FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Diz Ağrısı Nedir?
Diz ağrısı, vücudun diz bölgesinde yırtılmış bir bağ veya yırtılmış kıkırdak gibi bir yaralanmanın sonucu olabilir. Artrit, gut ve enfeksiyonlar dahil olmak üzere tıbbi durumlar da diz ağrısına neden olabilir. Diz ağrısı, her yaştan insanın etkilenebileceği ve yaygın görülen bir şikayettir.
Daha hafif diz ağrısı türleri bireyin kendisine dikkatli bakmasıyla kendiliğinden düzelebilir. Aynı zamanda fizik tedavi ile dizlik kullanımı da diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bazı vakalarda diz için cerrahi onarım ve müdahale gerekli olabilir.
Diz Nedir?
Diz, ana işlevi ayak bilekleri ve kalçalarla birlikte vücudun ağırlığını taşımak olan, bacaklarda uyluk kemiği ile kaval kemiği arasında yer alan bir eklemdir.
Yapısal olarak basit bir eklemden daha fazlası olan diz aynı zamanda bükülebilir ve dönebilir. Dizler bütün bu eylemleri gerçekleştirip aynı esnada tüm vücudu desteklerken kemikler, bağlar, tendonlar ve kıkırdak dahil olmak üzere bir dizi yapıdan faydalanır.
Diz içi ve dışı ya da önü ve arkası olmak üzere iki bölüme ayrılır. Diz ön taraftan aynı zamanda patella olarak adlandırılan diz kapağı ile korunur.
Diz eklemi içindeki tüm yüzeyler kıkırdak doku ile kaplıdır. Uyluk ve kaval kemikleri arasında gelen yükü taşıyan kıkırdak yüzeyler, menisküs adı verilen ve iki esnek kıkırdaktan meydana gelen bir yapı ile korunarak desteklenir.
Menisküs "C" harfi formuyla yuvarlak uyluk kemiği ile düz kaval kemiği arasındaki yapısal uyumu sağlar, dizin taşıdığı binen yükün tüm eklem yüzeyine dağılmasını sağlar, gelen darbeleri emer, eklemin sabit kalmasını sağlar yani bir amortisör görevi görür.
Bağlar dizin parçalarını birbirine sabitleyen, yoğun lifli ana yapılardır. Bağların her iki ucu kemiklere yapışır ve sınırlı esneklikleri vardır.
Bulundukları yere göre dizin yana ya da öne açılmasını önlerler. Tendonlar ise bağlara benzeyen, lifli, bir uçları kemiğe yapışan, ancak diğer uçları adaleyle biten, bu sayede adalenin hareketini kemiğe taşıyan yapılardır.
Diz Ağrısı Neden Olur?
Diz ağrısının nedenleri arasında yaralanma, mekanik kaynaklı problemler, çeşitli artrit tipleri ve benzeri sorunlar sıralanabilir.
Diz Yaralanmaları
Buna göre diz yaralanmaları diz eklemini çevreleyen bağları, tendonları veya sıvı dolu kesecikleri ve eklemi oluşturan kemik, kıkırdak veya bağları etkileyebilir.
Daha yaygın görülen diz yaralanmaları arasında ön çapraz bağ yırtılması yani ÖÇB yırtılması vardır. İncik kemiğini uyluk kemiğine bağlayan dört bağdan birisi olan ön çapraz bağ yaralanması, ya da ÖÇB yaralanması özellikle basketbol, futbol veya aniden hareket edilen yönde değişiklik gerektiren diğer benzeri sporlarda oynayan bireylerde yaygın görülür.
Diz kapağı yani patella dahil olmak üzere diz kemikleri, özellikle motorlu taşıt kazaları veya düşme sırasında kırılabilir veya çatlayabilir. Bununla birlikte osteoporoz nedeniyle kemikleri zayıflamış bireyler bazen sadece yanlış bir adım atarak dizlerini kırabilirler.
Menisküs yırtılması özellikle diz üzerine ağırlık binmişken aniden diz bükülürse, menisküs yırtılması gerçekleşebilir.
Diz bursiti ise bazı diz yaralanmaları sonucunda diz ekleminin dışını yastıklayarak tendon ve bağların eklem üzerinde düzgün bir şekilde kaymasını sağlayan küçük sıvı keseciklerinde keseciklerde meydana gelen iltihaplanma nedeniyle meydana gelir.
Patellar tendinit , ya da diğer adıyla koşucu dizi bir veya daha fazla tendonun tahriş ve iltihaplanmasıdır. Koşucular, kayakçılar, bisikletçiler ve atlama sporları ve aktivitelerine katılanlar, uyluğun önündeki kuadriseps kasını shinbone'a bağlayan patellar tendonda iltihap gelişebilir.
Dizde Yapısal Sorunlar
Diz ağrısına neden olabilecek mekanik kaynaklı sorunlar arasında diz yapısında gevşeme sayılır. Bunla göre bazen kemik veya kıkırdak yaralanması veya dejenerasyonu sonucunda bir parça kemik veya kıkırdak kırılarak eklem boşluğunda yüzmeye başlayabilir.
Bu gevşek parçacık normalde sorun çıkarmasa da, dizin eklemsel hareketine müdahale ettiği durumlarda eklemin düzgün hareket etmesini engelleyebilir.
İliotibial bant sendromu, kalçanızın dışından dizin dışına uzanan sert doku bandının uyluk kemiğinin dış kısmına sürtünecek kadar sıkılaşması halinde ortaya çıkar. Sürekli aynı mekanik hareketi tekrarlayan uzun mesafe koşucuları ile bisiklet sürücüleri bu duruma özellikle duyarlıdır.
Çıkık diz kapağı, dizin önünü kaplayan patellanın, genellikle dizin dışına doğru yerinden kayması sonucunda meydana gelir. Bazı vakalarda diz kapağı bütünüyle yer değiştirebilir ve çıkık belirgin bir şekilde görülebilir.
Eğer bireyde başka bir tıbbi nedenden dolayı kalça veya ayak ağrısı varsa, birey bu eklemlerin ağrısını hafifletmek için yürüyüş şeklini değiştirebilir. Ancak bu değişik, doğal olmayan yürüyüş tarzı diz ekleminin üzerinde daha fazla stres yaratarak ağrıya sebep olabilir. Benzeri şekilde başka vakalarda da kalça veya ayaktaki problemler doğrudan diz ağrısına neden olabilir.
Dizde Artrit
Diz ağrısına neden olan sebeplerden bir başkası da yüzden fazla türü olan artrittir. Artrit eklem iltihaplanmasının veya mafsal iltihaplanmasının diğer adıdır. Artritin dizleri etkilemesi muhtemel bir kaç çeşidi vardır.
Bazen dejeneratif artrit olarak adlandırılan osteoartrit, en sık görülen artrit tipidir. Dizlerdeki kıkırdağın kullanım ve ilerleyen yaşla birlikte bozulması sonucunda ortaya çıkan aşınma ve yıpranma durumudur.
Artritin en zayıflatıcı türü olan romatoid artrit ya da romatizma dizler de dahil olmak üzere vücuttaki her eklemi etkileyebilen bir otoimmün durumdur. Romatoid artrit kronik bir hastalık olmasına rağmen, şiddeti zaman içerisinde değişme, azalma veya artma eğilimindedir.
Gut türü artrit eklemlerde ürik asit kristalleri oluştuğunda ortaya çıkar. Normal şartlarda en çok ayak başparmağını etkilese de, dizde de görülebilir.
Yalancı gut, ya da diğer adıyla psödogut normal gut ile karıştırılır. Psödogut, eklem sıvısında gelişen ve kalsiyum içeren kristallerden kaynaklanır. Diz bu durumdan psödogouttan en sık etkilenen eklemdir.
Diz ekleminin enfekte olması nedeniyle ağrıması, kızarması veya şişmesi septik artrit olarak adlandırılır. Septik artrit genellikle ateşle birlikte ortaya çıkar ve genellikle ağrı öncesinde bir travma yoktur.
Septik artrit diz kıkırdağında çok hızlı bir şekilde geniş çaplı hasara neden olabilir. bir çarpma ya da yaralanmaya bağlı olmayan kızarma veya şişme ile birlikte diz ağrısı durumunda acilen doktora başvurmak gereklidir.
Diz Ağrısı Riskini Neler Arttırır?
Öncelikle geçmişte bir diz yaralanması olması, dizin tekrar yaralanması olasılığını artırır.
Aşırı kilolu veya obez olmak, yürüme veya merdivenlerden inip çıkmak gibi sıradan hareketler sırasında bile diz eklemlerindeki stresi artırır. Bu da eklem kıkırdağının bozulmasını hızlandırarak osteoartrit riskini doğurur.
Kaslarda esneklik veya güç eksikliği diz yaralanmaları riskini artırabilir. Güçlü kaslar eklemleri dengelemeye ve korumaya yardımcı olur. Kas esnekliği de tam hareket kabiliyeti sağlar.
Bazı sporlar ve meslekler dizlere diğerlerine kıyasla daha fazla stres uygular. Basketbol zıplamalarıyla, futbol ani yön değişiklikleriyle diz yaralanması riskini artırır. İnşaat veya çiftçilik gibi dizler üzerinde ağırlık bindirerek kendisini tekrarlayan işler de diz sorunu riskini artırabilir.
Diz Sorunlarının Belirtileri Nelerdir?
Diz ağrısının yeri ve şiddeti, buna sebep olan sorunun nedenine bağlı olarak değişebilir. Diz ağrısına eşlik eden belirti ve semptomlar arasında şişme, sertlik, kızarıklık, yanma hissi, dengesizlik, zayıflık, çatırdama sesi, dizi bütünüyle düzleştirememek veya tamamen bükememek görülebilir.
Eğer dizlerde bu belirtiler ya da semptomlar varsa veya bir yaralanma ile bağlantılı şiddetli diz ağrısı varsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Diz Ağrısı Türünün Teşhisi Nasıl Konulur?
Diz ağrısı tanısı genellikle fizik muayene sırasında konulur. Dizler doktor tarafından şişlik, ağrı, hassasiyet, sıcaklık ve görünür morarma, alt bacağın farklı yönlerde hareket kabiliyeti ve diz bütünlüğü için incelenecektir.
Bazı vakalarda doktor röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması, ultrason veya manyetik rezonans görüntüleme (MRI) çekimi isteyebilir.
Eğer doktor bir enfeksiyon veya iltihaptan şüphelenirse, kan testleri veya artrosentez adı verilen bir prosedürü isteyebilir. Bu prosedürde diz ekleminden bir iğne ile az miktarda sıvı çıkarılır ve analiz için bir laboratuvara gönderilir.
Diz Ağrısı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Diz ağrısında tedavi yöntemleri diz ağrısına tam olarak neyin sebep olduğuna bağlı olarak değişir. Bunlar ağızdan ilaçla tedavi, hareket tedavisi, araçla tedavi, enjeksiyon ile tedavi ve ameliyatla tedavi grupları altına sınıflanır.
Ağrıyı hafifletmek ve romatoid artrit veya gut gibi altta yatan tıbbi nedenleri tedavi etmeye yardımcı olmak üzere çeşitli ilaçlar reçete edilebilir.
Dizlerin etrafındaki kasların güçlendirilmesi onu daha dayanıklı ve dengeli bir hale getirecektir. Doktorunuz ağrıya neden olan özel duruma göre fizik tedavi veya benzeri güçlendirme egzersizleri önerebilir.
Bireyin fiziksel olarak aktif olduğu ya da bir sporcu olduğu durumlarda, dizleri etkileyebilecek hareket modellerini düzeltmek ve spor veya aktivite esnasında sırasında dize zarar vermeyecek iyi teknikler oluşturmak için belirli egzersizlere ihtiyaç duyulabilir.
Kemerli dizlikler ve destekler diz kaymasını düzeltmeye yardımcı olabilir. Belirli durumlarda, diz eklemini korumaya ve desteklemeye yardımcı olmak için farklı tipte dizlikler de kullanılabilir.
Bazı vakalarda, doğrudan ekleme ilaç enjekte edilmesi doktor tarafından önerilebilir. Bunlar arasında artrit ağrısının artması ve alevlenmesi semptomlarını azaltmaya yardımcı olan kortikosteroid ilacı enjeksiyonu vardır. Bu birkaç ay süreyle ağrı azalması sağlayabilir. Ancak bu enjeksiyonlar her vakada veya her durumda etkili değildir.
Eklemleri doğal olarak yağlayan eklem sıvısına benzer sıvı olan hyaluronik asit, hareket kabiliyetini artırmak ve ağrıyı hafifletmek için dize enjekte edilebilir. Ancak bu tedavinin etkinliği hakkında yapılan çalışmalar birbiriyle çelişen sonuçlar vermiş olsa da bazı vakalarda altı aya kadar rahatlama görülmüştür.
Trombositten zengin plazma ya da diğer adıyla plateletten zengin plazma, yani kısaca PRP iltihabı azalttığı ve iyileşmeyi desteklediği görülen farklı birçok faktörü içeren bir konsantrasyondur. Bu tip enjeksiyonlar, tendon yırtığı, burkulması veya yaralanma nedeniyle gerçekleşen diz ağrılarında daha etkilidir.
Diz ağrısına neden olan sorunun kaynağına göre ameliyat seçeneğine başvurulması gerekebilir.
Buna göre yaralanmaya bağlı olarak, doktorun fiber optik kamera ve dizin etrafındaki birkaç küçük kesiden sokulan uzun, dar aletler kullanarak eklem hasarını inceleyip ve onarabildiği artroskopik cerrahi uygulanabilir. Bu cerrahi türünde özellikle dizin kilitlenmesine neden oluyorsa diz ekleminden gevşemiş cisimleri çıkarmak, hasarlı kıkırdağı çıkarmak ya da onarmak, ve yırtık bağları yeniden yapılandırmak mümkündür.
Kısmi diz protezi ameliyatında cerrah dizin sadece en hasarlı kısmını metal ve plastikten yapılmış parçalarla değiştirir. Ameliyat genellikle küçük kesiklerle yapılabilir, bu nedenle tüm dizi değiştirmek için ameliyat olduğunuzdan daha hızlı iyileşme görülür.
Total diz protezi ya da tüm diz protezi türünde ise cerrah hasarlı kemik ve kıkırdağı uyluk kemiğinden, kaval kemiğinden ve diz kapağından keserek ayırır ve metal alaşımları, yüksek kaliteli plastikler ve polimerlerden oluşan yapay bir eklemle değiştirir.
Diz Ağrısı İçin Evde Tedavi
Eczanelerde tezgah üstü reçetesiz satılan ilaçlar diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra ağrı kesici kremlerin de ovulduktan sonra ağrıyı azaltması mümkündür. Her zaman olduğu üzere bu ilaçlar da kullanılmadan önce doktora danışılmalıdır.
Dizi yaralı bir birey için kişisel bakım önlemleri arasında en önemlisi dinlenmedir. Dizlerdeki sürekli tekrarlamadan kaynaklanan zorlamayı azaltmak için normal aktivitelere ara verilmelidir.
Yaralanmanın iyileşmesi için zaman verilmesi daha fazla hasarı önlemeye yardımcı olur. Küçük hasarlarda sadece bir iki gün dinlenme yeterli olabilir. ancak daha ciddi yaralanmalarda daha uzun bir iyileşme süresi gerekebilir.
Buz hem ağrıyı hem de iltihabı azaltır. Bir torba donmuş fasulye veya benzeri bakliyat bütün dizi kaplayacağı için çok etkilidir. Cildi korumak için ince havluya sarılmış buz torbası da etkilidir.
Ancak buz 20 dakikadan daha uzun süre kullanılması durumunda sinirlere veya cilde zarar verebilir. Dizlerdeki ağrıyan bölgeye sıcak su torbası veya şişesi uygulanırsa ağrı geçici olarak azaltılabilir. Hafif, hava geçiren ve kendinden yapışkanlı bir bandaj ile dizin sarılması, dizin düzgün hizada durmasını sağlayabilir ve dengesini koruyarak hasarlı dokularda sıvı birikmesini önleyebilir.
Bunun kan dolaşımına engel olmayacak kadar sıkı yapılması gereklidir. Dizin şişmesini azaltmak için yüksek bir şekilde tutulması da önemlidir.
Diz Ağrısı Nasıl Önlenir?
Diz ağrısını önlemek her zaman mümkün değildir. Ancak sağlıklı bir kiloyu korumak dizler için yapılabilecek en iyi hareketlerden ilkidir. Her ekstra kilo, eklemlere ilave yük bindirir, yaralanma ve osteoartrit riskini artırır.
Bununla birlikte tercih edilen spor alanında oynamak için sürekli formda olmak gereklidir. Ön ısınma hareketlerinden kaçınılmamalı ve teknikleri doğru bir şekilde kullanabilmek için uzman bir koç veya eğitmenle birlikte çalışmak gereklidir. Aynı şekilde yapılan spor hazırlıklarına esneklik egzersizleri eklemek dizin sağlığına katkıda bulunacaktır.
Eğer osteoartrit, kronik diz ağrısı veya tekrarlayan yaralanmalar varsa, egzersiz şeklini değiştirmek gereklidir. Haftada en az birkaç gün için yüzme, su aerobiği gibi dize ağırlık bindirilmesini azaltan düşük etkili aktivitelere geçmek, ya da dizin durumuna göre sadece yüksek yük bindiren faaliyetleri sınırlamak bile rahatlama sağlar.