FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Savant Sendromu Nedir?
Savant sendromu , aralarında öncelikle otizm spektrum bozuklukları olmak üzere ciddi zihinsel engelleri bulunan bireylerde, genellikle bu engel ile belirgin ve uyumsuz bir tezat oluşturan bir “deha adaları” olarak adlandırılan bir yeteneğin bulunduğu, nadir fakat olağanüstü bir durumdur. Otizm Spektrum Bozukluğu ise normal beyin gelişiminin bozulduğu, sosyal ve iletişim becerilerinin bazen ciddi şekilde gerilediği, yaşamın erken dönemlerinde ortaya çıkan gelişimsel bir sorundur.
Savant sendromu diğer gelişimsel engellerde veya diğer merkezi sinir sistemi hasarı veya hastalıkları durumunda da ortaya çıkabiliyor olmasına rağmen, otizm bozukluğu olan 10 kişiden birinde bu tür olağanüstü yetenekler çeşitli derecelerde bulunmaktadır. Bu hatırı sayılır şaşırtıcılığa sahip olabilen yetenek ne olursa olsun, her zaman çok güçlü bir hafıza ile doğrudan bağlantılıdır.
Savant Sendromu Neden Olur?
Savant sendromunun nedeni tıp uzmanları tarafından kesin olarak bilinmemektedir. Tıp ve psikoloji uzmanları tarafından yaygın olarak kabul gören hiçbir bilişsel teori, savantların yetenek ve eksiklik kombinasyonunu açıklamada yeterli değildir.
Bazı araştırmacılar bunun bir veya birkaç gende mevcut olan bir değişiklikten kaynaklandığını var saymaktadır. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin ayrıntı odaklı işlemeye eğilimli oldukları ve bu bilişsel tarzın otizmi olan veya olmayan bireyleri savant sendromunun sağladığı yeteneklere yatkın hale getirdiği öne sürülmektedir.
Başka bir hipotez ise savant sendromu olan bireylerin genel olarak hiper sistemik olmalarıdır. Hiper sistemleştirme ya da hiper sistemik durum, insanları başkalarıyla empati kurma becerilerine ve dış dünya hakkındaki gerçekleri sistemleştirme becerilerine göre sınıflandıran empati kurma-sistemleştirme teorisinde yer alan, aşırı bir durumdur.
Buna ek olarak savant sendromu olan bireylerin detaylara gösterdiği dikkatin, bu benzersiz bireylerde bulunan gelişmiş algı veya aşırı duyusal duyarlılığın bir sonucu olduğu düşünülmektedir. Bazı savantların, tüm insan beyninde var olan, ancak bilinçli farkındalık tarafından doğrudan kullanılmayan düşük seviyeli, daha az işlenmiş bilgilere doğrudan erişerek çalıştıkları da doğrulanmıştır.
Konuya diğer açılardan yaklaşan diğer uzmanlar ise bunun beynin sol yarım küresinde meydana gelen bir hasarın sağ yarım kürede telafi edilmesiyle ortaya çıktığını ileri sürmektedir. Buna bağlı olarak bazı vakalarda, savant sendromunun sol ön temporal lobda şiddetli kafa travmasının ardından indüklendiği de gözlemlenmiştir. Transkraniyal manyetik stimulasyon ile beynin bu bölgesinin geçici olarak işlev dışı bırakıldığı bir takım çalışmalarda savant sendromu geliştiği gözlemlenmiştir.
Savant Sendromu Neye Yol Açabilir?
Savant sendromlu çocukların yaklaşık yarısı otizm spektrum bozukluğu belirtilerine sahiptir. Yine otizm spektrum bozukluğu olan tüm çocukların yaklaşık yüzde 10'unda savant sendromu vardır. Bu oran, otizm spektrum bozukluğu belirtileri gösteren çocuklarda zeka katsayısı, yani IQ değeri 35'in üzerinde olanlar arasında yüzde 25 gibi bir rakama yükselmektedir.
Birçok otizm spektrum bozukluğu vakasında çocuğun zeka katsayısı bu değerden daha düşüktür. Savant sendromu kız çocuklarında, erkek çocuklarına göre daha nadir görülür. Bu oran yaklaşık bire üç civarındadır. Ancak uzmanlar bunun nedeninin erkek çocukların otizm spektrum bozukluğundan daha çok etkilenmesi olduğunu düşünmektedir. Savant sendromu zeka geriliği ve diğer gelişimsel bozuklukları olanlar da dahil olmak üzere otizm spektrum bozukluğu olmayan nüfusun yüzde 1'inden daha azında gözlemlenmektedir.
Savant Sendromu Nasıl Önlenir?
Savant sendromunun gelişmesini önlemenin bilinen bir yöntemi yoktur. Özellikle otizm spektrum bozukluğu gibi durumlardan kaynaklanan savant sendromunun doğum öncesi anne duyguları, ailenin çocukla ilgilenmemesi, veya çok fazla televizyon izlenmesine izin verilmesi gibi faktörlere dayandığı iddiaları gerçeklere dayanmamaktadır.
Savant Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Savant sendromunun belirtisi , farklı nedenlerden dolayı normalin altında zekaya sahip olduğu tanısı konulmuş bir kişinin belirli bir alanda sergilediği özel bir beceri veya yetenektir.
Birçok vakada sadece bir tane özel olarak gelişmiş yetenek görülür. Bu yetenek matematik bilgilerine dayalı hesaplamaları akıldan olağanüstü hızla ve doğru olarak tamamlama, harita yapımı, görsel sanatlar veya müzikal sanatlar gibi sanatsal dallara dair bir beceri olabilir.
Savant sendromlu çocuklar , spor istatistikleri, nüfus rakamları ve tarihsel veya biyografik veriler gibi alanlarda çok miktarda veriyi ezberleyebilir. En yaygın savant sendromu türü ise geçmiş ya da gelecek herhangi bir tarih için haftanın gününü büyük bir hız ve kesin doğrulukla hesaplayabilen takvimsel bilginler, yani " insan takvimleri " dir.
Savant sendromu genellikle otizm ile ilişkili olduğundan, otistik savant terimi daha yaygın bir şekilde kullanılır. Savant sendromu sergileyen bir kişinin bilinen ilk tanımı 1751'de bir Alman psikoloji dergisinde yapılmıştır. Savant terimi ilk olarak 1887'de J. Langdon Down (Down sendromunun adını taşıyan doktor) tarafından kullanılmıştır.
Modern çağda savant sendromuna sahip olduğu bilinen en ünlü kişi Dustin Hoffman tarafından 1988 yılı yapımı "Yağmur Adam" filminde canlandırılan "Raymond Babbitt" isimli hayal ürünü bir karakterdir. Ancak bu karaktere ilham veren Laurence Kim Peek isminde coğrafya, müzik, edebiyat, tarih ve sporun yanı sıra dokuz farklı alanda yaklaşık 12.000 kitabı baştan sona ezberlemiş bir gerçek kişidir. Bir kitabı yaklaşık bir saatlik bir süre içinde okuyarak bitirebilen Bay Peek 2009 yılında 58 yaşında hayata veda etmiştir.
Savant Sendromu Nasıl Teşhis Edilir?
Savant sendromu, bir bireyin belirli bir alandaki yeteneğinin, bireyin zeka katsayısı veya genel işleyiş seviyesi göz önüne alındığında beklenenden olağanüstü derecede yüksek olması durumunda teşhis edilir.
Savant Sendromu Nasıl Tedavi Edilir?
Savant sendromunun kendi başına bireye herhangi bir dezavantaj sağladığı gözlemlenmemiştir, bu nedenle kendi kendine tedavi edilmesi gerekli değildir. Genellikle savant sendromuna eşlik eden altta yatan bozuklukların tedavi edilmesi gerekir. Tıp uzmanları birçok vakada savant sendromlu çocuğun özel yeteneklerinden yararlanmanın çocuğun altta yatan gelişimsel bozuklukların tedavisine yardımcı olabileceğine inanmaktadır.
Savant Sendromu Nasıl Geçer?
Birçok vakada savant sendromuna ile ilişkili özel beceriler genellikle yaşam boyu bireyde mevcut kalır. Nadir olarak farklı alanlarda ilerleme sağlandığında, savant sendromuna bağlı becerinin kaybedildiğine dair çeşitli raporlar görülse dahi, bunun çok nadir olduğu belirlenmiştir. Çok daha yaygın olarak beceri kullanılarak daha gelişkin bir hal alabilir.
Savant Sendromu İle Yaşam
Savant sendromlu bireylerin, sahip oldukları engelin sağladığı dezavantaj karşısında kendilerine destek sağlayabilecek çok özel bir becerileri vardır. Bu sayede bireyler, sahip oldukları özel ilgi ve yeteneklerinden bir şekilde yararlanabilirlerse, altta yatan herhangi bir engelin tedavisine çok daha iyi ve olumlu yanıt verebilirler. Bunun haricinde bireyin engeline neden olan durum için alınması gereken önlemlerin hepsi, savant sendromu için de fayda sağlayacaktır.