Radyasyon Onkolojisi

Radyasyon Onkolojisi Nedir?

Radyasyon onkolojisi , iyonizan radyasyon kullanarak kanser tedavisi ve araştırmaları yapan bir tıp alanıdır. Radyoterapi (ışın tedavisi) ve radyocerrahi gibi uygulamalarla tümörlerin küçültülmesi veya yok edilmesi hedeflenir. Radyoterapi, kanserli dokulara yüksek doz radyasyon vererek tümör hücrelerinin büyümesini durdurur veya onları öldürür. Radyocerrahi ise düşük enerjili ışın demetlerini hastalıklı bölgeye odaklayarak sadece hedeflenen dokuda yüksek enerji sağlayarak çevresindeki sağlıklı dokuları korur. Her hasta için multidisipliner yaklaşımla özel bir tedavi planı yapılır ve bu süreçte radyasyon onkolojisi uzmanı, fizikçi, tekniker, hemşire gibi profesyonellerden oluşan bir ekip görev alır.

Acıbadem Radyasyon Onkolojisi bölümlerinde, MR-LINAC, Gamma Knife, TrueBeam, Tomoterapi, CyberKnife, Trilogy ve Intraoperatif Radyoterapi gibi ileri teknoloji medikal cihazlar kullanılmaktadır. Bu cihazlar, kanser tedavisinde hassasiyet ve etkinliği artırırken, tedavi sırasında çevredeki sağlıklı dokuların korunmasına da olanak sağlar.

Radyasyon Onkolojisi Neye Bakar?

Radyasyon onkolojisi, kanser tedavisinde iyonizan radyasyon kullanarak tümörlü dokuların büyümesini durdurmayı veya bu dokuları yok etmeyi amaçlayan bir tıp dalıdır. Başlıca radyoterapi ve radyocerrahi uygulamalarıyla kanser türleri, iyi huylu tümörler ve bazen de bazı diğer hastalıkların tedavisini hedefler. Radyoterapi ile kanser hücrelerinin büyümesi ve çoğalması engellenirken, radyocerrahi ile hedeflenen dokulara yoğun radyasyon uygulanarak çevre dokular korunur. Tedavi süreci, hastanın yaşı, sağlık durumu, kanserin türü, evresi ve yerleşim yerine göre bireysel olarak planlanır. Bu süreçte multidisipliner bir ekip olarak radyasyon onkolojisi uzmanı, fizikçiler, teknikerler ve hemşireler yer alır.

Radyasyon Onkolojisi Hangi Kanser Türleriyle İlgilenir?

Radyasyon onkolojisi, pek çok kanser türünün tedavisinde önemli bir rol oynar. Başta meme kanseri, akciğer kanseri, prostat kanseri, baş-boyun kanserleri, beyin tümörleri, jinekolojik kanserler, gastrointestinal sistem kanserleri ve lenfomalar olmak üzere, hem erken evredeki hem de ileri evredeki birçok kanser türünün tedavisinde radyoterapi veya radyocerrahi yöntemleri uygulanabilir. Ayrıca, iyi huylu tümörlerin büyümesini kontrol etmek veya semptomları azaltmak için de kullanılabilir. Tedavi, kanser türü, yaygınlığı ve hastanın genel durumu gibi faktörlere göre bireyselleştirilir.

Radyasyon onkolojisi, aşağıdaki kanser türlerinin tedavisinde yaygın olarak kullanılır:

• Meme Kanseri : Erken evrede veya metastaz durumunda tümör küçültme ve kontrol amaçlı radyoterapi uygulanır.
• Akciğer Kanseri : Küçük hücreli veya küçük hücre dışı akciğer kanserlerinde tümör kontrolü ve semptom yönetimi için kullanılır.
• Prostat Kanseri : Prostat bezindeki kanser hücrelerini hedef alarak büyümeyi durdurmak için radyoterapi sıkça tercih edilir.
• Baş ve Boyun Kanserleri : Ağız, boğaz ve burun boşluğu gibi bölgelerdeki tümörlerin tedavisinde etkilidir.
• Beyin Tümörleri : Hem primer beyin tümörleri hem de metastatik tümörler için radyocerrahi ve radyoterapi seçenekleri bulunur.
• Jinekolojik Kanserler : Rahim, rahim ağzı ve yumurtalık kanserlerinde radyoterapi, genellikle cerrahi ve kemoterapiyle birlikte uygulanır.
• Gastrointestinal Sistem Kanserleri : Yemek borusu, mide, pankreas, rektum gibi sindirim sistemi organlarındaki kanserlerin tedavisinde kullanılır.
• Lenfomalar : Hodgkin ve Hodgkin dışı lenfomaların bazı evrelerinde radyoterapi etkili bir tedavi yöntemidir.
• Cilt Kanserleri : Bazı cilt kanseri türlerinde cerrahiye alternatif veya tamamlayıcı bir tedavi olarak radyoterapi kullanılabilir.
• İyi Huylu Tümörler : Beyin ve omurilik gibi kritik bölgelerdeki iyi huylu tümörlerin kontrolü için de uygulanabilir.

Radyasyon Onkolojisi Uygulama Alanları

Radyasyon onkolojisi, iyonizan radyasyon kullanarak kanser tedavisi ve araştırmaları yapan bir alandır. Acıbadem Sağlık Grubu’nun radyasyon onkolojisi bölümleri, radyasyonun tümörlere etkilerini ve tümörlerin davranışlarını inceleyerek bu konuda hem bilimsel çalışmalar yürütür hem de tedavi uygulamaları gerçekleştirir. Bu bölümlerde, radyoterapi (ışın tedavisi) ve radyocerrahi olmak üzere iki ana uygulama alanı bulunur. Radyoterapi, kanserli dokuların radyasyon ile tedavisini sağlarken, radyocerrahi ise hassas hedefleme teknikleriyle yalnızca hastalıklı bölgeye yoğun radyasyon uygulayarak çevre dokuları koruma prensibiyle çalışır.

Radyoterapi (Işın Tedavisi)

Radyoterapi, kanserli dokuların veya bazı iyi huylu tümörlerin tedavisinin radyasyon kullanılarak yapılmasıdır ve halk arasında "radyasyon tedavisi" veya "ışın tedavisi" olarak da bilinir. Bu tedavi yöntemi, kanser hücrelerinin büyümesini durdurmak veya bu hücreleri yok etmek amacıyla yüksek enerjili ışınlar kullanır ve kanser tedavisinde oldukça yaygındır. Kanser tanısı konan hastaların %60-80’inde en az bir kez radyoterapiye ihtiyaç duyulabilir. Radyoterapi tedavisinde kullanılan yapay zeka destekli cihazlardan biri olan Ethos, tedavi süresinin kısalmasına katkı sağlayarak hastalara daha hızlı ve etkili bir süreç sunar.

Radyoterapi nedir, nasıl uygulanır?

Acıbadem Maslak Hastanesi, Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Enis Özyar, Radyoterapi üzerine soruları yanıtlıyor.

Tedavi Şekli Nasıl Belirlenir?

Tedavilerin şeklini etkileyen pek çok faktör bulunuyor. Bunların başında; hastanın yaşı, genel sağlık durumu, teşhis edilen kanserin türü, yaygınlığı, yerleşim yeri geliyor. Tedavi kararları, birçok farklı branştan uzman doktorun hastayı birlikte görüp değerlendirmeleri (Multidisiplinler yaklaşımı) sonucu alınıyor.

Her hasta için ayrı bir tanı ve tedavi süreci planlanıyor ve uygulanıyor. Çünkü kişiler aynı tip kanser hastası bile olsalar, her hastanın tedavisi, kendi koşullarına göre değerlendirilmelidir.

Tedavi Ekibi Kimlerden Oluşuyor?

Radyasyon onkolojisi uzmanı: Vücudun hangi bölgesine, ne kadar radyoterapi uygulanacağına karar veren, doktordur. Tedavi boyunca hastanın takibi, tümördeki değişikliklere bağlı olarak gerekli tedavi değişimi, hastanın yaşadığı yan etkilerin değerlendirilmesi ve tedavisinden sorumludur.

• Radyasyon fizikçisi: Radyoterapinin tedavi planlaması, kalitesi ve cihazlarla ilgili teknik destek ve bakım sürecinin koordinasyonu ile güvenliğinden sorumludur. Tedavi planı ve uygulamasında radyasyon onkolojisi uzmanı ile birlikte çalışır.
• Radyoterapi teknikerleri: Radyoterapi cihazlarını kullanmak üzere eğitim almış kişilerdir. Tedavi sırasında odada hasta ile birlikte bulunmazlar, ancak kumanda odasında bulunan ekran aracılığıyla; hasta ile kesintisiz iletişim halindedirler. Hastanın doğru pozisyonunun sağlanması, cihazın çalıştırılması ve tedavi esnasında değerlendirme filmlerinin çekilmesinden sorumludurlar.
• Onkoloji hemşiresi: Hastanın tedavisi ve takibi süresince radyasyon onkologu ile birlikte hastanın en yakınında bulunan ekip üyesidir. Radyoterapinin yan etkileri, hastanın yapması ve yapmaması gerekenler gibi konularda hekim ile hasta arasında köprü görevi yaparlar.
• Sekreterya: Hastanın doğru yönlendirilmesi, randevuların düzenlenmesi, dosyaların oluşturulması ve bulundurulması, tedavi ücreti konusunda bilgilendirme ve hastanın sağlık güvencesinin gerektirdiği işlemlerin yapılmasından sorumludur.

Radyoterapinin Etkisi Nedir?

Radyoterapide kullanılan ışınlar, tümörlü dokuların hücre çekirdeğindeki DNA’yı etkiliyor. Hücre çekirdeğindeki DNA yeterince zarar gördüğünde ise hücreler çoğalma yeteneğini kaybediyor.

Kanserli dokuda ölen hücreler yenilenmediğinde, kanserin büyümesi duruyor ve kitle küçülüyor. Radyoterapi seansı sırasında verilen yüksek dozdaki radyasyon, hücreleri öldürüyor veya çoğalmalarını engelliyor. Tümör hücreleri birçok normal hücreden daha hızlı bölündüklerinden radyoterapi bu hücreleri yüksek oranda öldürüyor. Normal hücreler de radyoterapiden belli ölçüde etkilense de tümör hücrelerinde olmayan özel onarım mekanizmalarıyla bu etkiden kısa sürede kurtulabiliyorlar.

Radyocerrahi

Radyocerrahi, radyasyon onkolojisinin önemli uygulama alanlarından biri olup, düşük enerjili çok sayıda ışın demetinin hastalıklı bölgeye yönlendirilmesi ve sadece bu noktada odaklanarak yüksek enerji sağlanması prensibiyle çalışır. Bu yöntemle kanser hücrelerinin küçülmesi veya yok edilmesi hedeflenirken, çevresindeki sağlıklı dokular radyasyonun zararlı etkilerinden korunur. Yüksek hassasiyetli bu teknik, tedavinin etkinliğini artırırken yan etkileri en aza indirmeyi amaçlar.

Radyoterapi hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?

Acıbadem Maslak Hastanesi, Radyasyon Onkolojisi Uzmanı Prof. Dr. Enis Özyar, Radyoterapi üzerine soruları yanıtlıyor.

Radyocerrahi Uygulamaları

Radyocerrahi uygulamaları arasında öne çıkan yöntemlerden biri Stereotaktik Radyocerrahi (SRC) olup, belirli bir hedefin üç boyutlu koordinatlarla tanımlanarak yüksek doz radyasyonla tek seansta tamamen yok edilmesi esasına dayanır. Bu işlemde, hedefin etkili bir şekilde harap edilmesi için Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi (IGRT) kullanımı büyük önem taşır. SRC tedavisinin birden fazla seansta uygulanması durumunda ise bu tedavi Stereotaktik Radyoterapi (SRT) olarak adlandırılır ve genellikle 3-5 seanslık bir süreçle gerçekleştirilir. Acıbadem Radyasyon Onkolojisi bölümleri, MR-LINAC, Gamma Knife, TrueBeam, Tomoterapi, CyberKnife, Trilogy ve Intraoperatif Radyoterapi gibi gelişmiş medikal cihazlarla bu tedavi yöntemlerini uygular.

STEREOTAKTİK RADYOCERRAHİ (SRC)

Stereotaktik Radyocerrahi (SRC), üç boyutlu olarak belirlenen bir hedefe yüksek dozda radyasyon uygulayarak tümörün tek seansta tamamen harap edilmesi prensibine dayanan bir tedavi yöntemidir. Bu süreçte Görüntü Kılavuzluğunda Radyoterapi (IGRT) kullanımı, hedefin kesin bir şekilde yok edilmesi açısından büyük önem taşır. SRC, özellikle hassas bölgelerde bulunan tümörlerin tedavisinde etkili bir çözüm sunar.

STEREOTAKTİK RADYOTERAPİ (SRT)

SRC’nin birden fazla seansta uygulanması durumunda bu yöntem Stereotaktik Radyoterapi (SRT) olarak adlandırılır. Genellikle 3-5 seanstan oluşan bu tedavi, hastalıklı dokuya odaklanarak tümör hücrelerinin etkisiz hale getirilmesini amaçlar. SRC’ye benzer şekilde, SRT de hassasiyet ve etkinlik açısından ileri teknoloji gerektiren bir yöntemdir.