Karaciğer her incindiğinde kendini onarır ve sert bir yara dokusu meydana getirir. Çok fazla yara dokusu mevcut olduğunda, organ düzgün çalışamaz hale gelir. Yaralı dokunun yavaş yavaş sağlıklı karaciğer hücrelerinin yerini almasına neden olan hastalığa siroz hastalığı denir.
Çeşitli hastalıklar nedeniyle, bazen de bilinmeyen nedenlerle gün yüzüne çıkabilir. Genellikle enfeksiyon ve alkol bağımlılığı nedeniyle uzun bir süre zarfı devam eder. Çoğu zaman karaciğerde geri dönülemez bir hasar bıraktığı için telafisi olmaz fakat erken teşhis ile beraber ortaya çıkabilecek potansiyel sorunları kontrol altında tutabilecek tedaviler olasıdır.
Siroz Nedir?
Siroz, hepatit ve kronik alkolizm gibi birçok karaciğer hastalığının sebebiyet verdiği karaciğerde ileri derecede hasar oluşumuna denir. Karaciğerde aşırı alkol tüketimi gibi nedenlerle yara dokusu oluşabilir.Siroz daha ileri aşamalara geçtikçe, daha fazla skar dokusu oluşur ve bu da karaciğerin çalışmasını zorlaştırır buna dekompanse siroz denir. Kanın dokuya ulaşamaması sebebiyle yeni damar yolları oluşur ve bu da karaciğeri daha olumsuz etkileyerek yaşamı tehdit eder. Sirozun neden olduğu karaciğer hasarı genellikle geri alınamaz. Ancak karaciğer sirozu erken teşhis edilirse hasarın kademesi sınırlandırılabilir.
Siroz Olasılığını Artıran Etmenler Nelerdir?
Siroz bir gecede oluşmaz ve ortaya çıkmaz. Karaciğere uzun süreli verilen zararların neticesinde siroz hastalığı gün yüzüne çıkabilmektedir.
Sirozu tetikleyecek etkenler:
- Aşırı alkol tüketme
- Obezite
- Uzun süreli devam eden hepatit B ya da hepatit C enfeksiyonu
- Kistik fibrozis
- Vücudunuzun şeker işlemesini zorlaştıran rahatsızlıkların varlığı
- Vücudunuzda çok fazla demir olması
- Wilson hastalığı
- Karaciğerde biriken yağ
- Safra kanallarının sertleşmesi ve yaralanması
- Vücudun karaciğer hücrelerine saldırmasına sebep olan otoimmün hastalıklar
- Safra kanalının tıkanması
- Bazı genetik sindirim bozuklukları
- Frengi ve bruselloz dahil olmak üzere bazı enfeksiyonlar
- Bazı ilaçlara gösterilen reaksiyonlar
Sirozun Komplikasyonları Nelerdir?
Karaciğeri Besleyen Damarlardaki Yüksek Tansiyon (Portal Hipertansiyon)Siroz karaciğerdeki normal kan akışını yavaşlatır ve böylece bağırsaklardan ve dalaktan karaciğere kan getiren damardaki basıncı artırır.
Bacaklarda ve Karın Bölgesinde ŞişlikPortal damardaki artan basınç, bacakta ve karında sıvı birikmesine neden olabilir.
Dalağın BüyümesiPortal hipertansiyon, dalakta şişliklere, şişmeye, beyaz kan hücrelerinin ve trombositlerin sıkışmasına sebep olabilir. Kandaki az miktarda bulunan beyaz kan hücreleri ve trombosit miktarı sirozun ilk belirtisi olabilir.
KanamaPortal hipertansiyon, kanın daha küçük damarlara yönlendirilmesine ve bu da ekstra basınçla gerilen küçük damarlar patlayarak ciddi kanamalar doğurabilir.
EnfeksiyonlarSiroz, vücudunuzun enfeksiyonlarla savaşmakta zorluk çekebilir.
Yetersiz BeslenmeSiroz, vücudunuzun besinleri işlemesini zorlaştırarak halsizlik ve kilo kaybına sebebiyet verebilir.
Beyinde Toksik Oluşumu (Hepatik Ensefalopati)Sirozdan hasar alan karaciğer, toksinleri temizleyemez hale gelebilir. Bu toksinlerin beyinde birikmesi zihin karışıklığına, konsantrasyon güçlüğüne sebebiyet verebilir.
SarılıkSarılık cildin ve göz beyazlarının sararması, idrarın koyulaşması belirtileriyle kendini gösterir.
Kemik HastalığıSirozu olan kişiler, kemik güçlerini kaybedebilir ve daha büyük bir risk altındadır.
Karaciğer Kanseri Riskinde ArtışKaraciğer kanseri geçmişi olan insanların büyük bir kısmında önceden var olan siroz mevcuttur.
Akut-Kronik SirozÇoklu organ yetmezliği, sirozu olan kişilerde belirgin bir komplikasyondur.
Siroz Belirtileri Nelerdir?
Hasar yaygınlaşana kadar herhangi bir belirti baş göstermeyebilir fakat zamanın etkisiyle ve karaciğerde meydana gelen hasar büyüdükçe bazı belirtiler ortaya çıkabilir:
- Yorgunluk ve halsizlik
- İştahsızlık ve kilo kaybı
- Mide bulantısı
- Vücudunuzda meydana gelen kolay kanama ve morarma hali
- Bacaklarda ve karında ortaya çıkan şişkinlik
- Sarılık(cildinizin ve gözlerinizin sararmasıyla)
- Yoğun kaşıntı
- Ciltte örümcek ağını andıran kan damarları
- Avuç içlerinde meydana gelen kızarıklık veya tırnaklarda beyazlaşma mevcudiyeti
- Konsantrasyon ve hafıza problemleri
- Kadınlarda adet sorunlarının varlığı
- Erkeklerde cinsel dürtülerin kaybolması, göğüslerin büyümesi, testislerin küçülmesi
- Kan kusma
- Karında su birikimi
- Meydana gelen şiddetli kas krampları
- Kahverengimsi renkte idrar
- Ateş
- Büyümüş dalak
- Kemik hastalığı, kemiklerin daha kolay kırılmasına sebebiyet verir.
Sirozun Tanı Yöntemleri
Sirozun semptomları, hastalığın başında hissedilemeyebilir. Bazen rutin bir kontrol yaptırana kadar kişi siroz hastası olduğunu öğrenemeyebilir.Doktor, ilk olarak alkol tüketimi ve tıbbi geçmiş hakkında sorular soracaktır. Ayrıca karaciğerin durumu hakkında bilgi edinmek için sizi inceleyecektir. Sirozun tespiti genellikle rutin bir kan testi ya da muayene aracılığıyla sağlanır. Doğrulama adına laboratuvar ve görüntüleme testleri talep edilebilir.
Testler: Doktorunuz sirozdan şüphelendiği takdirde kan testi yapılmasını isteyecektir. Ayrıca karaciğerinizin doğru çalışıp çalışmadığına dair işaretleri değerlendirecektir.Bu işaretler:
- Karaciğer enzim seviyeleri
- Kandaki düşük protein seviyeleri
- Anormal kan sayımı
- Bir virüs enfeksiyonu
- Otoimmün karaciğer hastalığı varlığında ortaya çıkan antikorlar
Hekiminiz yapılan testler sonucunda size sirozun hangi aşamasında olduğunuzu söyleyebilir. Eğer sirozu telafi ettiğinizi söylüyorsa bu karaciğerinizde yara izi olduğu manasına gelir, ancak yine de önemli görevlerini yerine getirebilir. Bu noktada herhangi bir semptom fark etmeyebilirsiniz.
Eğer doktor dekompense siroz olduğunu söylerse, karaciğerde meydana gelen yaralanma kötüdür ve düzgün bir şekilde işlevlerini yerine getiremiyor demektir. Bu da çok fazla semptomun ortaya çıkabileceği manasına gelmektedir.
Siroz Tedavi Yöntemleri
Tedavi planı karaciğerin ne kadar yaralandığına bağlı olarak şekillenir. Tedavideki öncelikli amaç, daha fazla hasarı önlemek için siroza neden olan durumu ortadan kaldırmaktır. Bu da demektir ki:
- Hemen alkol tüketmeyi kesin. Hatta doktorunuz alkol bağımlılığı için bir tedavi programı önerebilir.
- Sirozunuz karaciğerinizdeki yağ birikiminden kaynaklanıyorsa kilo vermelisiniz.
- Hepatit B ya da Hepatit C mevcutsa ilaç almanız gereklidir.
- Kaşıntı, ağrı, yorgunluk gibi belirtilerin hafiflemesi adına da ilaç alınabilir.
Hekiminiz ayrıca, sirozdan kaynaklı ortaya çıkabilecek komplikasyonları tedavi etmek isteyecektir.
Aşağıdaki gibi tavsiyeler gündemde olacaktır:
Düşük Sodyumlu DiyetŞişmeyi kontrol altında tutmaya yardımcı olabilir. Bu sıkıntıdan muzdarip kişilere, doktorlar da ilaç almayı tavsiye edebilir. Vücudunuz çok fazla sıvı tutuyorsa, onu boşaltmanız gereklidir.
Kan Basıncı İlaçlarıVücudunuzda şişmiş ya da patlamış kan damarlarının neden olduğu kanamayı kan basıncı ilaçları azaltabilir. Ciddi bir şekilde genişlemiş damarlar varsa ameliyat olmak gerekebilir.
Antibiyotikler ve AşılarDiğer enfeksiyonların ortaya çıkmasını önleyebilir ve tedavi edebilirler.
Hekiminiz, toksin birikimini indirgemek adına ilaçlar tavsiye edebilir. Karaciğerde iltihap oluşumları mevcutsa steroid kullanımı yardımcı olabilir.
Doktor, sirozun bir komplikasyonu olan karaciğer kanserine yakalanıp yakalanmadığınızı takip ve erken teşhis amacıyla düzenli testler yapılmasını tavsiye edebilir.
Genellikle sirozun karaciğere verdiği tahribat geri alınamaz, fakat üçte ikisi tahrip edilmiş ya da alınmış olan kişiler bile normal hayatlarına geri dönebilir. Siroz hastalığına uzun süreli hepatit neden oluyorsa, hasar tespiti erken yapılıp, enfeksiyon tedavi edilmelidir. Erken teşhis ve tedavi daha büyük sorunlar yaşanmasının önüne geçilebilir. Sirozu erken evrede teşhis edilen çoğu insan, sağlıklı bir şekilde hayatını sürdürebilir.
Hastada obezite ya da şeker hastalığı mevcutsa kan şekeri kontrol altında tutulmalı ve kilo vermelidir, yağlı karaciğer hastalığının sebebiyet verdiği hasarı azaltabilir. Eğer hasar alkol bağımlılığından kaynaklanıyorsa, içmeyi hemen bıraktığınız takdirde sirozu daha sağlıklı yönetebilirsiniz.