Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nedir?
İltihaplı Romatizma, yani tıbbi adıyla romatoid artrit (eklem romatizması) , kronik bir inflamatuar bozukluktur. Bu bozukluk bazı bireylerde cilt, gözler, akciğerler, kalp ve kan damarları dahil olmak üzere çok çeşitli vücut sistemlerine zarar verebilir.
Aşırı sıcak ya da soğuk havanın İltihaplı romatizmaya neden olduğu inancı ise gerçeği yansıtmamaktadır. Romatoid artrit otoimmün sistemindeki bir bozukluktan kaynaklanır ve bireyin bağışıklık sisteminin yanlışlıkla vücudun kendi dokularına, özellikle eklem dokularına saldırması ile ortaya çıkar.
Bir başka romatizma türü olan kireçlenme, yani osteoartrit sürecinde görülen doğrudan aşınma ve yıpranma hasarının aksine, romatoid artrit bireyin eklem zarını etkiler ve ileri aşamalarda kemik erozyonu ile eklem deformitesine neden olabilecek ağrılı bir şişmeye neden olur.
Romatoid artrit (eklem romatizması) , sürecinde meydana gelen iltihaplanma, vücudun diğer kısımlarına da zarar verebilecek bir durumdur. Modern ilaç türleri tedavi seçeneklerinin sonuçlarını önemli ölçüde iyileştirmiş olsa da, şiddetli romatoid artrit günümüzde de bireylerde fiziksel engele neden olacak zararın ortaya çıkmasına neden olabilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Neden Olur?
Romatoid artrit, bireyin bağışıklık sisteminin sinovyuma, yani eklemleri çevreleyen zarların astarına saldırması ile ortaya çıkar. Bu saldırıdan dolayı ortaya çıkan iltihaplanma sinovyumun kalınlaşmasına ve dolayısı ile eklemdeki kıkırdak ve kemik dokusunun yok olmasına neden olur.
Buna bağlı olarak eklemi bir arada tutan tendonlar ve bağlar zayıflamaya ve gerilmeye başlarlar. Zaman içerisinde eklem doğal şeklini ve düzgün hareketi sağlayan konumunu kaybeder.
Tıp uzmanları bu sürecin neden başladığı konusunda henüz kesin bir bilgiye sahip olmasalar da, kalıtsal bir bileşenin muhtemel olduğu ifade etmektedirler.
Esasen genler doğrudan romatoid artrite neden olmasa da, bireyi hastalığı tetikleyebilecek olan bazı virüsler ve bakterilerden kaynaklanan enfeksiyon gibi çevresel faktörlere karşı daha duyarlı hale getirebilirler. Bu da İltihaplı Romatizmaya neden olur.
İltihaplı olmayan Romatizma ise genellikle düşme ya da kaza gibi travma sonucunda eklemlerde meydana gelen aşınma ve incelmeden dolayı kemik çıkıntısı meydana gelmesinden kaynaklanır.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) riskini artıran faktörler nelerdir?
Cinsiyet önemli bir rol oynar. Kadınların romatoid artrit geliştirmesi ihtimali erkeklere göre daha yüksektir. Romatoid artrit her yaşta ortaya çıkabilir, ancak en sık orta yaş döneminde ilk olarak görülmeye başlar. Çocuklara özgü İltihaplı Romatizma tipleri de mevcuttur.
Yetişkinlerde görülen İltihaplı Romatizma türleri gibi bu türlerde erken teşhis edilip tedavi edilmelidir. Aksi takdirde çocukta kalıcı engellere yol açabilecek zarara ve gelişme geriliğine neden olabilir.
Aşırı kilolu veya obez olan bireylerde, özellikle 55 yaş ve altı kadınlarda, romatoid artrit gelişme riski diğer gruplara oranla biraz daha yüksektir.
Eğer bireyin kan bağı ile bağlı olduğu aile üyeleri arasında romatoid artrit varsa, hastalık riskinde kalıtsal nedenlerden dolayı artış olabilir.
Sigara içmek , bireyde özellikle hastalığı geliştirmek için genetik bir yatkınlığın olduğu vakalarda, romatoid artrit gelişme riskini çok yükseltir. Hastalığın seyrettiği bireylerde sigara kullanımına devam etmenin romatoid artritin şiddeti ile ilişkili olduğu gözlemlenmiştir.
Çevresel faktörler ile ilişkisi çok net anlaşılmamış olsa da, asbest veya silika gibi maddelere maruziyetin romatoid artrit gelişme riskini arttırabildiği gözlemlenmiştir. Bu tür maddelerin kullanıldığı iş alanlarında çalışan bireyler romatoid artrit gibi diğer otoimmün hastalıklar açısından da daha yüksek risk altındadır.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) ve Hamilelik
İltihaplı romatizmanın türüne, iç organlardaki hasar olmasına ve olan hasarın derecesine göre hamile kalmak sakıncalı olabilir. Normal şartlarda sakıncalı olan bireylerin hastalığının alevlenmediği dönemlerde, bir takım tıbbi tetkiklerden sonra hamileliğe izin verilmesi mümkün olabilir. Ancak bu sürecin yakından takip edilmesi gereklidir.
İltihaplı romatizmal hastalıklar bağışıklık sistemine bağlı olduğu için bazı tipleri hamilelik esnasında alevlenirken, diğer türleri tamamen ortadan kalkabilir. İltihaplı Romatizma tedavisinde kullanılan ilaçların uzun vadeli etkileri nedeniyle gebelik öncesinde bir süre kullanılmaması gerekebilir.
İltihaplı romatizma bulaşıcı bir hastalık değildir, ancak anneden bebeğe geçebilen bazı maddeler, bebeğin doğumdan sonraki ilk günlerinde bir takım olumsuzluklara yol açabilir, ama bu genellikle geçici bir durumdur. Ebeveynlerin İltihaplı Romatizmadan muzdarip olması, sonraki kuşaklarda İltihaplı Romatizma olacağının garantisi değildir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Kaynaklı Komplikasyonlar Nelerdir?
Romatoid artrit etkisi altında olan bireylerde farklı tıbbi durumların da gelişmesi riski yükselmektedir:
- Osteoporoz: Hem romatoid artrit hem de romatoid artrit tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, bireyin kemiklerini zayıflatan ve kırılmaya daha yatkın bir hale getiren bir durum olan osteoporoz riskini artırabilir.
- Romatoid nodüller: Bu sıkı doku kütleleri en yaygın olarak dirsekler gibi baskı uygulanan eklemlerin etrafında oluşur. Bununla birlikte, bu nodüller akciğerler de dahil olmak üzere vücudun herhangi bir yerinde oluşabilir.
- Kuru gözler ve ağız: Romatoid artriti olan kişilerin, gözlerinizdeki ve ağzınızdaki nem miktarını azaltan bir bozukluk olan Sjögren sendromunu yaşama olasılığı daha yüksektir.
- Enfeksiyonlar: Hem romatoid artritin kendisi, hem de hastalık ile mücadele etmek için kullanılan ilaçların çoğu, bağışıklık sistemini zayıflatarak diğer enfeksiyonların artmasına neden olabilir.
- Anormal vücut kompozisyonu: Romatoid artriti olan bireyler arasında, normal vücut kitle indeksi olanlarda bile, yağ miktarının yağsız kütleye oranı genellikle daha yüksektir.
- Karpal Tünel Sendromu: Bilekleri romatoid artrit tarafından etkilenen bireylerde görülen iltihaplanma bireyin elinine ve parmaklarına hizmet eden sinirleri sıkıştırabilir ve hareketsizlik ile ağrıya neden olabilir.
- Kalp sorunları: Romatoid artrit bireylerde, sertleştirilmiş veya tıkanmış arter riskini ve kalbi çevreleyen kesede iltihaplanma riskini artırabilir.
- Akciğer hastalığı: Romatoid artriti olan bireylerde, zamanla ilerleyen nefes darlığına yol açabilecek şekilde akciğer dokularında iltihaplanma ve skarlaşma görülmesi riski yükselir.
- Lenfoma: Romatoid artrit, lenf sisteminde gelişen bir kanser grubu olan lenfoma riskini artırır.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Belirtileri Nelerdir?
Romatoid artrit belirtileri ile semptomları arasında öncelikle hassas, şişmiş ve sıcak hissedilen eklemler bulunur. Bununla birlikte genellikle sabahları uyandıktan sonra ve bir süre hareketsiz kaldıktan sonra daha kötü hale gelen eklem sertliği, yorgunluk, ateş ve iştah kaybı da İltihaplı Romatizmanın belirtileri arasındadır.
Romatoid artrit erken aşamalarda bireyin özellikle küçük eklemlerini, yani parmakları ellere ve ayak parmaklarını ayaklara bağlayan eklemleri etkiler. Hastalığın ileriki aşamalarında, belirtiler ve semptomlar genellikle bileklere, dizlere, ayak bileklerine, dirseklere, kalçalara ve omuzlara yayılır. Bir çok vakada, semptomlar bireyin vücudunun her iki tarafında, simetrik eklemlerde görülür.
Romatoid artriti olan bireylerin yaklaşık yüzde 40'ında eklemler haricinde de belirti ve semptomlar görülür. Romatoid artritin etkilediği vücut yapıları arasında bulunanlar:
- Akciğerler,
- Böbrekler,
- Cilt,
- Gözler,
- Kalp,
- Kan damarları.
- Kemik iliği,
- Sinir dokusu,
- Tükürük bezleridir.
Romatoid artrit belirtileri ve semptomları bireyde görülen durumun ağırlığına ve ciddiyetinde değişebilir ve hatta aralıklarla gelip gidebilir. Gidip gelme iki farklı dönemden meydana gelir. Hastalığın etkilerinin arttığı döneme alevlenme dönemi adı verilirken, şişlik ve ağrının solduğu veya kaybolduğu dönemlere remisyon yani hafifleme dönemi adı verilir.
Tedavi ile kontrol altına alınmayan romatoid artrit zamanla eklemlerin deforme olmasına ve doğal yerinden çıkmasına neden olabilir. Bu sebeple eklemlerde sürekli rahatsızlık ve şişlik varsa mutlaka bir doktora başvurulmalıdır.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nasıl Teşhis Edilir?
Romatoid artritin erken evrelerinde teşhis edilmesi kolay değildir, çünkü hastalığın erken belirti ve semptomları genellikle çok sayıda başka hastalığın semptomlarını taklit eder. Buna ek olarak teşhisi kesin doğrulamak için kullanılan tek bir kan testi türü veya belirli bir fiziksel bulgu yoktur.
Fizik muayene sırasında doktorun bireyin eklemlerini şişlik, kızarıklık ve sıcaklık açısından kontrol edecektir. Ayrıca reflekslerini ve kas gücünü de kontrol edebilir. Bu aşamanın ardından doktor tarafından uygun görülürse kan testi yapılması mümkündür.
Romatoid artrit vakalarında, genellikle vücutta enflamatuar bir sürecin varlığını gösterebilecek yüksek eritrosit sedimantasyon hızı veya C-reaktif proteini görülebilir. Romatoid artrit vakalarında kullanılan diğer yaygın kan testleri romatoid faktör ve anti-siklik sitrüline peptit antikorlarının varlığını belirlemek için kullanılır.
Kan testlerinin yanı sıra eklemlerdeki romatoid artritin zaman içinde ilerlemesini takip etmek için röntgen kullanılabilir. Yine manyetik rezonans (MRG) ve ultrason testleri bireyin vücudundaki hastalığın şiddetinin doktor tarafından değerlendirilmesine yardımcı olabilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Nasıl Tedavi Edilir?
İltihaplı Romatizma için herhangi bir kesin tedavi yoktur. Şeker hastalığı, yani diyabet ve yüksek tansiyon gibi kronik bir hastalık olan romatoid artrit tedavisi ömür boyu devam edebilir.
Halihazırda İltihaplı romatizma tedavisindeki asıl hedef şikayete sebep olabilecek ağır semptomların hafifletilmesi ve bireyin yaşam kalitesinin azami seviyeye çıkarılmasıdır.
İltihaplı Romatizmal hastalıkların genelinin tedavisinde öncelikli olarak romatoloji uzmanlık alanına başvurmak gereklidir. Bunun yanı sıra ortopedi uzmanı , fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı , ve diğer gerekli uzmanlık dallarının ortak çalışmasından faydalanmak gerekebilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) İlaçları
Romatoid artrit için doktor tarafından önerilen İltihaplı Romatizma ilaç türleri bireyin belirti ve semptomlarının şiddetiyle ve ne kadar zamandır romatoid artrit etkisi altında olduğuna bağlı olarak farklılık gösterecektir.
Bu ilaçların romatoid artritin ilerlemesini yavaşlatarak eklemleri ve diğer dokuları kalıcı hasardan koruyabildiği gözlemlenmiştir. DMARD türü ilaçların yan etkileri vakadan vakaya değişiklik göstermekle birlikte karaciğer hasarı, kemik iliği süpresyonu ve ciddi akciğer enfeksiyonlarını içerebilir.
Romatoid artrit için kullanılan ilaçlar arasında non-steroid antienflamatuar ilaçlar bulunur. Bu ilaçlar ağrıyı hafifletir ve iltihabı azaltır. Yan etkileri arasında mide tahrişi, kalp problemleri ve böbrek hasarı bulunan bu ilaçlar mutlaka doktor tavsiyesi ile birlikte alınmalıdır.
Kortikosteroidler gibi ilaçlar, hem inflamasyonu hem de ağrıyı azaltır ve aynı zamanda eklem hasarını yavaşlatır. Ancak steroidlerin yan etkiler arasında kemiklerin incelmesi, kilo alımı ve diyabet bulunur. Doktorlar, ilacı kademeli olarak azaltmak için akut semptomları hafifletmek için sıklıkla bir kortikosteroid reçete eder.
Göreceli olarak yeni bir DMARD sınıfı olan biyolojik tepki modifiye edicileri ilaçlar çeşitli vakalarda bağışıklık sisteminin eklem ve doku hasarına neden olan iltihabı tetikleyen kısımlarını hedefleyebilir.
Bu tür ilaçların yan etkileri arasında enfeksiyon riskinin artması da bulunur. Dahası, romatoid artritli kişilerde, daha yüksek dozlarda kullanılmaları akciğerlerde kan pıhtılaşması riskini artırabilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) İçin Fizik Tedavi Yöntemleri
Vaka ile ilgilenen doktor, bireyin eklemlerini esnek tutmasına yardımcı olacak egzersizler öğretebilecek bir fizik tedavi veya ergoterapi(iş ve uğraşı terapisi) uzmanına gönderebilir. Terapist, bireyin günlük görevleri yerine getirirken eklemlere daha az yüklenilmesini sağlayacak yeni yolları gösterebilir.
Örneğin bir nesneyi alırken eller yerine ön kollardan yararlanmak daha uygun olabilir. Bununla birlikte yeniden tasarlanmış çeşitli aletler eklemlere stres ve yük binmesini azaltmada yardımcı olabilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) Ameliyatı
Eğer vakada kullanılan ilaçlar eklem hasarını önleme veya yavaşlatma konularında etkin olmazsa bireyin doktoru hasarlı eklemleri onarmak için cerrahi müdahaleyi önerebilir. Cerrahi müdahale sonucunda birey eklemi kullanma yeteneğini geri kazanabilir, ağrıda azalma görülebilir.
Romatoid artrit cerrahisi için çeşitli farklı prosedürler kullanılmaktadır:
- Eklem füzyonu: Bir eklemin stabilize edilmesi, yeniden hizalanması ya da tümden eklem değişimi uygun bir seçenek olmadığında ağrının giderilmesi için eklemin cerrahi olarak birleştirilmesi önerilebilir.
- Sinovektomi: Eklemin iltihaplanmış astarını, yani sinovyumu çıkarmak amacıyla gerçekleştirilen bu cerrahi müdahale dizlere, dirseklere, bileklere, parmaklara ve kalçalara yapılabilir.
- Tendon onarılması: Enflamasyon ve eklem hasarı, bireyin eklemlerinin etrafındaki tendonların gevşemesine veya yırtılmasına neden olabilir. Bu prosedürde cerrah eklemlerin etrafındaki tendonları onarabilir.
- Tümden eklem değişimi: Eklem replasman cerrahisi, yani tümden eklem değişimi ameliyatı sırasında cerrah bireyin ekleminin hasarlı kısımlarını çıkarır. Eklem metal ve plastikten yapılmış bir protez ile değiştirilir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Ev Tedavileri
Romatoid artriti olan bireylerin vücutlarına bakım yapmak için çeşitli adımları atması gereklidir. Bir takım kişisel bakım önlemleri, doktor tarafından önerilen romatoid artrit ilaçlarıyla birlikte kullanıldığında, hastalığın belirtileri ve semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilir:
- Dinlenme ve Rahatlama: Bireyin hayatındaki stresi azaltması ağrı ile başa çıkmasını kolaylaştırabilir. Derin nefes alma ve kas gevşemesi gibi tekniklerin tümü bireyin hissettiği ağrıyı kontrol etmek için kullanılabilir.
- Düzenli egzersiz: Ağır olmayan egzersizler, eklemlerin etrafındaki kasları güçlendirmeye yardımcı olabilir ve bu sayede bireyin hissedeceği yorgunlukla başa çıkmasını kolaylaştırabilir. Herhangi bir egzersiz türüne başlamadan önce doktora ve fizik terapi uzmanına danışılması tavsiye edilmelidir. Düzenli egzersiz yapmaya yeni başlayan bireylerin, ilk olarak yürüyüş yapması tavsiye edilir. Hassas, yaralı veya ciddi şekilde iltihaplı eklemler ile egzersiz yapmaktan kaçınmak gereklidir.
- Tai Chi adı verilen hareket terapisi, derin nefes alma ile birlikte hafif egzersizler ve esnemeler içerir. Birçok kişi hayatlarındaki stresi azaltmak için tai chi’den faydalanmaktadır. Gerçekleştirilen sınırlı çaptaki çalışmalar, tai chi'nin romatoid artritli kişilerin ruh halini ve yaşam kalitesini iyileştirebileceğine işaret etmektedir. Diğer egzersiz türlerinde olduğu gibi tai chi de bilgili bir eğitmen tarafından yönetildiğinde güvenlidir. Ancak bireyin acıya neden olan hareketlerden kaçınması gereklidir.
- Sıcak veya soğuk uygulama: Isı, bireyin hissettiği ağrıyı hafifletmeye ve gergin kasları gevşetmeye yardımcı olabilir. Benzer şekilde soğuk acı hissini donuklaştırabilir, uyuşmaya neden olabilir ve şişmeyi azaltabilir.
Modern tıbbın sağladığı çeşitli İltihaplı Romatizma ilaçlarının yanı sıra bir takım tamamlayıcılar ve takviyeler romatoid artrit semptomlarını yönetmek için fayda sağlayabilir. Ancak bu tür takviyeler kullanılmadan önce, kullanılan ilaçlarla birlikte yan etkilerini öğrenmek ve vaka için uygunluğunu belirlemek için mutlaka doktor ile görüşülmesi gereklidir.
Romatoid Artrit (İltihaplı Romatizma) İle Başa Çıkma ve Destek
Romatoid artrit ile ilişkili ağrı ve sakatlık bireyin iş ve aile yaşamını doğrudan etkileyecektir. Bireylerde çaresizlik hissi ile düşük benlik saygısı gibi depresyon ve anksiyeteye yol açacak durumlar yaygın olarak görülebilir.
Romatoid artritin bireyin günlük aktivitelerini etkileme derecesi, kısmen hastalıkla ne kadar iyi başa çıktığı ile alakalıdır. Hastalıkla başa çıkma stratejileri hakkında bireyin kendisi ile ilgilenen tıp uzmanı ile konuşması tavsiye edilir. Bu sayede zaman içinde hangi stratejilerin birey için en uygun olduğunu öğrenmek mümkündür.
Özellikle alevlenmeleri gidip gelen bir romatoid artrit durumunda, hastalığı yönetmek için bir plan yapılması tavsiye edilir. Bu, bireyin hastalığı yönettiğini hissetmesine yardımcı olacaktır.
Birey hastalığın sınırlarını öğrenmelidir. Yorgunken dinlenmek önemlidir. Romatoid artrit bireyi yorgunluk ve kas güçsüzlüğüne eğilimli hale getirebilir. Gece uykusu düzenini bozmayacak şekilde günlük dinlenme ve şekerleme süreçleri bireye yardımcı olabilir.
Birey diğerleri ile hastalığı hakkında iletişimde olmalıdır.
Özellikle ailenin bireyin nasıl hissettiği hakkında bilgi sahibi olması önemlidir. Ailenin diğer üyeleri birey için endişelenseler bile ağrıyı hatırlatmamak için sormaktan çekinebilirler.
Birey özellikle kendisini bunalmış hissettiğinde konuşabileceği bir aile üyesi veya arkadaş bulmalıdır. Yine deneyimleri paylaşmak için sosyal çevrede veya çevrimiçi olarak romatoid artriti olan diğer bireylerle bağlantı kurmak faydalı olabilir.
Bireyin kendisine zaman ayırması tavsiye edilir. Müzik dinlemek, yürüyüş yapmak, hatta bir günlük tutmak gibi sadece bireye odaklanmış bir zaman periyodu ayırmak, stresi azaltmaya yardımcı olabilir.