Bilirubin Nedir? Bilirubin Yüksekliği ve Düşüklüğü Anlamı nedir?

Bilirubin nedir?

Bilirubin, kırmızı kan hücrelerinden oluşan bir yan üründür. Kırmızı kan hücreleri vücut içerisindeki yaşamlarını tamamladığında parçalanırlar ve kan dolaşımı yoluyla işlenmek için karaciğere giderler. Karaciğer bilirubini vücutta bulunan diğer atıklarla birlikte safra sıvısına ayırır. Safra bağırsaklar yoluyla vücuttan atılır.

Bilirubin safranın sarı renkli olmasını sağlayan pigmenttir. Bazı çalışmalar bilirubinin vücuttan atılma sürecinde kardiyovasküler hastalıklara karşı korunmaya yardımcı olan bir antioksidan görevi görebileceğini öne sürmektedir. Ancak bilirubin direkt yüksekliği toksik olabilir. Kanda birikmesi durumunda kişilerin kendini kötü hissetmesine, sarılığa ve cilt altı dokularda sinirleri tahriş ederek kaşıntıya neden olabilir.

Direkt Bilirubin Nedir?

Karaciğerde işlenmeyi bekleyen ve su içinde çözünmeyen bilirubin konjuge edilmemiştir. Bu bilirubin, albümin adı verilen bir proteinle birleşerek karaciğere taşınır. Karaciğer, bilirubini işleyip albüminden ayırdığında, onu suda çözünebilir kılmak için bir şeker molekülüne ekler. Bu işlem, bilirubinin safrayla harmanlanıp bağırsaklara ulaşmasına olanak tanır.

Bazen test sonuçlarında karaciğerin işlediği konjuge bilirubine "direkt" bilirubin adı verilir. Bunun nedeni direkt bilirubinin doğrudan ölçülebilmesidir.

İndirekt Bilirubin Nedir?

Konjuge olmayan bilirubin doğrudan ölçülemez. Kandaki toplam bilirubin değerinden konjuge bilirubinin değerinin çıkarılmasıyla ölçülür. Konjuge olmayan bilirubin, test sonuçlarında "indirekt" bilirubin olarak adlandırılabilir.

Total Bilirubin Nedir?

Total bilirubin, direkt ve indirekt bilirubinin oluşturduğu kandaki toplam bilirubin miktarını ifade eder. Total bilirubin miktarını indirekt veya direkt bilirubin miktarına etki eden tüm durumlar etkileyebilir.

Bilirubin Testi Nedir?

Bilirubin testi kandaki bilirubin düzeylerini ölçer. Bilirubin miktarı bazı durumlarda karaciğer sağlığı hakkında fikir verebilir. Karaciğer bilirubini safraya dönüştürmekte sorun yaşıyorsa veya safra kanallarını tıkayan bir durum varsa bilirubin düzeyi yüksek olabilir. Ayrıca yüksek veya düşük bilirubin seviyeleri, kırmızı kan hücrelerini parçalama ve temizleme sürecinin bir kısmının düzgün çalışmadığını gösterebilir.

Bilirubin Testi Hangi Hastalıkların Tanısı İçin Yapılır?

Doktorlar genellikle karaciğer sağlığını kontrol etmek için bilirubin testleri yapar. Bilirubin testi, kandaki farklı karaciğer ürünlerini ölçen kapsamlı bir karaciğer fonksiyon test panelinden biridir. Bu değerlerin yüksek veya düşük olması karaciğerin bir şekilde sorun yaşadığını gösteriyor olabilir. Ancak anormal bilirubin seviyeleri sadece karaciğerde sorun olduğunu göstermez. Bazen başka organ veya sistemlerdeki problemlere işaret ediyor olabilir.

Doktorlar olası nedenleri belirlemek için semptomlar ve sağlık geçmişini inceleyerek olası nedenleri belirlemeye çalışırlar. Farklı nedenlerin farklı tedavi seçenekleri olacaktır. Durumu teşhis etmeye yardımcı olmak için daha fazla kan testi veya görüntüleme testi kullanmak gerekebilir.

Bilirubin Testi Nasıl Yapılır?

Kandaki bilirubin miktarının ölçülmesi için öncelikle kan örneği almak gerekmektedir. Örnek alınmadan birkaç saat önce yemek yenmemesi veya herhangi bir şey içilmemesi istenebilirler. Alınan kan örnekleri daha sonra test için bir laboratuvara gönderilecektir. Test sonuçları kan dolaşımındaki bilirubinin ölçüm değerlerini gösterecektir.

Kan dolaşımında direkt bilirubin ve indirekt bilirubin şeklinde iki farklı bilirubin türü vardır. Farklı durumlara işaret edebilecek sonuçları doğrulamak için bazen testi yenilemek veya ek tetkikler gerekebilir. Genellikle bunları kanın desilitre başına miligram bilirubin veya mg/dL olarak gösterir.

Bilirubin Normal Değeri

Farklı laboratuvarların normal bilirubin düzeyleri olarak kabul ettikleri değerler için biraz farklı aralıkları olabilir. Ortalama olarak toplam bilirubin düzeylerinin 0, 2 ile 1, 3 mg/dL arasında olması hem çocuklar hem yetişkinler için normal seviye kabul edilir. Bilirubin düzeylerinin daha yüksek olduğu durumlarda doktorlar yüksekliğin sebebini bulmak için daha fazla araştırma yapmak isteyebilir.

Bebeklerde farklı normal değerler mevcuttur. Yeni doğanlarda normal bilirubin seviyeleri 1, 0 ila 12, 0 mg/dL arasında değişebilir. Yenidoğanlarda hiperbilirubinemi çoğu zaman öngörülebilir ve kendi kendini sınırlayan bir durumdur. Bilirubin seviyelerinin fazla veya hızlı yükselmediğinden emin olmak için bu vakaları izlemeye devam ederler.

Yenidoğanlarda bilirubin düzeyleri ilk 48 saatte 15 mg/dL'nin, 72 saat sonra ise 20 mg/dL'nin üzerine çıktığında doktorlar tarafından tedavi önerilir. Üstlenen albümin miktarının üzerine çıkan konjuge olmayan bilirubin mevcuttur. Bu tür bilirubin, yenidoğanların kan-beyin engelini aşabilir ve oluşum halindeki beyinlerine hasar verebilir. Bu durum, farklı şiddetlerde beyin hasarına yol açan ve kernikterus olarak bilinen bir duruma sebep olabilir.

Yetişkin beyinleri ise bu derecede korumasız olmayıp, aynı zamanda yüksek miktarda konjuge olmayan bilirubin bulundurma ihtimalleri de daha azdır. Yenidoğanlar, yetişkinlere kıyasla bilirubini daha hızlı şekilde üretir ve daha ağır bir biçimde işlerler. Konjuge hiperbilirubinemi yetişkinlerde pek çok farklı sebepten kaynaklanabilir. Hiperbilirubinemi yetişkinler için potansiyel tehlikeli bir durumu gösterebilir; ancak bilirubinin kendisi risk taşımaz.

Bilirubin Yüksekliği Neden Olur?

Aşağıdaki durumlarda kandaki bilirubin miktarı artabilir:

• Vücutta çok fazla kırmızı kan hücresi çok hızlı bir şekilde parçalanıyor olabilir. Hemolitik anemi gibi kırmızı kan hücrelerini yok eden bir kan bozukluğu varlığında aşırı bilirubin üretilebilir.
• Karaciğer normal bilirubin yükünü işlemekte zorlanıyor olabilir. Karaciğer ara sıra aşırı toksik yüklenmeyle mücadele edebilir veya işleyişini etkileyen kronik bir karaciğer hastalığına sahip olabilir.
• Safra sistemi safrayı verimli bir şekilde temizlemiyor olabilir. Safra kanallarında veya safra kesesinde safranın yedeklenip kan dolaşımınıza sızmasına neden olan bir tıkanıklık olabilir.

Yüksek bilirubin sarılığa, ciltte ve gözlerin beyaz kısmında sarı bir görünüme neden olur. Sarılık genellikle bilirubin seviyesinin kontrol edilmesini gerektiren ilk semptomdur. Kandaki yüksek bilirubin idrara da sızarak onu daha koyu hale getirebilir. Eğer bilirubin dışkı ile olması gerektiği gibi atılamıyorsa daha açık veya kil renginde dışkılamaya neden olabilir. Ayrıca çok yüksek miktarda bilirubin kaşıntıya neden olabilir.

İşte bilirubin yüksekliğinde altta yatabilecek bazı sebepler:

Safra yolu tıkanıkları ve safra taşları: Safra taşları (kolelitiazis), safra kesesinde veya safra kanallarında oluşan sertleşmiş safra parçalarıdır. Safra taşları her zaman sorunlara neden olmaz ancak safra yoluna takılıp safra akışını tıkamaları durumunda semptomatik hale gelebilirler. Ayrıca tıkanıklık safra yoluyla atılması gereken bilirubin gibi maddelerin kana geçmesine ve karaciğer fonksiyonlarının etkilenmesine neden olabilir. Safra taşları semptomlara neden oluyorsa, bunları ortadan kaldırmak için tedaviye ihtiyaç duyulabilir.

Karaciğer hastalıkları: Karaciğer fonksiyonlarını etkileyen ve karaciğer yetmezliğine neden olan durumlar bilirubin metabolizmasını da etkileyerek bilirubin düzeylerinde artmaya neden olabilir. Karaciğer fonksiyonlarıyla ilişkili başka semptom ve bulguların varlığında daha ileri tetkikler kullanılarak altta yatan nedenin ortaya çıkarılması ve gerekirse tedavi edilmesi gerekebilir.

Karaciğer hastalıklarının birçok türü vardır. En yaygın türlerden bazıları diyet ve yaşam tarzı değişiklikleriyle tedavi edilebilirken, diğerlerinin tedavisi için ömür boyu ilaç tedavisi gerekebilir. Tedaviye yeterince erken başlanırsa kalıcı hasarı çoğu zaman önlemek mümkündür. Ancak erken aşamalarda semptomlar olmayabilir ve geç evre karaciğer hastalığının tedavisi daha karmaşıktır.

Hemolitik anemi: Hemolitik anemi, genellikle kırmızı kan hücrelerinin vücudun onları yeni kan hücreleriyle değiştirebileceğinden daha hızlı parçalaması veya ölmesi durumunda ortaya çıkan bir kan bozukluğudur. İnsanlar anemiye neden olan genetik koşulları, bazı enfeksiyonları ve bazı ilaçları miras alarak hemolitik anemi geliştirebilirler. Kan ürünlerinin hızlı yıkımına bağlı olarak bazı metabolitlerin miktarında artış olabilir. Bunlardan bir tanesi de bilirubindir.

Hepatit: Hepatit, karaciğer iltihabını tanımlamak için kullanılan genel bir terimdir. Karaciğer iltihabına çeşitli virüsler (viral hepatit), kimyasallar, ilaçlar, alkol, bazı genetik bozukluklar veya otoimmün hepatit adı verilen yanlışlıkla karaciğere saldıran aşırı aktif bir bağışıklık sistemi neden olabilir. Hepatit , seyrine bağlı olarak, aniden alevlenip sonra kaybolan akut olabilir veya genellikle daha hafif semptomlara ve ilerleyici karaciğer hasarına neden olan uzun vadeli bir durum olan kronik karaciğer hastalığına neden olabilir. Karaciğer yapısına etkileyen hepatit karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilir ve bilirubin yüksekliğine de neden olabilir.

Yenidoğan sarılığı: Sarılık, birçok yenidoğan bebeğin karşılaşabileceği bir durumdur. Sarılık, bebeğini kanında bilirubin birikmesinden kaynaklanır. Bunun nedeni karaciğerlerinin bilirubinden kurtulacak kadar gelişmemiş olmasıdır. Sarılık çok yaygındır ve genellikle kendi kendine geçer. Bazen bebeklerin fototerapi gibi yenidoğan sarılığına yönelik olan tedavilere ihtiyaç duyabilir.

Bilirubin Düşüklüğü Neden Olur?

Düşük bilirubin düzeylerine (hipobilirubinemi); antibiyotikler, doğum kontrol hapları, uyku hapları ve nöbet ilaçları dahil olmak üzere bazı ilaçlara bağlı olarak ortaya çıkabilir. Direkt bilirubin düşüklüğü genellikle endişeye neden olabilecek bir durumdan kaynaklanmaz.

Bilirubin Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Bilirubin kan ürünlerinin yıkımı sonucunda karaciğerde üretilir. Safra sıvısına ve dışkıya sarı rengini veren bilirubinin kandaki miktarı farklı nedenlere bağlı olarak yükselebilir. Karaciğer fonksiyonlarını etkileyen durumlar, safra yolu tıkanıkları bilirubin düzeylerini etkileyen durumlara örnek verilebilir. Kanda indirekt ve direkt olarak bulunan bilirubin değerleri farklı nedenlere bağlı olarak yükselebilir. Yükselen değerlere göre altta yatan nedeni araştırmak için başka tetkikler yapmak gerekebilir.

Bilirubin yıkılan kan ürünlerinin kalıntıları sonucu ortaya çıkan ve karaciğerde vücuttan atılmak için işlem gören bir yıkım ürünüdür. Artan kan ürün yıkımına bağlı olarak miktarı artabilir, bu durumda karaciğer kapasitesinin üstüne çıkması kanda bilirubin yüksekliğine neden olacaktır. Ayrıca karaciğer fonksiyonlarını etkileyen durumlar da bilirubin miktarının artmasına neden olabilir.

Bilirubin yüksekliğine neden olan durumlar karaciğer fonksiyonlarını etkileyen hastalıklara bağlı olabilir. Bunların arasında karaciğerde inflamasyona neden olan hepatit virüsleri, safra yolu tıkanıklığına neden olan safra taşları bulunmaktadır. Ayrıca Gilbert gibi karaciğer hastalıklarında da benzer şekilde karaciğer fonksiyonları bozularak bilirubin yüksekliği görülebilir. Bilirubin yüksekliği her zaman ciddi bir duruma işaret etmemekle birlikte altta yatan nedene yönelik çalışmalar yapılmasını gerektirebilir.

Bilirubinin kanda miktarının referans aralıklarının altında ölçülmesidir. Bilirubin düşüklüğüne neden olabilecek başta ilaçlar olmak üzere birçok neden olmakla birlikte genellikle ciddi bir duruma işaret etmezler.

Bilirubin miktarının düşmesine neden bilinen olan herhangi bir sağlık durumu bulunmamaktadır. Ancak belirli bazı maddelerin tüketimine bağlı olarak bilirubin düzeyleri düşük ölçülebilir.

Bilirubin düşüklüğüne neden olabilecek maddelerin başında kahvede bulunan kafein maddesi gelmektedir. Ayrıca Non Steroid Antiinflamatuar ilaç grubundaki aspirin gibi ilaçlar da bilirubin düzeylerinde düşmeye neden olabilir. Anestezik olarak kullanılan barbitürat grubu ilaçların da bilirubin düzeylerini düşürdüğü bildirilmiştir.

Yüksek bilirubin düzeylerinin düşürülmesi için öncelikle altta yatan nedenlerin araştırılması gerekmektedir. Bu nedenle karaciğer fonksiyonlarını gösteren bazı kan testleri, genel olarak kan değerlerini gösterecek tam kan sayımı ve karaciğer başta olmak üzere bazı organ ve dokuların görüntülemelerinin yapılması gerekebilir. Gerçekleştirilen tetkikler ışığında tespit edilen nedenlere bağlı olarak bilirubinin düşürülmesine yönelik olarak gerekli tedavi planlamaları yapılacaktır. Altta yatan nedene yönelik gerçekleştirilen tedavi uygun bir şekilde bilirubin düzeylerinin düşmesini sağlayabilir.

Total bilirubin indirekt ve direkt bilirubin miktarlarının toplamıdır. İndirekt ve direkt bilirubin miktarlarının artmasına neden olan durumlar total bilirubin düzeylerinde de artışa neden olacaktır. Bu durumda öncelikle hangi bilirubin grubunun arttığını tespit etmek için tahlil yapmak gerekebilir. Arttığı tespit edilen bilirubin grubu altta yatan neden yönelik de fikir verecektir bu sayede uygun tedavi planlanarak total bilirubin düzeyinin düşmesi sağlanabilir.

Bilirubin normalde idrara geçmemektedir. Bilirubinin yüksek olduğu durumlarda idrara geçmeye başlayabilir. Bu nedenle idrarda bilirubin varlığını gösteren idrar testi gerçekleştirilebilir. İdrarda bilirubin bulunması sonucunda test pozitif olarak sonuçlanacaktır.

İdrara geçmeden dışkı yoluyla atılan bilirubin miktarının arttığı durumlarda idrara geçebilir bu nedenle zaman zaman bilirubin idrarda varlığı araştırılabilir. Alınan idrar örneğinde bilirubinin bulunmaması durumunda bilirubin negatif sonucu çıkacaktır.

Bilirubin yüksekliğine neden olabilecek birçok hastalık olmakla birlikte her zaman direkt bir hastalıkla ilişkili olmayabilir. Bu nedenle bilirubin düzeylerinin yüksek olduğu durumlarda altta yatan nedeni araştırmak gerekmektedir. Bilirubin kan yıkım ürünlerinden biridir ve karaciğerde işlendikten sonra safra aracılığıyla bağırsaklara iletilir ve dışkı yoluyla vücuttan uzaklaştırılır. Bu nedenle kan yıkım ürünlerinin artışına neden olabilecek kan hastalıkları, karaciğer fonksiyonlarını etkileyebilecek kronik karaciğer hastalıkları bilirubin düzeylerinde artışa neden olabilir. Ayrıca safra kanallarında tıkanıklığa neden olabilecek taş, enfeksiyon ve kitleler de safranın atılmasını engelleyerek bilirubinin kana geçmesine neden olabilir.

Bilirubin total (serum/plazma) kan plazmasında ölçülen toplam bilirubin miktarını ifade etmektedir.

Bilirubin kırmızı kan hücrelerinin yıkımı sonucunda ortaya çıkar ve karaciğerlere getirilir. Karaciğerde işlenen bilirubin safra kanalları aracılığıyla ince bağırsağa iletilerek dışkı ile vücuttan atılmaktadır. Sarı renkli bir pigment olan bilirubin safraya ve dışkıya da rengini vermektedir. Ayrıca kanda miktarı arttığında göz akında ve deride birikerek sarılık adı verilen durumun ortaya çıkmasına neden olur.