Adet Öncesi Gerginlik yani PMS Nedir?
Adet öncesi gerginlik, yani premenstrüel sendrom ya da kısaca PMS, adet öncesi dönemde kadınlar tarafından yaşanan duygudurum dalgalanmaları, göğüslerde hassasiyet, yemek isteği, yorgunluk, sinirlilik ve depresyon gibi çok çeşitli belirti ve semptomların bütününe verilen isimdir. Tıp uzmanları, adet gören her 4 kadından 3'ünün adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomlarından en az bir tanesini yaşadığını düşünmektedir.Adet öncesi gerginliğin belirtileri birçok vakada öngörülebilir bir düzende tekrarlama eğilimi gösterir. Ancak adet öncesi gerginlik döneminde bireyin yaşadığı fiziksel ve duygusal değişikliklerin dereceleri çok az hissedilebilir seviyelerden, çok yoğun hissedilebilir seviyelere kadar uzanan geniş bir yelpaze üzerinde yer alır ve her dönemde bu dereceler önceki dönemlere göre farklılık gösterebilir.Her durumda kadınlar adet öncesi gerginlikten kaynaklanan sorunların kendi hayat kalitelerini kontrol etmesine izin vermek zorunda değildir. Kadınların uygulayabileceği tedaviler ve yaşam tarzlarında yapabilecekleri değişiklikler, bireyin yaşadığı adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomlarını azaltmaya veya yönetmeye yardımcı olabilir.
Adet Öncesi Gerginlik Neden Olur?
Tıp uzmanları adet öncesi gerginliğe tam olarak neyin neden olduğunu henüz kesin olarak sağlayamamıştır, ancak birden fazla faktörün durumun gelişmesine katkıda bulunduğunu düşünmektedirler.
Hormonlarda Döngüsel DeğişikliklerAdet öncesi gerginliğin belirti ve semptomları yaygın olarak hormonal dalgalanmalarla döngüsel olarak değişir ve hamilelik ya da menopozla birlikte adet görülmediği dönemlerde ortadan kaybolur.Duygudurum halinde çok önemli bir rol oynadığı düşünülen bir beyin kimyasalı yani nörotransmitter olan serotoninin dalgalanmalarının beyin kimyasında değişikliklere neden olduğu ve adet öncesi gerginliğin belirtileri ile semptomlarını tetikleyebildiği gözlemlenmiştir. Yetersiz miktarda Serotoninin özellikle yetersiz miktarlarda salgılanması, bireyde adet öncesi depresyonun yanı sıra yorgunluk, aşırı yemek isteği ve uyku problemlerinin gelişmesinde katkıda bulunabilir.
Bazı şiddetli adet öncesi gerginlik vakalarında bireyde teşhis edilmemiş depresyon olduğu gözlemlenmiştir. Ancak normal şartlarda depresyon tek başına tüm semptomlara neden olmaz.
Adet Öncesi Gerginliğin Belirtileri Ve Tipleri Nelerdir?
Adet öncesi gerginlik sürecinde bireyi etkileyebilecek olası belirti ve semptomların listesi uzundur, ancak bir çok vakada bireyler bu sorunlardan yalnızca birkaçını aynı anda yaşar. Adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomları duygusal ve davranışsal belirtiler ile fiziksel semptomlar olarak iki gruba ayrılabilir.Adet öncesi gerginliğin duygusal ve davranışsal belirtileri ile semptomları arasında ağlama nöbetleri, depresyon hali, gerginlik veya kaygı, i̇ştahta ve yemek isteğinde değişiklikler, libidoda değişim, ruh halinde dalgalanmalar ile sinirlilik veya öfke nöbetleri, sosyal olarak içe kapanma, uykuya dalmada sorunlar, yani uykusuzluk ile konsantre olmada güçlük bulunur.
Adet öncesi gerginliğin fiziksel belirti ve semptomları arasında ise ciltte akne alevlenmeleri, alkole karşı gelişen ani intolerans, baş ağrısı, eklem veya kas ağrıları, göğüslerde hassasiyet, kabızlık veya ishal gibi sindirim sorunları, karında şişkinlik, sıvı tutulmasına bağlı olarak ani kilo alımı ile sürekli yorgunluk hissi bulunur.Daha az sayıda kadında adet öncesi gerginliğe bağlı olarak her ay sakatlayıcı ağırlıkta belirti ve semptomlar görülebilir. Adet öncesi gerginliğin, yani PMS’in bu tipine adet öncesi disforik bozukluk ya da kısaca PMDD adı verilir.
Adet öncesi dismorfik bozukluğun belirti ve semptomları arasında yoğun anksiyete, bunalmış hissetme, depresyon, duygudurum dalgalanmaları, öfke, konsantrasyon güçlüğü, sinirlilik ve gerginlik bulunur.Adet öncesi gerginliklerinin belirti ve semptomlarını yaşam tarzı değişiklikleri ile yönetemeyen bireyler, durumun kendi sağlıklarını ve günlük aktivitelerini etkilemesi durumunda doktora görünmelidir.Adet Öncesi Gerginlik Nasıl Teşhis Edilir?
Adet öncesi gerginliği pozitif olarak teşhis etmek için kullanılan ve duruma özel fiziksel bulgular veya laboratuvar testleri yoktur. Doktor belirli bir sendromu, bu belirtinin bireyin adet öncesi gerginlik döneminin öngörülebilir bir parçası olması durumunda, adet öncesi gerginlik durumu ile bağdaştırabilir.Kronik yorgunluk sendromu, tiroid bozuklukları, depresyon ve anksiyete gibi duygudurum bozuklukları dahil olmak üzere bazı durumlar adet öncesi gerginlik durumunu taklit edebilir. Doktor, net bir tanı konulmasının sağlanmasına yardımcı olmak için bir tiroid fonksiyon testi veya ruh hali tarama testleri gibi testlerin yapılmasını uygun görebilir.
Doktor, bireyin adet öncesi halinin bir düzenini ortaya çıkarmaya yardımcı olması adına bireyden belirti ve semptomlarını bir takvime veya en az iki adet döngüsü için bir günlüğe kaydetmesini isteyebilir. Birey bu günlükte adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomlarını ilk fark ettiğiniz günü ve bunların kaybolduğu günü not etmelidir. Bunun yanı sıra defterde adet döneminin başladığı ve bittiği günler de işaretlenmelidir. Daha sonra bu defterdeki kayıtlar incelenerek bireyin adet döngüsünün bir resmi ortaya konulabilir.
Adet Öncesi Gerginlik Nasıl Geçer?
Bazı durumlarda adet öncesi gerginlik sürecinde kadınlar tarafından hissedilen fiziksel acı veya duygusal stres günlük yaşamı etkileyecek kadar şiddetli seyredebilir. Ancak belirtilerin şiddeti ne olursa olsun, çoğu kadın için belirti ve semptomlar genellikle adet döneminin başlamasından sonraki dört gün içinde kendiliğinden kaybolur. Bunun haricinde adet öncesi gerginlik süreci kadınların adet görme dönemlerinin sona ermesi ve menopoza girmeleri zamanına kadar devam eder.
Adet Öncesi Gerginlik Nasıl Tedavi Edilir?
Birçok vakada yapılan yaşam tarzı değişiklikleri adet öncesi gerginlik semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. Ancak belirtilerin ciddiyetine bağlı olarak, doktor bir veya bir kaç farklı ilacı reçete edebilir. Bu reçete edilen ilaçların semptomları gidermedeki başarısı kadından kadına farklılık gösterir. Adet öncesi gerginlik için yaygın olarak reçete edilen ilaçlar arasında antidepresanlar da bulunur.
Antidepresanlar ve diğer muadillerini içeren seçici serotonin geri alım inhibitörleri yani SSRI'ler bir çok vakada duygudurum semptomlarını azaltma konusunda önemli başarılar göstermektedir. SSRI'lar şiddetli PMS veya PMDD için ilk basamak tedavi olarak kabul edilir. SSRI türü ilaçlar genellikle günlük olarak alınır. Adet öncesi gerginliği olan bazı kadınlar için antidepresan kullanımı adetin başlamasından önceki iki hafta ile sınırlı kalabilir.
Egzersiz yapmanın ve tuz alımını sınırlamanın PMS'e bağlı olarak gelişen kilo alımını, ve şişkinliği azaltmak için yeterli olmadığı vakalarda diüretik adı verilen su haplarının kullanılması, bireyin vücudundaki fazla suyu kullanarak atmasına yardımcı olabilir. Spironolakton PMS'nin bazı semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilecek bir diüretiğe verilen isimdir.
Hormonal kontraseptifler ise reçetelidir ve yumurtlamayı durdurarak adet öncesi gerginlik semptomlarını hafifletmeyi hedefler.Adet Öncesi Gerginliğin Azaltılması İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde Bakım
Bazı vakalarda birey beslenme, egzersiz yapma ve günlük hayata yaklaşımlarında değişiklik yaparak adet öncesi gerginliğin semptomlarını yönetebilir veya azaltabilir. Buna göre birey diyetini değiştirebilir, egzersizleri normal rutinlerine dahil edebilir, günlük hayatın getirdiği stresten uzaklaşabilir ve belirtileri birkaç ay boyunca kaydedebilir.
Günlük beslenme diyetinin değiştirilmesi sürecinde birey şişkinliği ve tokluk hissini azaltmak için daha küçük, daha sık yemek yemenin etkili olduğunu görebilir. Yine şişkinliğin ve sıvı tutulmasının azalması için birey tuzlu yiyecek tüketiminden vazgeçmeli, bunlar yerine meyveler, sebzeler ve kepekli tahıllar gibi karmaşık karbonhidrat oranı yüksek yiyecekleri seçmelidir.
Birey, vücudunun kaybetmiş olduğu mineralleri toplamak için kalsiyum yönünden zengin yiyecekleri seçmelidir. Süt ürünlerini tolere edemeyen bireyler ise, doktora başvurarak günlük kalsiyum takviyesi kullanabilir.
Adet öncesi gerginlik durumundan muzdarip bireyler kafein ve alkolden uzak durmalıdır. Buna ek olarak günlük egzersizler bireyin günlük normal rutinine eklenebilir.Haftanın en az dört günü boyunca gerçekleştirilen ve en az 30 dakika devam eden tempolu yürüyüş, bisiklete binme, yüzme veya aerobik gibi diğer egzersiz aktivitelerine katılmak. hem bireyin rahatlamasına yol açabilir hem de bireyin genel sağlığını iyileştirmeye ve yorgunluk ile depresif ruh hali gibi belirli semptomların hafiflemesine yol açabilir.
Birey günlük hayatın stresinden mümkün olduğu kadar uzak durmalıdır. Bunun için bol ve düzenli uyumak önemlidir. Baş ağrısı, kaygı veya uyku sorunu gibi adet öncesinin belirti ve semptomlarını azaltmaya yardımcı olmak için aşamalı kas gevşetme veya derin nefes egzersizleri uygulanabilir. Adet öncesi gerginlik durumundan etkilenen bireyler rahatlamak ve içinde bulundukları stresi ortadan kaldırmak için yoga ya da pilates gibi hafif spor yöntemlerini deneyebilirler.
Adet öncesi gerginlik durumu yaşayan bireyler bu durumun kendilerindeki belirtilerini bir kaç ay boyunca kaydetmelidir. Bu kayıtlar zaman içerisinde görülen çeşitli durumlara karşı uygun çözümlerin bulunmasında bireye yardımcı olabilir.Adet öncesi gerginliğin belirti ve semptomlarını yatıştırmak için kullanılan tamamlayıcı ilaçların, takviyelerin ve bitkisel ilaçların etkinliği hakkında elde edilen kanıtlar ya sınırlıdır, ya da mevcut değildir. Bunların olası etkinliği de kadından kadına, hatta belirtinin o ay hangi derecede olduğuna göre değişmesi ya da ortadan kalkması mümkündür. Bu tür bitkisel ilaçların kullanımı sürecinde birey dikkatli olmalıdır, çünkü bunlar başka tıbbi durumlar için kullanılan ilaçlar ile karşılıklı etkileşime girip, istenmeyen yan etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.