PCT Nedir?
PCT testi olarak bilinen aslında kan tahlilleri aracılığıyla incelenebilen prokalsitonin değeridir. Prokalsitonin 116 amino asitten oluşan bir proteindir. Tiroit hücrelerince sentezlenen ve kalsiyum homeostazında yer alan kalsitonin hormonunun bir ön hormonudur ancak enfeksiyon belirteci olarak, özellikle de bakteriyel enfeksiyondan şüphelenildiğinde kullanımı çok yaygındır. “PCT kan değeri nedir?” diye sorulduğunda en açıklayıcı şu cevap verilebilir: Vücutta enfeksiyon olup olmadığını ve bu enfeksiyonun hangi seviyede olduğunu anlayabildiğimiz bir değerdir çünkü enfeksiyon şiddeti arttıkça prokalsitonin üretimi de artar. Bakteriyel enfeksiyonların erken, hassas ve spesifik sinyali olarak nitelendirilebilecek PCT değeri, özellikle sepsis (enfeksiyonun vücuda yayılması) gibi durumları belirlemede önemli rol oynar. “Kanda PCT nedir?” dendiğinde prokalsitoninin vücudun bakteriyel enfeksiyona karşı ürettiği bir madde olduğunun bilinmesi gerekir.
PCT Yüksekliği
Kanda PCT yüksekliği vücutta enfeksiyon olduğunun göstergesidir. PCT yüksekliği enfeksiyonun seviyesine göre değişir. Genellikle sepsis, menenjit gibi ciddi bakteriyel enfeksiyonlar PCT’nin yükselmesinin en büyük nedenleridir. Sepsis; vücudun bakteriyel enfeksiyona karşı bir tepki geliştirerek iltihaba sebep olan kimyasalları serbest bıraktığı, ölüme götürebilecek durumdur. Çünkü tedavi edilmeyen sepsis organ yetmezliğine neden olabilir. Bu durum da hayat kaybı ile sonuçlanabilir. Ancak PCT değerinin yüksek olması mutlaka bir sepsis olduğunu göstermez. Bazen sistemik bir enfeksiyon olduğu anlamına gelebilen PCT yüksekliği, doku yaralanmalarında da meydana gelir. Sepsis teşhisini doğrulamak için farklı testler yapılır. Bu testler tam kan sayımı (CBC), idrar tahlili, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri, ultrason, bilgisayarlı tomografi (CT) ve manyetik rezonans görüntüleme yani MR’dır.
Diş apsesi gibi daha küçük bir enfeksiyon olmasına rağmen PCT yüksekliğine neden olur. Ancak genellikle yüksek PCT sepsise işaret eder. PCT yüksekliğinin sepsis dışındaki nedenleri şöyle sıralanabilir:
- Yanıklar
- Ameliyat
- Şiddetli travmalar
- Pankreatit (pankreas iltihabı)
- Endokardit (kalp iltihabı)
- Menenjit (beyin dokusu iltihabı)
- Kardiyojenik şok
- Organ bağışında doku reddi
- Çocuklarda şiddetli idrar yolu enfeksiyonları
- Tümör enfeksiyonları
PCT yüksekliği bazen enfeksiyon olmadan da meydana gelebilir. Kandaki oksijen seviyesini düşüren durumlar PCT yüksekliği riskini artırır. Astım veya KOAH atağı, zatürre, yüksek rakımda bulunma ve kalp durması gibi nedenler buna birer örnektir.
PCT testi sepsis riskiyle ilgili önemli bir ipucu verir. Bu sayede tedaviye başlanıp başlanmayacağının kararı verilebilirken daha ciddi hastalıklar ve septik şok gibi ölüme götüren nedenlere karşı önlem alınmış olunur.
PCT Düşüklüğü
PCT düşüklüğü olumsuz bir algı yaratsa da aslında PCT değerinin düşük olması vücutta enfeksiyon olmadığının ya da çok az olduğunun göstergesidir. Ancak viral enfeksiyonlarda ve inflamatuar hastalıklarda PCT değeri düşebilir. Bakteriyel enfeksiyonlarda bu seviye aksine yükselir. Bu sayede aslında enfeksiyonun ne kaynaklı olduğu hızlıca anlaşılabilir. Belirtiler şiddetliyse ama PCT düşükse enfeksiyonun viral kaynaklıdır.
Bir enfeksiyon tedavisi sürecinde de PCT düşüklüğü görülür, hatta tedavinin olumlu sonuç verdiği buradan anlaşılabilir. Doğru antibiyotik tedavisinin uygulanmasından 2-3 sonra PCT değeri hızla düşer.
PCT düşüklüğü veya orta seviye PCT yüksekliği sepsis olasılığının yanı sıra başka nedenlerden kaynaklanabilir. Bu sebepler ciddi doku hasarına götüren nedenlerdir. Ancak bunlardan hiçbiri sepsis kadar PCT değerini yükseltmez.
PCT Testi Ne Zaman İstenir?
Bakterilerin neden olduğu enfeksiyonu anlamak için PCT testine başvurulur. Parazit, mantar enfeksiyonları ve bakteriyel sebeplerle ilgili olan PCT değeri viral enfeksiyon durumlarında artmaz. PCT yüksekliği veya PCT düşüklüğü bir sonuca varmak için kan tahlilleri ile belirlenir. Genellikle PCT testine şu durumlarda başvurulur:
- Yetişkinlerde ve çocuklarda bakteriyemi ve septisemi (sepsis) durumunu teşhis etmek, enfeksiyon şiddetini tayin etmek için
- Septik şok teşhisi, riskin belirlenmesi ve izlenmesi için
- Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarında böbreklerin durumunu anlamak için
- Nötropenik (kandaki nötrofil sayısının düşmesi) hastalarda bakteriyel enfeksiyon teşhisi için
- Antibakteriyel tedaviye tedavi edici yanıtın izlenmesi için (antibiyotik tedavisinin etkinliğinin izlenmesi için)
- Ameliyat sonrası ciddi travmalar, yanıklar ve çoklu organ yetmezliğinde sistemik ikincil enfeksiyon teşhisi için
- Bakteriyel ve viral menenjitin ayrıcı teşhisi için
- Salgın nedeniyle bakteriyel ve viral pnömonin ayrıcı teşhisi için
- İnflamasyon ve enfeksiyonu ayırt etmek için
PCT Testi Nasıl Yapılır?
PCT değeri basit bir kan testi ile ölçülür. PCT testi öncesi herhangi bir hazırlık yapmak gerekmez. Açlık gerektirmediği için istenilen bir zaman yaptırılabilen kan testi ile PCT değeri belirlenebilir. Vücuttaki enfeksiyonun anlaşılabilmesi için CRP de kan tahlillerinde sıklıkla istemi yapılan bir değerdir. Peki PCT ile CRP arasındaki fark nedir? PCT değeri, CRP’ye göre vücutta enfeksiyon başladıktan hemen sonra (3 saat) hızla yükselir ve iyileşme durumunda da hızlıca düşer. Böylece hastalığın teşhisi PCT testi ile kolaylaşır ve enfeksiyon için uygulanan antibiyotik tedavisinin de kısa süreli olması sağlanabilir. CRP testi, akut inflamasyonun durumunda hangi aşamada olunduğunu net gösterebilir ancak enfeksiyonun bakteri kaynaklı mı, viral kaynaklı mı olduğunu göstermede yeterli değildir. Ayrıca antibiyotik tedavine gerek olup olmadığını de bu test ile anlamak mümkün olabilir. Farklı sağlık durumlarının da söz konusu olup olmadığı yine PCT testi ile anlaşılabilir.
PCT testi sayesinde bakteriyel enfeksiyonlar kolayca ayırt edilebilir. İlk bakteri saldırısından 6 saat sonra hızla yükselir, enfeksiyon üzerinde bağışıklık kontrolü sağlanır sağlanmaz düşer. Enfeksiyonu ileri seviyedeki kişilerde hastalığın şiddeti basit bir şekilde hızla anlaşılabilir. PCT testi de enfeksiyonun kaynağını tespit edebilir ama bakterinin türüyle ilgili bir işaret veremez.
Normal PCT Değeri Kaç Olmalıdır?
Sağlıklı kişilerdeki prokalsitonin hızlı bir şekilde kalsitonine dönüşür. Böylece kişideki PCT değeri düşük olur. PCT değeri, sağlıklı kişilerde 0.1 µg/l’nin altındadır. 0.25 ng/mL seviyesinden daha büyük değerlerde enfeksiyonun varlığından bahsedilebilir. Sepsis değerleri şöyle açıklanabilir:
- 0-0.05 µg/L normal
- 0.5 µg/L’den az düşük sepsis riski
- 0.5-2 µg/L sepsis ihtimali
- 2-10 µg/L orta ve yüksek sepsis riski
- 10 µg/L ve üzeri yüksek sepsis riski
