Bağırsak Geçirgenliği Nedir?
Sindirim sistemi hastalıkları çok çeşitli olabilir. “İkinci beyin” olarak anılan bağırsaklarda gelişen sorunlar özellikle gündelik hayatı zorlaştırır. Bunlardan biri de geçirgen bağırsak sendromudur. Sızdıran, sızıntılı bağırsak gibi isimler de verilen geçirgen bağırsak sendromu aslında bir hastalık değil, inflamasyon ve otoimmün sorunlarla da bağlantılı olabilen bir tür sindirim sistemi sorunudur. Henüz nedenleri tam olarak bilinmeyen bu sendromla ilgili araştırmalar sürüyor. Bu rahatsızlığı detaylarıyla anlatmadan önce “geçirgen bağırsak sendromu nedir?” sorusunu açıklayalım.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Nedir?
Geçirgen bağırsak sendromu, toksinlerin ve inflamatuar ajanların bağırsak duvarından sızması olarak bilinir. Sağlıklı bir bağırsakta tüketilen gıdalar sindirilirken bağırsaklar tarafından parçalanır ve küçülen bu sağlıklı parçalar bağırsak duvarından kana geçer. Yani sıkı bağırsak yapısı sindirilen gıdaların ve bunlardaki vitamin-minerallerin kana karışmasına izin verirken zararlı maddelerin geçişini engeller. Bağırsakları çevreleyen bu duvarın sıkılığı yani geçirgenliği bozulduğunda ise bakterilerin, toksinlerin ve sindirilmemiş gıda parçacıkları gibi yabancı maddelerin besinlerle birlikte kana karışması söz konusudur. Bu durum da iltihaplanmaya neden olur ve bağışıklık sistemi bozulur.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Sebepleri
Bağırsaklarımızda milyonlarca bakteri, mantar ve virüsler uyum içinde yaşar ve bu yapıya mikrobiyom denir. Mikrobiyomlarla ilgili değişimler sızdıran bağırsak sendromunun bir nedeni olabileceği düşünülmüştür. Mikrobiyomların çoğu bağırsaklarımızda yaşayan bakterilerdir. Bağırsakları koruyan mikrobiyomların dengesizlikleri geçirgen bağırsak sendromu ya da farklı sorunlarla ilişkilendirilir.
Sağlıklı sindirim sistemlerinde bağırsakları kaplayan astar, bağırsak ve vücut arasında bir bariyer oluşturur. Geçirgen bağırsaklar iltihabi bağırsak hastalıkları (Crohn ve ülseratif kolit), irritabl bağırsak sendromu (hassas bağırsak sendromu), çölyak hastalığı (gluten alerjisi) gibi kronik sorunlarda ve SİBO (ince bağırsaklarda aşırı bakteri üremesi) gibi sorunlarda daha çok görülür. Nedeni tam olarak bilinemeyen bağırsak geçirgenliği için şu nedenler de bağırsaklarda iltihaplanmalara ve hasara neden olabilir:
- Antibiyotik, nonsteroid anti-inflamatuar gibi uzun süreli bazı ilaç kullanımları
- Aşırı alkol tüketimi
- Rafine şekerli, yüksek doymuş yağ oranı yüksek besinlerin (yani işlenmiş gıdaların) aşırı tüketimi
- Genetik miras
Psikolojik olarak aşırı stresin bile bağırsak astarında ve emiliminde değişikliğe neden olabileceği belirtilir. Depresyon gibi ruhsal sorunlar da geçirgen bağırsak sendromu ile ilişkilendirilir. Ayrıca şu hastalıklar da geçirgen bağırsak sendromu ile ilişkili olabileceği düşünülmektedir:
- Egzama
- Parkinson
- Astım
- Fibromiyalji
- Artrit
- Alkol kaynaklı olmayan karaciğer yağlanması
- Otizm
- Tip 1 diyabet
- Lupus
- Kronik yorgunluk sendromu
- HIV/AIDS
- Polikistik over sendromu
Geçirgen Bağırsak Sendromu Belirtileri
Geçirgen bağırsak sendromu belirtileri kişiden kişiye değişebilir. Şişkinlik, yorgunluk, karın ve baş ağrısı gibi semptomlar geçirgen bağırsağın en yaygın belirtileridir. Ancak bu belirtilerle ilgili daha çok araştırmaya ihtiyaç vardır. Geçirgen bağırsak sendromunda görülen belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Sindirim Sorunları: Gaz, ishal, kabızlık, hazımsızlık, şişkinlik ve diğer sindirim sorunları geçirgen bağırsak sendromuna işaret edebilir.
- Hormonal Dengesizlik: Bağırsak mikrobiyomu vücutta östrojen dengeleri seviyelerini düzenlemede önemli rol oynar. Bağırsak sisteminde yaşanan sıkıntı hormonlara da yansıyabilir. Bu da endometriozis gibi sorunlara yol açabilir.
- Otoimmün Hastalıklar: Otoimmün bozukluklar, bağışıklıkla ilgili sorun olduğunda görülebilir. Çünkü kendince savaşmaya çalışır. Son yıllarda yapılan araştırmalar, bağırsak sorunları ile doğrudan ilişkilendiriliyor. Bağırsaklardan sızan parçacıklar için bağışıklık sistemi saldırı durumuna geçer. Bağışıklık sisteminin üzerindeki bir yük, zamanla otoimmün bozukluklara yol açabilir.
- Kronik Yorgunluk veya Fibromiyalji: Kas ağrılarınız mı var? Kolayca yoruluyor musunuz? Kronik yorgunluk veya fibromiyalji, bozulmuş bağırsak mikrobiyomlarıyla bağlantılı olabileceğini bildiren yayınlar bulunmaktadır
- Cilt Sorunları: Bağırsak sorunları cilt ile de ilgilidir. Akne, egzama ve gül hastalığı (rozase-rosacea) gibi cilt sorunları sindirim sistemindeki iltihaplanma durumlarında daha kötüye gidebilir.
- Besin Alerjileri veya Hassasiyetleri: Gluten, laktoz ve kazein gibi alerjiler sızdıran bağırsakla ilişkilidir.
- Eklem Ağrısı: Bağırsakların iltihaplanması, eklemler de dahil olmak üzere bağışıklık üzerinde değişikliklerle birlikte çeşitli reaksiyonlara neden olur. Romatoid artrit, geliştiğinde bağırsak mikrobiyomlarının da bozulduğu görülür.
Geçirgen bağırsak sendromunda ayrıca sık soğuk algınlığı geçirme, düşük bağışılık, kronik kas ağrısı, tekrarlayan vajinal enfeksiyonlar, tekrarlayan mesane enfeksiyonları, nefes darlığı, hafıza sorunları, gerginlik, çabuk sinirlenme, anksiyete, konsantrasyon bozukluğu, karbonhidrat ve şeker yeme isteği gibi şikayetler de görülür.
Geçirgen Bağırsak Sendromu Tedavisi
Geçirgen bağırsak sendromu tedavisi aslında bu soruna neden olan hastalığın tedavisi ile mümkündür. Geçirgen bağırsağın teşhisi için manitol ve laktuloz testi gibi bazı testler yapılabilir. Ancak bağırsak geçirgenliğini anlamak oldukça zor olabilir. Sızıntılı bağırsağa neden olan rahatsızlıkların tedavisi ile bazen bağırsak zarı yenilenebilir. Ancak bağırsak zarı yenilendiği bu, geçirgen bağırsağa sebep olan hastalığın da tamamen tedavi edildiği anlamına gelmez. Zira kronik sorunlar diyet, ilaç tedavileri ve yaşam değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir.
Geçirgen bağırsaktaki iltihaplanmayı iyileştirecek ilaçlar kullanılabilir. Bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar, antibiyotikler, ağrı kesiciler ve bağırsakların iyileşmesinde etkili olabilecek çeşitli takviye ediciler verilebilir.
Geçirgen bağırsak sendromunu kontrol altına alabilmek için özellikle diyet önerilir. Geçirgen bağırsağa sebep olan çölyak hastalığı ya da gluten intoleransı ise glutensiz bir diyet önerilir. Yine süt ve süt ürünleri, yumurta gibi besinler de geçirgen bağırsak sendromu tedavisi süresince uygulanan diyette kaçınılması gereken besinlerdir. Düşük bir FODMAP diyeti uygulanan diyetlerdendir. Böylece semptomların hafifletilmesi sağlanabilir. Alkol, şeker, doymuş yağ ve yüksek hayvansal protein içeren diyetlerden mikrobiyomların kötü etkilediği ve kötü bakterilerin ürememesi için tüketilmemesi önerilir. Bu noktada lif zengini, kırmızı eti ve şekeri minimuma düşürmeyi hedefleyen Akdeniz diyeti uygulanabilir. Bağırsaklardaki yararlı bakteriler için probiyotik tüketimi önerilir.
Geçirgen bağırsak sendromu tedavisinde uygulanan eliminasyon diyetleri dikkatli uygulanmalıdır. Zira bazı gıdaların tüketiminin bırakılmasını öneren bu diyet, yanlış tespitle uygulanırsa besin yetersizlikleri görülebilir. Bu sebeple bu diyetler uygulanırken farklı bir semptom görülürse acil olarak doktora başvurulmalıdır.
Geçirgen Bağırsak Sendromu İçin Alınabilecek Önlemler
Geçirgen bağırsak sendromunu altaki nedenin tedavi edilmesi ile iyileşmesi mümkündür. Geçirgen bağırsak sendromuna karşı alınabilecek önlemler sağlıklı yaşama katkı sağlaması açısından önemlidir. Yaşam şekli değişiklikleriyle geçirgen bağırsak sendromu kontrol altına alınabilir. Geçirgen bağırsak sendromu tedavisi kapsamında uygulanan sağlıklı beslenme ve özel diyet, yeterli ve kaliteli uyku, stresten uzak bir yaşam, düzenli egzersiz alınabilecek önlemler olabilir. Bağırsak sağlığınızı iyileştirmek için şu önerilere kulak verin:
- Bol lifli besinler tüketin.
- Diyetinizde probiyotik ve prebiyotiklere çokça yer verin.
- Düzenli egzersiz yapın.
- Alkol tüketmeyin.
- Stres seviyenizi düşürmeye çalışın.
- İşlenmiş gıdalardan uzak durun.
