamalarının süresi ve miktarı artabilir ya da azalabilir. Örneğin 10 gün veya daha uzun süreli kanama, 6 ya da daha fazla gün lekelenme ve 3 veya daha fazla gün ağır kanama yaşanabilir. Her zaman geçerli olan belirli bir kanama gününden söz etmek mümkün değildir, tüm bu periyotlar bireyden bireye değişiklik gösterir.

Menopoz Sonrası Adet Kanamaları Nasıl Olur?

Menopoza girdikten sonra hormonal değişikliklere bağlı olarak kanama görülmesi muhtemeldir. Ancak vajinal dokularda incelme, polip, kanser gibi tıbbi durumlar da kanamaya neden olabilir. Bu sebeple herhangi bir kanama durumunda mutlaka hekime başvurulması gerekir.

Menopoz Ne Kadar Sürer?

Menopoza girmenin belirtileri genellikle 5 yıldan daha kısa sürer. Ancak bazı bireylerde 10 yıla kadar görülebilir. Genellikle belirli bir süre sonra semptomlar azalır. Bununla birlikte sıcak basması gibi belirtiler yaşam boyu devam edebilir. Semptomlarınızın şiddetine ve süresine bağlı olarak hekiminize başvurabilir, doğal bir süreç olan menopoz dönemini bir uzman eşliğinde çok daha rahat biçimde geçirebilirsiniz. Gerekli durumlarda hekiminizin önerisiyle semptomların azalmasını sağlayacak tedavi yöntemlerini uygulayabilirsiniz.