Zihnin bedenle imtihanı
Kişinin, gerçekte bir fiziksel kusuru olsun olmasın veya hafif derecede bir fiziksel kusuru olduğu durumlarda, kusur olarak gördüğü beden bölgesi ile zihinsel olarak aşırı derecede uğraşması ve meşgul olması hali şeklinde betimlenebilir.
Beden algı bozukluğu belirtileri
Kişiler, kendilerini çirkin olarak kabul eder veya beden şeklini bozuk olarak görürler. Kendilerinin gözlemlediği, algıladığı kusurlar objektif olarak bakıldığında kişinin değerlendirdiği şekilde kusur olarak değerlendirilmez. Başkaları tarafından kusur olarak görülmeyen, dile getirilmedikçe fark edilmeyen basit kusurlardır. Bu düşünceleri, vücutlarının herhangi bir bölgesi ile ilgili olabilir. Yoğun bir şekilde bedenlerinin beğenmedikleri kısımları ile uğraşırlar. Buldukları kusurları yok etmek ya da kapatabilmek için çok efor sarf ederler. Sürekli olarak beğenmedikleri vücut bölgesini ayna veya özçekim aracılığıyla kontrol ederler. Başkalarının fikrini alma, nasıl göründükleri hakkında yorum isteme eğilimindedirler. Beden algı bozukluğu vakalarında diyet yapma, aşırı egzersiz, çok sık tartılma, cilt rengi ile oynama, cilt yolma gibi eylemlere çok sık rastlanır. Saç, kıl yolma, tırnak veya tırnak etlerini yeme, kusur örtücü kozmetik ve kıyafetlere aşırı para harcama yine rastlanan davranış bozuklukları arasında sayılabilir. Kişiler duydukları utanç nedeniyle bu belirtileri gizleme eğilimindedir.
Beden algı bozukluğu neden olur?
Beden algısı bozukluğunun gelişiminde pek çok faktör rol oynar. Bu faktörler, genetik yatkınlık, gelişimsel süreçler, psikolojik paternler, sosyal çevre olarak kabaca belirlenebilir. Bir insanın fiziki görünümünden hoşnut olmamasının başlıca sebepleri, düşük benlik saygısı, depresyon, yeme bozukluğu olarak sayılabilir. Bazı araştırmacılar, düşük serotonerjik işlev ve kaudat asimetrisini sorumlu tutan çalışmalar yayınlamışlardır. Bu bulgu da obsesif-kompulsif bozukluğa benzerliğini destekler. Erken çocukluk travmalarının bozukluğun oluşmasında rol oynadığı düşünülmektedir.
Batı kültüründeki popüler beden imgesi, beden algı bozukluğunu kültüre bağlı bir durum haline getirmektedir. Sosyal medya, televizyon ve süreli yayınlarda sürekli olarak vurgulanan ideal vücut biçimi, kişilerde ideal bedene sahip olma arzusu yaratır.
Beden algısı bozukluğu olanlarda kişilik örüntüsünde en sık utangaç, içe dönük ve obsesif kişilik yapılanmaları karşımıza çıkar. Beden algı bozukluğunun ortalama başlangıç yaşı 15-17 olarak tespit edilmiştir. Okul öncesi dönemde de başlayabildiği gözlenmiştir.
Anoreksiya nevroza ve bulimia nevroza
Anoreksiya nevroza, bulimia nevroza gibi yeme bozukluklarında kişinin kendilik değerinin tartı ölçümü ya da vücudun genel şekli üzerinden biçilmesi söz konusudur. Özellikle anoreksiya nevroza ve bulimia nervozada beden imajında bozulma olduğunu biliyoruz. Kişiler kendilerini olduğundan aşırı kilolu görürler. Zayıflamak için kısıtlayıcı diyetler yapma, aşırı spor yapma, kusturma gibi davranışlar geliştirirler. Bu rahatsızlıklar bu yönleriyle beden algı bozukluğuna benzer. Ancak beden algı bozukluğu, yeme bozukluklarının tek başına bir nedeni değildir.
Beden algı bozukluğu ve beraberindeki diğer sorunlar
Beeden algı bozukluğuna; obsesif kompulsif bozukluk, kaygı bozuklukları, depresyon, alkol ve madde bağımlılıkları sıkça eşlik edebilir. İntihar denemeleri ya da intihar düşünceleri beden algı bozukluğu olan kişilerde sıkça görülebilir.
Çevresindekiler nasıl yardımcı olabilir?
Çevresindekiler tarafından yapılan müdahalelerle, beden algı bozukluğu olan kişilerin düşüncelerinde herhangi bir değişiklik olmaz. Kişiler bedenlerinde bir kusur olduğuna sıkı bir şekilde inanırlar. Çatışma yaratacak diyaloglardan kaçınmak, çevresindekilerle iletişimini koparmamasını sağlayacaktır.
Beden algı bozukluğu tedavisi
Beden algı bozukluğu Tedavisi ruh sağlığı uzmanları tarafından yürütülür. Genellikle ayaktan yapılan görüşmeler yeterli olmaktadır. İntihar düşüncelerinin eşlik etmesi halinde yatarak tedavi gerekebilir.
1-Psikoterapi yaklaşımı olarak bilişsel davranışçı terapi
Bilişsel yeniden yapılandırmada hastaların görünüşleri ile ilgili inançların değiştirilmesi, bunun devamında tekrarlayıcı ve anlık rahatlama sağlayan kompulsif eylemlerin azaltılması, kişinin güvenlik sağlayıcı davranışlarının bırakılması hedeflenir. Alıştırma tedavisi ve tepki kontrolü temel tekniklerdir. Genelde haftalık görüşmeler ile başlanır. Yaklaşık 12-18 seanslık bir tedavi süresi planlanır. Bazen terapi süresi planlanandan daha uzun sürebilir.
2-İlaç tedavisi
Kişinin yapılan psikiyatrik muayenesi, genel tıbbi durumu, kullandığı başka ilaçlar göz önünde bulundurularak ilaç tedavisi düzenlenir.
Bu rahatsızlığın ideal tedavisi, sadece terapi ya da sadece ilaç tedavisinden ziyade, her ikisinin birlikte uygulanması şeklinde olmalıdır.
