Omuz protezi ameliyatı ile ilgili merak edilenler
Genellikle çeşitli travmalar ve ağrılı omuz rahatsızlıkları sonucu ihtiyaç duyulan omuz protezi, diz ve kalça protezi gibi giderek yaygınlaşıyor. Protez tasarımlarının gelişmiş olması ve tedavide artan başarı, omuz protez cerrahisi uygulamalarının artmasını sağlıyor. Geçmiş yıllarda çözümsüz olduğu düşünülen birçok ağrılı omuz rahatsızlıklarında protez çözüm olabilir. Omuz protezi cerrahisi, omuz eklemini oluşturan kol kemiğinin yuvarlak şekilli üst kısmının (humerus başı) ve sıklıkla kürek kemiğinin kol kemiği ile eklemleşen uzantısının (glenoid) çıkarılarak hasarlanan bu yapıların protez materyalleri ile desteklenmesidir.
Omuz protezi ameliyatı hangi durumlarda yapılır?
Omuzda ağrı ve hareket kısıtlılığı ile seyreden hastalıklarda kişinin yakınmalarının ilaç tedavisi ve hayat tarzı değişiklikleriyle geçmediği durumlarda omuz protezi cerrahisi ön plana çıkar. Omuz protezi tedavisinin sıklıkla tercih edildiği hastalıklar şöyle sıralanabilir:
- Omuz eklemi kireçlenmesi
- Omuz ekleminin ilerleyici harabiyeti ile seyreden romatizmal hastalıklar
- Humerus başının beslenmesinin ve yapısının bozulduğu avasküler nekroz
- Uzun süreli rotator manşet kas yırtıklarının neden olduğu ‘manşet yırtığı artropatisi’
- Fonksiyonel kaynama olasılığının düşük olduğu çok parçalı humerus kırıkları
Omuz protezi çeşitleri
Total anatomik omuz protezi: Bu protezlerde eklemi oluşturan humerus başı, glenoid normal anatomiyi taklit edecek şekilde sentetik materyaller ile değiştirilir. Uzun dönem dünyada en sık uygulanan omuz protezi çeşidi olmuştur. Total anatomik omuz protezi ile başarılı sonuç elde edebilmek için rotator manşet kaslarının sağlam ve fonksiyonel olması gerekir.
Parsiyel omuz protezi (hemiartroplasti): Parsiyel protezde ise eklemi oluşturan her iki yüzey yerine sadece humerus başı değiştirilir. Parsiyel protezin tercih edilebildiği durumlar uygun kaynamanın elde edilemeyeceği ön görülen humerus başı kırıkları, nadir de olsa sadece humerus başının etkilendiği kireçlenmeler ve humerus başının beslenmesinin bozulduğu 'avasküler nekroz'dur. Parsiyel protez cerrahisinin de ön koşulu sağlam ve fonksiyonel rotator manşet kaslarının varlığıdır.
Ters (reverse) omuz protezi: Uygulaması yayınlaşan bu protez çeşidinde de eklemi oluşturan her iki yüzey değiştirilir. Bu yönüyle total anatomik omuz protezlerine benzese de önemli bir farklılığa sahiptir. Ters omuz protezinde yuvarlak şekilli sentetik materyal, kürek kemiğinin uzantısı olan glenoide yerleştirilirken, bu yuvarlak yapıya yuva görevi yapacak olan sentetik materyal ise humerusun (kol kemiği) üst kısmına yerleştirilir. Bu tip protezlere ‘ters omuz protezi’ denilmesinin nedeni bu farklılıktır. Protez tasarımının getirdiği eklemin dönme merkezinin yerinin değişmesi omuz ekleminin biyomekanik özelliklerinin değişmesi ile sonuçlanır. Biyomekaniği değişen omuz ekleminde deltoid kası eskisinden çok daha önemli ve fonksiyonel bir hal alır. İşte bu nedenle ters omuz protezleri, omuzdaki rotator manşet kas yırtıklarının neden olduğu, omuz ekleminde yapısal ve fonksiyonel bozulma ile karakterize ‘manşet yırtığı artropatisi’nin tedavisinde çok önemli bir yere sahiptir. Ayrıca diğer protez tipleri ile başarılı sonuç elde edilemeyen olgularda, çok parçalı bazı humerus üst uç kırıklarının tedavisinde tercih edilir.
Omuz protezi ameliyatı sonrası takip
Genel olarak cerrahi sonrası hastanede kalış süresi 2-4 gündür. Ameliyat sonrası ilk gün dirsekler masa üzerinde olacak şekilde kişinin kendi yemeğini kendisinin yemesi teşvik edilir. 4-6 hafta süre kol askısı kullanılır. Bu süreçte 2 kilogramdan fazla ağırlık kaldırılması uygun değildir. Genellikle 2’nci hafta ve 6’ncı haftada kontrol muayenesi gerçekleştirilir. Muayene bulgularına göre her kişi için özgün egzersiz programı oluşturulur.
Omuz protezinin ömrü
Uygun teknikle yerleştirilen omuz protezlerinin en az 20 yıl sorunsuz kullanımı mümkündür. Bu sürenin sonunda protezin komponentlerinde aşınma gelişebilir. Revizyon cerrahisi olarak adlandırılan ikinci bir ameliyat ile aşınmış olan komponentler yenileri ile değiştirilebilir.
