Hazımsızlık Nedir?
Hazımsızlık, yani dispepsi, bireyin karnının üst kısmındaki rahatsızlığı tanımlayan genel bir terimdir, kendi başına bir hastalık değildir. Onun yerine bireyin yaşadığı karın ağrısı ve yemeye başladıktan hemen sonra dolgunluk hissi gibi bir takım semptomların bütünüdür. Hazımsızlık oldukça yaygın bir durumdur. Hemen her birey biraz farklı bir şekilde hazımsızlık yaşar. Hazımsızlık belirtileri bazı vakalarda ara sıra ve nadiren hissedilirken, diğer vakalarda bireyi günlük olarak rahatsız edebilir.Hazımsızlık, yaygın olarak başka bir sindirim hastalığının belirtisi veya semptomu olabilir. Altta yatan bir hastalıktan kaynaklanmayan hazımsızlık ise birçok vakada kolaylıkla yaşam tarzı değişiklikleri ve ilaçlarla hafifletilebilir.Hazımsızlık Neden Olur?
Hazımsızlığın birçok olası nedeni vardır. Hazımsızlık nedenleri birçok vakada yaygın olarak bireyin yaşam tarzıyla doğrudan ilişkilidir ve yiyecek, içecek veya ilaçlar nedeniyle tetiklenebilir. Hazımsızlığın yaygın nedenleri arasında öncelikle;- Aşırı yemek veya hızlı yemek olmak üzere
- Çok yağlı, yağda pişirilmiş veya yiyecekler tüketilmesi
- Çok fazla alkol, kafein, gazlı içecekler veya şekerleme türü ürünlerin tüketilmesi
- Sigara kullanılması,
- Anksiyete veya kaygı gibi psikolojik sorunların varlığı ile bazı antibiyotikler, ağrı kesiciler ve demir takviyelerinin kullanılması sayılabilir.
- Bağırsak iskemisi yani bağırsaklarda kan dolaşımının azalması
- Bağırsak tıkanması
- Çölyak hastalığı
- Gastrit yani mide iltihabı
- Kabızlık
- Mide kanseri
- Pankreatit yani pankreas iltihabı
- peptik ülser, ve safra taşları da dahil olmak üzere diğer sindirim sorunlarından kaynaklanır.
Belirgin bir nedeni olmayan hazımsızlık ise fonksiyonel veya ülser olmayan dispepsi olarak bilinir.
Hazımsızlık İle Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar Nelerdir?Hazımsızlık genellikle ciddi komplikasyonlara sahip olmasa da, bireyin kendisini rahatsız hissetmesine ve daha az yemenize neden olarak yaşam kalitesini etkileyebilir. Birey hazımsızlık belirtileri nedeniyle işini aksatabilir veya okulda geri kalabilir. Hazımsızlık, altta yatan bir başka tıbbi durumdan kaynaklandığında, bu durumun da kendine has farklı komplikasyonları olabilir.Hazımsızlık Nasıl Önlenir?Bir çok vakada hazımsızlık altta yatan nedenine göre sağlıklı hayat tarzı değişiklikleri ile önlenebilecek bir durumdur. Ancak bazı vakalarda bireyin belirli tedavileri uygulaması gerekebilir. Bunun belirlenmesi için öncelikle hazımsızlığın nedenlerinin tespit edilmesi gereklidir.
Hazımsızlık Belirtileri Nelerdir?
Hazımsızlık çeken bireylerde çeşitli belirtilerden görülebilir. Hazımsızlık belirtileri arasında en yaygın olanı yemek sırasında ortaya çıkan erken doygunluk hissidir. Birey yemeğinin büyük bir kısmını yemese dahi kendini tok hisseder ve yemek yemeyi bitiremeyebilir. Yemekten sonra rahatsız edici tokluk ve dolgunluk olması gerekenden daha uzun sürmesi durumun bir başka belirtisidir.Üst karın bölgesinde rahatsızlık hissedilen rahatsızlık, yanma ve şişkinlik hisleri de hazımsızlığın belirti ve semptomları arasında yaygın olarak görülmektedir. Birey göğüs kemiğinin altı ile göbek arasındaki bölgede yoğunluğu hafif ila şiddetli arasında değişebilen bir ağrı hissedebilir. Birey yine aynı bölgede kendisini çok rahatsız edici bir sıcaklık ve yanma hissine maruz kalabilir. Karın bölgesinde gerçekleşen yoğun gaz birikiminden dolayı birey rahatsız edici bir gerginlik hissedebilir. Bunların yanı sıra sürekli mide bulantısı ve kusmak istiyormuş gibi hissetmek de yaygın belirtiler arasındadır.
Hazımsızlığın daha az görülen belirti ve semptomları arasında ise gerçekten kusma ve özellikle geğirme bulunur.Bazı vakalarda hazımsızlık yaşayan bireyler, eş zamanlı olarak mide ekşimesi şikayetlerini de bildirirler. Ancak mide ekşimesi ile hazımsızlık birbirinden farklı iki ayrı durumdur. Mide ekşimesi, yemek sırasında veya sonrasında bireyin göğsünün merkezinde veya boynunda yayılabilen bir ağrı veya yanma hissine verilen isimdir.
Normal şartlar arasında hafif hazımsızlık genellikle endişelenecek bir durum değildir. Ancak bireyde görülen rahatsızlık iki haftadan fazla devam ederse birey mutlaka doktora danışmalıdır. Bunun yanı sıra eğer ağrı şiddetliyse veya istenmeyen kilo kaybı veya iştahsızlık, tekrarlayan kusma veya kanlı istifra, siyah veya katranlı dışkı, giderek kötüleşen yutma ve yutkunma sorunları, anemiye işaret edebilen yorgunluk veya halsizlik durumlarında birey hemen doktora başvurmalıdır. Bunlar bir iç kanamanın varlığına işaret edebilir.
Son olarak, nefes kesilmesi, çene, boyun veya kola doğru yayılan göğüs ağrısı, ya da eforla birlikte artan göğüs ağrısı varsa, birey mutlaka acil tıbbi yardım almalıdır.
Hazımsızlık Nasıl Teşhis Edilir?
Hazımsızlık tanısının konulması için doktor öncelikle bir fizik muayene gerçekleştirir ve hastanın sağlık geçmişi hakkındaki bilgileri soracağı çeşitli sorular ile öğrenmeyi hedefler. Hasta gözlemlediği bütün belirtilerini bu muayene sürecinde doktor ile konuşmalı ve sahip olabileceği diğer koşullar veya hastalıklarla ilgili bilgileri paylaşmalıdır. Bireyin yaşadığı hazımsızlık hafifse ve birey ani kilo kaybı ya da tekrarlayan kusma gibi belirli bir takım semptomları yaşamıyorsa bu değerlendirmeler yeterli olabilir.Ancak bireyde hazımsızlık aniden başladıysa ve semptomlar şiddetli bir şekilde yaşanıyorsa ya da birey 55 yaşından büyükse doktor bir takım testlerin yapılmasını önerebilir.
Şiddetli hazımsızlık durumunda doktorun önereceği testler arasında anemi veya metabolik bozuklukları kontrol etmek için gerçekleştirilecek çeşitli laboratuvar testleri bulunur. Buna ek olarak hazımsızlığa neden olabilen peptik ülserlerle ilişkili bakteri olan Helicobacter pylori ya da diğer adıyla H. pylori varlığını kontrol etmek için nefes ve dışkı testleri yapılabilir.Üst sindirim sistemindeki anormallikleri kontrol etmek için endoskopi yapılması gerekebilir. Endoskopi sürecinde gerekli görülürse biyopsi yapılarak analiz edilmek üzere bir doku örneği alınabilir.
Bireyin hazımsızlık durumunun bağırsak tıkanıklığı veya başka bir benzeri sorundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını kontrol etmek için röntgen veya BT taraması gibi görüntüleme testleri yapılması gerekli görülebilir.
Eğer ilk yapılan testler belirli bir nedene işaret etmezse doktor bireyin hazımsızlığı için fonksiyonel dispepsi tanısı konulmasını uygun görebilir.
Hazımsızlık Nasıl Tedavi Edilir?
Birçok vakada yaşam tarzı değişiklikleri bireyde görülen hazımsızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir. Buna bağlı olarak doktor bireye;
- Hazımsızlığı tetikleyen gıdalardan kaçınmak
- Alkol ve kafein kullanımını azaltmak veya ortadan kaldırılmak
- Belirli ağrı kesicilerden kaçınmak
- Hazımsızlığı tetikleyen ilaçlar için alternatifler bulmak
- Stresi ve kaygıyı kontrol etmek
- Bir günde üç büyük öğün yerine beş veya altı küçük öğün yemek gibi önerilerde bulunabilir.
Alınan önlemlere rağmen devam eden hazımsızlık durumunda, bireye yardımcı olması için çeşitli ilaçlar önerilebilir. Bu durumda reçetesiz satılan antasitler doktorlar tarafından genellikle ilk aşamada önerilen tercihtir. Bunların da yetersiz kaldığı vakalarda doktor özellikle hazımsızlık ile birlikte mide ekşimesi yaşayan bireyler için mide asidini azaltabilen ilaçlar reçete edebilir. Mide asidini de azaltabilen H-2-reseptör antagonistleri, yavaş boşalan midelere yardımcı olabilecek prokinetikler, eğer hazımsızlığa H. pylori bakterileri hazımsızlığa neden oluyorsa antibiyotikler ve ağrı hissini azaltarak hazımsızlıktan kaynaklanan rahatsızlığı hafifletebilecek antidepresanlar veya anti-anksiyete ilaçları da doktor tarafından gerekli görüldüğünde reçete edilebilir.
Hazımsızlık İçin Yaşam Tarzı Değişiklikleri Ve Evde BakımHazımsızlık çeken bireyler, tedavinin yanı sıra bir takım sağlıklı yaşam alışkanlıklarını takip edecek şekilde yaşam tarzlarında değişiklik yaparak durumlarını rahatlatabilirler.Daha küçük, daha sık öğün yemek. Buna göre yemeğin yavaşça ve iyice çiğnenmesinin yanı sıra daha küçük ve daha sık öğünler halinde yemek yenilmesi bireye yardımcı olabilir. Yağlı ve baharatlı yiyecekler, işlenmiş yiyecekler, gazlı içecekler, kafein, alkol ve sigara içmek hazımsızlığı tetikleyebilir. Bireyin kendi tetikleyicilerinden kaçınması, hazımsızlığa karşı önemli bir adım olabilir.
Normal şartlarda fazla kilo bireyin karnına baskı uygulayarak midesini yukarı iter ve mide asidinin yemek borusuna ters yönde akmasına geri dönmesine neden olur. Sağlıklı kiloyu korumak her iki durumu da önleyebilir. Düzenli olarak egzersiz yapmak hem bireyin fazla kilolardan kurtulmasına yardımcı olur ve hem de daha iyi sindirim sağlar.
Birey stresle başa çıkmak için gerekli önlemlere başvurmalıdır. Yemek zamanında sakin bir ortam yaratmak, derin nefes alma, meditasyon veya yoga gibi rahatlama tekniklerini uygulamak bireye yardımcı olabilir. Birey özetle kendisinin hoşuna giden şeyleri yapmaya zaman ayırmalıdır. Buna bağlı olarak birey düzenli ve yeterli uyku düzenini takip ettiğinden emin olmalıdır.
Eğer hazımsızlık ilaçlardan kaynaklanıyorsa, birey doktor onayı ile ağrı kesicileri veya mide zarını tahriş edebilecek diğer ilaçları azaltabilir, bir süreliğine durdurabilir veya toptan kesebilir.
Nane ve kimyon gibi bitkisel ürünler, davranış değişikliği, gevşeme teknikleri, ve bilişsel davranışçı terapi gibi yöntemleri içeren psikolojik tedaviler de alternatif ve tamamlayıcı tedaviler olarak hazımsızlığı hafifletmeye yardımcı olabilir, ancak bu tedavilerin etkileri konusunda henüz kesin bir bilimsel araştırma sonucu yoktur.
Bireyler özellikle bitkisel ürünleri kullanırken güvenli bir doz aldıklarından ve kullanılan takviyenin alınan diğer ilaçlarla ters ve olumsuz şekilde etkileşmeyeceğinden emin olmak için herhangi bir takviye almadan önce daima bir doktora danışmalıdır.