Koma Nedir?
Koma, travmatik kafa travması, felç, beyin tümörü, diyabet, enfeksiyon, ilaç veya alkol zehirlenmesi gibi altta yatan çeşitli rahatsızlıklar neticesinde ortaya çıkan, uzun süreli bilinçsizlik durumuna verilen addır.Komadaki bireyler, ağrılı uyaranlara, ışık ya da sese tepki veremezler. Kişiler, normal hayat döngüsünden yoksundur ve kişi kendi isteğiyle eylem başlatamaz. Komadaki bireye komatöz denir. Bilinç kaybının en ileri halidir.
Koma, tıbbi bir acil durumdur ve beyin işlevlerini muhafaza etmek için hızlı bir eylem planı gerektirir. Hekimler, komanın altında yatan sebebi anlayabilmek için bir dizi kan testi ve beyin taraması ister. Bu test ve taramaların ardından uygun tedavi yöntemine başlanabilir.Koma nadir olarak birkaç haftadan uzun süre devam eder. Daha uzun süre bilinçsiz kalan kişiler kalıcı vejetatif bir duruma geçebilirler. Komaya bağlı olarak, bir yıldan daha uzun süreli kalıcı vejetatif durumunda olan bireylerin uyanma olasılıkları oldukça düşük seyreder.
Koma Nedenleri Nelerdir?
Travmatik Beyin YaralanmalarıGenellikle trafik çarpışmaları veya şiddet eylemlerinden kaynaklanan travmatik beyin kanamaları komanın yaygın nedenleri arasında yer alır.
İnme (Felç)Bloke arterlerin veya kan damarlarının patlamasının neden olabileceği beyne giden kan akışının azalması ya da sekteye uğraması komaya sebebiyet verebilir.
TümörlerBeyinde ya da beyin sapında meydana gelen tümörler komaya sebebiyet verebilmektedir.
DiyabetDiyabetli kişilerde, hiperglisemi ya da hipoglisemi seviyeleri komaya sebebiyet verebilir.
Oksijen EksikliğiBoğulmaktan kurtarılan veya kalp krizi geçirdikten sonra canlandırılan insanlar beyindeki oksijen yetersizliğinden ötürü uyanamayabilir.
EnfeksiyonlarEnsefalit ve menenjit gibi enfeksiyonlar, beyin, omurilik veya beyni çevreleyen dokularda şişmeye sebebiyet verir. Bu enfeksiyonların ciddi seyrettiği vakalarda beyin hasarı ve koma gelişebilmektedir.
NöbetlerDevam eden uzun nöbetler koma durumu doğurabilir.
ToksinlerKarbonmonoksit ve kurşun gibi toksinlere maruz kalmak beyin hasarına ve komaya sebebiyet verebilir.
Uyuşturucu ve AlkolYüksek oranda alkol ve uyuşturucu kullanımı komaya sebebiyet verebilir.
Koma Komplikasyonları Nelerdir?
Bazı komada kalan kişiler yavaş yavaş iyileşme durumuna girse de, herkes o kadar şanslı olamıyor. Çoğu vakada, bitkisel hayatta uzun zaman zarfı kalabilir hatta hasta ölebilir. Komadan kurtulan kişilerde de %100’lük bir düzelme durumu olamayabilir ve bazı küçük engeller ve sıkıntılar mevcudiyetinde hayatlarına devam etme zorunlulukları olabilir. Ayrıca koma esnasında; mesane enfeksiyonları, bacaklarda kan pıhtısı oluşumu gibi sorunlar da meydana gelebilir.
Koma Belirtileri Nelerdir?
Kapalı gözler, ışığa tepki vermemek gibi zayıf beyin sapı refleksleri, refleks dışında uzuvlarda meydana gelen tepkisizlik, refleks dışında ağrılı uyaranlara karşı tepkisizlik, düzensiz solunum koma belirtileri arasında yer alır.
Koma Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Komadaki insanlar kendilerini anlatamayacakları için, ailesinin ve arkadaşlarının söyleyeceği bilgiler önem arz etmektedir. Komaya yol açan olayların ne olduğu, aniden mi yoksa aşamalı olarak belli bir sürede mi meydana geldiği, bilincin nasıl kaybedildiği ve kaybetmeden evvel göze çarpan herhangi bir belirti olup olmadığı, felç ya da geçici iskemik atak gibi tıbbi geçmişe sahip olup olmadığı, davranışlarında meydana gelen son değişiklikler, kullandığı ilaçlar vb. bilgilerin paylaşılmasının ardından fiziksel muayene devreye girer.
Fiziki KontrolBireyin tanısını koyabilmek adına, kişinin hareketlerini, reflekslerini, ağrılı uyaranlara karşı tepkisini ve göz bebeği boyutunu kontrol edeceklerdir. Ayrıca teşhis için, solunum modellerini gözlemleyeceklerdir. Travmaya bağlı olarak gelişen herhangi bir morluk olup olmadığı da kontrol edilebilir.
Hekim, yüksek sesle konuşmaya ya da çene ve tırnaklara temasta vereceği tepkileri izlemek isteyebilir. Refleksif göz hareketlerini test edecek ve bu test, koma nedenini ve beyin hasarının yerini belirlemeye yardımcı olabilir.
Laboratuvar TestleriTam kan sayımı, elektrolitler, glikoz, tiroid, böbrek ve karaciğer fonksiyonları, karbonmonoksit zehirlenmesi, aşırı dozda uyuşturucu veya alkol durumlarının varlığını tespit için kan tahlili yapılabilir.
Lomber PonksiyonKomanın sebebinin enfeksiyondan kaynaklı olup olmadığını belli edebilir.
Beyin TaramalarıHekimler, beyin hasarlarını tespit edebilmek için görüntüleme testleri uygulayabilir.
Bilgisayarlı Tomografi (CT)CT taraması, beynin ayrıntılı bir görüntüsünü oluşturmak için bir dizi X-ışını kullanır. BT taramasıyla beyin kanaması, tümör, felç gibi rahatsızlıkların tespiti yapılabilir. Komaya sebep olan şeyi bulmak adına kullanılır.
Manyetik Rezonans Görüntüleme(MRI)MRI, iskemik inme, beyin kanamaları gibi durumlardan ötürü zarar gören beyin dokusunu tespit edebilir.
Elektroensefalografi (EEG)Beyindeki elektriksel aktivitelerin ölçümlenmesi EEG aracılığıyla olur. Bu test nöbetlerin komaya neden olup olmadığını belirleyebilir.
Glasgow Koma SkalasıGünümüzde komanın değerlendirilmesinde en sık kullanılan standart yöntem, Glasgow koma skalasıdır ve 3 kategoriden oluşmaktadır. Bunlar; göz yanıtı, sözel yanıt ve motor yanıttır.
Bilinç düzeyini ölçümlemek adına hazırlanmıştır. Gözler, motor yanıt ve sözel cevaplar değerlendirmeye alınır. Entübe hastalarda sınırlı kullanımı ve beyin sapı reflekslerini değerlendirememesi gibi bir dizi kısıtlılık içermektedir.
Kişiyi değerlendirmek adına 3 parametreye bakılarak puanlar verilir. Testten maksimum 15 alınabilir ve 15 en iyi değerdir, minimum da 3 puan alınabilir. 9-12 puan orta derece beyin hasarı, 8 ve altı ise ciddi derece de beyin hasarını gösterir. Bu puanlar, durumun ciddiyetini ve prognozu belirler.
Koma Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Koma tıbbi bir acil durumdur. Doktorlar önce etkilenen kişinin solunum ve dolaşımının korunmasını kontrol altında tutmaya çalışacaklardır. Hekimler, nefes alması için destek, kan nakli ve diğer tamamlayıcı bakımlar konusunda destek verebilir.Tedavi planı, komanın nedenine bağlı olarak değişiklik gösterebilmektedir. Beyin şişmesi yaşayan vakalarda, beynin üzerindeki baskıyı hafifletmek adına bir prosedür veya ilaç gerekebilir. Bazen koma vakaları tamamen iyileşebilirken bazen de ciddi beyin hasarına maruz kalanlarda geri dönüşü olmayan sakatlıklar yaşanabilir ve bilinci asla geri gelmeyebilir.