Vaskülit Nedir?
Vaskülit, kan damarlarının iltihaplanmasına neden olan çeşitli durumlar için kullanılan genel bir tıbbi terimdir. Anjiyit veya arterit olarak da adına rastlayabilirsiniz. Kan damarı duvarında, kalınlaşma, zayıflama, daralma ve yara izi gibi değişiklikler meydana gelir ve bu değişiklikler kan akışını kısıtlayarak organ ve doku hasarına sebebiyet verir.Birçok vaskülit türü olmasına karşın bazılarına çok nadir olarak rastlanılır. Vaskülit sadece bir organı veya birkaçını etkileyebilir. Durum kısa süreli ise akut vaskülit, uzun süreli devam ediyorsa kronik vaskülit adını alır.
Vaskülit herkesin başına gelebilir fakat bazı türler belli gruplar arasında daha yaygın seyretmektedir. Bazı vaskülit türleri, tedaviye gereksinim duymadan iyileşmektedir. Bazı şiddetli türler ise ilaç tedavisine ihtiyaç duymaktadır.Vaskülit Nedenleri
Vaskülitin kesin nedeni tam manasıyla anlaşılmamıştır. Bazı türler, kişinin genetik yapısıyla alakalıdır. Diğerleri de bağışıklık sisteminin yanlışlıkla kan damarı hücrelerine saldırmasından kaynaklanır.
Bağışıklık sistemi reaksiyonu için olası tetikleyiciler; hepatit B ve hepatit C gibi enfeksiyonlar, kan kanserleri, romatoid artrit, lupus, skleroderma gibi bağışıklık sistemi hastalıkları, belirli ilaçlara karşı gelişen reaksiyonlar sayılabilir.
Vaskülitten etkilenen kan damarları kanayabilir veya iltihaplanabilir. İltihap, kan damarı duvarının katmanlarının kalınlaşmasına neden olabilir. Ve kan damarlarının daralmasıyla, vücudun doku ve organlarına ulaşan kan miktarı ve beraberinde taşınan oksijen ve hayati besinler de azalır.
Vaskülit Risk Faktörleri
Vaskülit her yaşta, her cinsiyette, her ırkta ortaya çıkabilen bir rahatsızlıktır. Ancak sigara içmek, kronik hepatit B ve hepatit C enfeksiyonlarına sahip olmak, romatoid artrit, skleroderma veya lupus gibi bazı otoimmün hastalıklar vaskülit riskini artırır.
Vaskülit Komplikasyonları
Gelişen komplikasyonlar, vaskülitin türüne ve ciddiyetine göre değişiklik gösterir. Tedavi amacıyla kullanılan bazı reçeteli ilaçlar yan etkilere neden olabilir.
Organ hasarı: Bazı vaskülit türleri şiddetli olabilir ve ana organlara zarar verebilir.Kan pıhtıları ve anevrizmalar: Damarda kan akışını etkileyen pıhtı oluşumu gözlenebilir. Vaskülit nadiren bir kan damarının zayıflamasına ve şişmesine neden olan bir anevrizma oluşturur.Görme kaybı veya körlük: Bu, tedavi edilmemiş dev hücreli arteritin olası bir komplikasyonudur.Enfeksiyonlar: Zatürre ve kan enfeksiyonu gibi ciddi ve yaşamı tehdit eden durumları içerir.Vaskülit Belirtileri Nelerdir?
Vaskülitin belirtileri kişiden kişiye, durumdan duruma değişiklik gösterir. Genellikle vücuttaki kan akışının azalmasıyla ilgilidir. Semptomlar erken ve hızlı gerçekleşebildiği gibi bazen hastalığın ileri aşamalarında da gelişebilir.Vaskülitin Genel Belirtileri;- Ateş
- Baş ağrısı
- Yorgunluk
- Kilo kaybı
- Genel ağrı ve acılar
- Gece terlemeleri
- Döküntü
- Uyuşma veya halsizlik gibi sinir problemleri.
Sizi endişelendiren belirtilere sahipseniz hekiminizden randevu almanız önemlidir. Çünkü bazı vaskülit türleri hızla kötüleşebilir, o yüzden erken teşhis ve tedavi çok mühimdir.
Vaskülit Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Hekiminiz, tıbbi geçmişinizi öğrenip, fiziki muayenenizi yaparak işe başlayacaktır. Vaskülitle benzer semptomlar gösteren durumları elimine etmek için bazı tanısal testler ve prosedürleri uygulamak gerekecektir. Çünkü vaskülit tanısı nadir olarak doğrudan konulur.
Kan TestleriTam kan sayımı ile kanda yüksek düzeyde C-reaktif protein olup olmadığı, yeterli sayıda kırmızı kan hücresi olup olmadığını söyleyebilir. Ayrıca anti-nötrofil sitoplazmik antikor testi gibi belirli antikorları arayan kan testleri, vaskülit teşhisine yardımcı olabilir.
İdrar TestleriBu testler idrarınızın kırmızı kan hücreleri içerip içermediğini veya fazla protein içerip içermediğini ortaya çıkarabilir ve bu da tıbbi bir soruna işaret ederek tanıya yardımcı olabilir.
Görüntüleme TestleriNoninvaziv görüntüleme teknikleri, hangi kan damarlarının ve organlarının etkilendiğini belirlemeye yardımcı olabilir. Vaskülit için görüntüleme testleri arasında X-ışınları, ultrason, bilgisayarlı tomografi (BT), manyetik rezonans görüntüleme (MRI) ve pozitron emisyon tomografisi (PET) bulunur.
AnjiyografiKan damarlarının ana hatlarının görülmesini sağlar.
BiyopsiDoktorun, vücudun etkilenen bölgesinden küçük bir doku örneği aldığı cerrahi bir prosedürdür. Daha sonra bu doku, vaskülit belirtileri açısından incelenir.
Vaskülit Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Tedavi yöntemleri esas olarak, iltihabı ilaçlar ile kontrol altına almaya ve vaskülitinizi tetikleyen hastalıkları çözmeye odaklanır. Vaskülit tedavisi 2 aşamalıdır. İlk aşama iltihabı durdurmak, ikinci aşama nüks etmesini önlemektir.
Her iki aşama da reçeteli ilaçlar vasıtasıyla ilerler. Hangi ilacı ne kadar süre almanız gerektiği de, vaskülitin türüne, etkilenen organlara ve durumun ciddiyetine bağlı olarak şekillenir. Çoğu vakada tedavi başarıya ulaşır ama daha sonra nüks etme riski mevcuttur. Bazı vakalarda vaskülitin tamamen iyileştiğini göremez ve devam eden bir tedaviye ihtiyaç duyar.
Vaskülit bazı vakalarda, damar duvarında balon benzeri çıkıntılar oluşmasına neden olur. Bu şişliğe cerrahi operasyon gerekebilir. Tıkalı arterler ayrıca ameliyata ihtiyaç duyabilmektedir.
Vaskülit kontrol altına alındığında, doktorunuz ilaçları kesecektir. Tedavinin uzun vadeli yan etkilerini, vaskülit alevlenmelerini ve komplikasyonları izlemek için düzenli kontroller gerekecektir. Belirtilerin farkında olup, ortaya çıkma durumunda doktorunuzla iletişime geçmeniz çok doğru olacaktır.