Sistit Nedir? Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Sistit Nedir?

Sistit , mesane duvarının iltihaplanmasıyla karakterize edilen yaygın bir idrar yolu enfeksiyonudur. Sık idrara çıkma, yanma hissi, karın alt bölgesinde ağrı gibi belirtilerle kendini gösterir. Tanısı genellikle idrar testiyle konulurken, tedavi antibiyotik kullanımı ve bol sıvı alımını içerir. Enfeksiyonun tekrarlamasını önlemek için hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi önerilir.

Sistit vakalarının çoğu hafif seyreder ve kendiliğinden iyileşebilir. Ancak, bazı durumlarda bakteriyel enfeksiyonun neden olduğu sistit için antibiyotik tedavisi gerekebilir. Özellikle tekrarlayan sistit şikayetleri olan kişilerde, enfeksiyonların önlenmesi ve tedavi sürecinin düzenli olarak takip edilmesi önem taşır. Bu tür durumlarda, düzenli veya uzun süreli antibiyotik kullanımı gerekebilir ve bu tedavi, enfeksiyonun kontrol altına alınmasında etkili olabilir.

Sistit, özellikle kadınları etkileyen yaygın bir idrar yolu enfeksiyonu türüdür. 2019 yılında dünya genelinde 404, 6 milyondan fazla kişi idrar yolu enfeksiyonu yaşarken yaşa göre standartlaştırılmış görülme oranı 100.000 kişi başına yaklaşık 5.229 vaka olarak rapor edilmiştir. Kadınlar, erkeklere kıyasla dört kat daha fazla risk altındadır ve kadınların neredeyse yarısı yaşamları boyunca en az bir kez bu enfeksiyonu deneyimler. Türkiye’de de durum benzer şekilde seyreder. Sistitin yaygınlığı, etkili önleme ve tedavi stratejilerinin önemini vurgular. Bu durum, sistitin hem küresel hem de yerel sağlık üzerindeki yükünü hafifletmek için gerekli adımların atılmasını gerektirir.

Sistit Belirtileri Nelerdir?

Sistit olup olmadığını kontrol etmek için belirtileri dikkatlice gözlemlemek gerekir. Sistit genellikle idrar yaparken ağrı, yanma veya batma hissi gibi rahatsızlıklarla kendini belli eder. Ayrıca, normalden daha sık ve acil işeme ihtiyacı hissetmek de yaygın bir belirtidir. İdrarın koyu renkli, bulanık veya ağır kokulu olması, sistitin diğer belirtileri arasında yer alır. Alt karın bölgesinde ağrı hissetmek de sık görülen şikayetlerdendir.

Sisti belirtileri şu şekilde özetlenebilir:

• İdrar yaparken ağrı, yanma veya batma hissi genellikle sistitin ilk belirtilerindendir.
• Normalden daha sık ve acil işeme ihtiyacı hissetmek sistitin yaygın belirtilerindendir.
• İdrarın koyu renkli, bulanık veya ağır kokulu olması sistitin diğer belirtileri arasındadır.
• Alt karın bölgesinde ağrı hissetmek sistit durumunda sıkça karşılaşılan bir şikayettir.
• Küçük çocuklarda yüksek ateş ve boyun, sırt veya karın bölgelerinin dokunulduğunda sıcak olması sistit belirtisi olabilir.
• Çocukların kendilerini ıslatmaları, iştahlarının azalması ve hasta gibi görünmeleri sistit belirtisi olabilir.
• Halsizlik ve sinirlilik çocuklarda sistitin belirtileri arasında yer alabilir.
• Bilişsel bozukluğu olan yaşlı bireylerde şaşkın veya tedirgin davranışlar sistit belirtisi olabilir.
• Kendini normalden fazla ıslatma ve titreme bilişsel bozukluğu olan yaşlılarda sistitin belirtileri arasında yer alabilir.
• Deliryum gibi davranışsal değişiklikler idrar sondası takılı kişilerde sistitin sık görülen semptomları arasında yer alabilir.

Küçük çocuklarda sistit belirtileri, yüksek ateş ve dokunulduğunda boyun, sırt veya karın bölgelerinin normalden daha sıcak hissedilmesiyle kendini gösterebilir. Ayrıca, çocuklar kendilerini ıslatabilir, iştahları azalabilir ve hasta gibi görünebilirler. Halsizlik ve sinirlilik de çocuklarda sistitin belirtileri arasında yer alabilir.

Bilişsel bozukluğu olan yaşlı bireyler veya idrar sondası takılı kişilerde sistit belirtileri daha farklı olabilir. Bu kişilerde davranış değişiklikleri görülebilir; örneğin, şaşkın veya tedirgin davranabilirler. Kendilerini normalden daha fazla ıslatmaları, titreme veya sarsılma gibi belirtiler de yaşanabilir. Deliryum gibi davranışsal değişiklikler de bu grupta sıkça gözlemlenen semptomlardır.

Sistit Neden Olur?

Sistit, genellikle idrar yollarına bakterilerin girmesiyle oluşur ve bağırsak kökenli bakteriler, cinsel ilişki, hijyen eksikliği, üriner kateter kullanımı, spermisit içeren doğum kontrol yöntemleri, böbrek taşları, hamilelik, prostat büyümesi, menopoz, diyabet ve zayıflamış bağışıklık sistemi gibi faktörler sistitin en yaygın nedenleri arasında yer alır.

Sistit nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Bakterilerin üretraya dışkıdan girerek mesaneye ulaşması,
• Kadınların kısa üretraları nedeniyle bakterilerin mesaneye daha kolay ulaşması,
• Seks yapmak,
• Tuvalete gittikten sonra poponuzu arkadan öne doğru silmek,
• Üriner kateter kullanımının mesaneye bakteri girmesi riskini artırması,
• Doğum kontrol yöntemiyle birlikte spermisit kullanmak,
• Böbrek taşı gibi idrar yollarını tıkayan durumlar,
• Hamileliğin, mesaneye baskı yaparak enfeksiyon riskini artırması
• Erkeklerde prostat bezinin büyümesi ve mesanenin tamamen boşaltılmasını zorlaştırması
• Menopozun, vajinal ve üriner sistemde değişikliklere yol açması
• Diyabet hastalığının, vücut savunmasını zayıflatması
• Zayıflamış bir bağışıklık sistemi, vücudun enfeksiyonlara karşı direncini azaltarak sistite neden olabilir.

Sistit nedenlerinin anlaşılması, doğru tanı ve testlerle mümkündür. Tanıda genellikle hastanın semptomları değerlendirilir ve çeşitli test uygulanır.

Sistit Tanısı ve Uygulanan Testler

Sistit tanısı, hastanın belirtilerinin değerlendirilmesi ve idrar testleri ile konulur. İlk aşamada, idrar analizi enfeksiyon belirtilerini ve enfeksiyonun ciddiyetini belirlemek için yapılır. Daha ayrıntılı bir değerlendirme için idrar kültürü testi uygulanarak enfeksiyona neden olan bakteriler tespit edilir ve uygun antibiyotik tedavisi seçilir. Tekrarlayan veya karmaşık vakalarda, enfeksiyonun altta yatan nedenlerini araştırmak için ultrason, sistoskopi veya bilgisayarlı tomografi gibi ileri tanı yöntemleri kullanılabilir. Bu kapsamlı yaklaşım, sistitin doğru tanısı ve etkin tedavi planı için önemlidir.

Sistit tanısı için uygulanan testler şunlardır:

• İdrar analizi : İdrardaki beyaz kan hücreleri, kırmızı kan hücreleri ve bakteri varlığını incelemek için yapılır.
• İdrar kültürü : Enfeksiyona neden olan bakteriyi belirlemek için yapılır.
• Tam kan sayımı (CBC) : Enfeksiyonun vücutta yayılıp yayılmadığını değerlendirmek için kullanılabilir.
• Ultrason : Mesane ve böbreklerde yapısal sorunların veya taşların varlığını incelemek için yapılabilir.
• Sistoskopi : Mesane içinin bir kamera yardımıyla doğrudan incelenmesini sağlayan bir prosedürdür.
• Böbrek ve mesane röntgeni : Mesane enfeksiyonunun nedenini belirlemek veya taş gibi başka durumları değerlendirmek için kullanılabilir.
• C-reaktif protein (CRP) testi : Vücuttaki inflamasyon düzeyini ölçmek için istenebilir.
• Ürodinamik testler : Mesane fonksiyonlarının değerlendirildiği testler, tekrarlayan sistit durumlarında uygulanabilir.

Sistit Tedavi Yöntemleri

Sistit tedavi yöntemleri, enfeksiyonun şiddetine ve hastanın durumuna göre değişir. Genellikle bakteriyel sistit için antibiyotik tedavisi uygulanır. Ağrıyı hafifletmek için ağrı kesiciler ve bol sıvı tüketimi önerilir. Tekrarlayan sistit vakalarında ise altta yatan nedenlerin araştırılması ve gerekirse uzun süreli antibiyotik tedavisi düşünülür. Bazı durumlarda, idrar kesesini yatıştırıcı ilaçlar veya mesane eğitimi gibi yöntemler de tedavi planına dahil edilebilir.

Sistit Risk Faktörleri

Sistit risk faktörleri arasında cinsel ilişki, menopoz, idrar yollarında anormallikler, idrar sondası kullanımı, diyabet, ve zayıflamış bağışıklık sistemi bulunur. Ayrıca yetersiz sıvı alımı ve idrarın uzun süre tutulması da sistit gelişme riskini artırabilir. Bu faktörler, idrar yollarında bakteri üremesine ve enfeksiyon gelişmesine zemin hazırlar.

Sistit risk faktörleri arasında şunlar yer alır:

• Cinsel ilişki sırasında bakteri transferi
• İdrar yolunun anormal yapısı nedeniyle idrarın mesanede birikmesi
• Menopoz sonrası östrojen seviyelerindeki düşüşün mesane dokusunu zayıflatması
• Yetersiz sıvı alımı nedeniyle idrarın yoğunlaşması ve bakteri üremesi
• Bağışıklık sisteminin zayıflaması nedeniyle vücudun enfeksiyonlara karşı savunmasız kalması
• Uzun süreli kateter kullanımı sonucu idrar yollarında bakteri birikmesi
• Tuvalet sonrası yanlış temizlik alışkanlıkları nedeniyle bakterilerin idrar yoluna geçişi

Sistitten Korunma Yolları

Sistitten korunma yolları arasında bol su içmek, idrarı uzun süre tutmamak, cinsel ilişki sonrasında idrar yapmak, genital bölge temizliğine özen göstermek, pamuklu iç çamaşırları giymek ve menopoz sonrası kadınlarda östrojen tedavisi kullanmak sayılabilir. Ayrıca, parfümlü sabun ve hijyen ürünlerinden kaçınmak da sistit riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Bu önlemler, idrar yollarında bakteri üremesini engelleyerek enfeksiyon gelişimini önleyebilir.

Sistit ve Diyet İlişkisi

Sistit ve diyet arasında önemli bir ilişki vardır. Bazı gıdalar mesaneyi tahriş edebilir ve sistit semptomlarını kötüleştirebilir. Bu nedenle, sistit hastalarının asitli, baharatlı yiyeceklerden, kafein, alkol ve yapay tatlandırıcılardan kaçınmaları önerilir. Bunun yerine, su, bitki çayları ve taze sebzeler gibi mesaneyi tahriş etmeyen yiyecek ve içecekler tercih edilmelidir. Ayrıca, yaban mersini ve probiyotik açısından zengin gıdalar tüketmek de idrar yolları sağlığına katkıda bulunabilir. Uygun bir diyet, sistit semptomlarını hafifletmeye yardımcı olabilir.

Sistit İçin Evde Uygulanabilecek Yöntemler

Sistit için evde uygulanabilecek yöntemler arasında bol su içmek, mesanenin sık sık boşaltılması, sıcak su torbası ile karın bölgesine uygulama yapmak, yaban mersini suyu tüketmek ve kafein, alkol gibi tahriş edici maddelerden kaçınmak bulunur. Ayrıca, pamuklu iç çamaşırları giymek ve genital bölgenin temizliğine dikkat etmek de rahatlama sağlayabilir. Ancak, belirtiler devam ederse mutlaka bir doktora başvurulması gerektiği unutulmamalıdır.