Fizyoterapi Nedir?
Aynı zamanda Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon olarak tanımlanan fizyoterapi, bireyin günlük yaşamında hareket etme ve fonksiyonel aktiviteler gerçekleştirme yeteneklerini sınırlayan hastalıkları veya yaralanmaları ele alan bilim dalına verilen isimdir. Fizyoterapi uygulayan uzmanlara fizyoterapist adı verilir. Fizyoterapi normal şartlarda tedavi sürecinde fiziksel yöntemler kullanır.
Fizyoterapi sürecinde doğru bir teşhise ulaşmak ve bireyin durumuna uygun bir yönetim planı oluşturmak için bireyin tıbbi geçmişi, fizik muayene sonuçları ile gerekli olduğu vakalarda röntgen çekimi, BT taraması veya MR görüntüleme bulguları gibi görüntüleme çalışmaları ve laboratuvar testleri göz önünde tutulur. Bazı vakalarda EMG ve sinir iletim hızı testi gibi testler de kullanılabilir.Fizyoterapi yönetimi genellikle özel egzersizler, manuel terapi ile manipülasyon, traksiyon, ısı, soğuk, elektrik, ses dalgaları, radyasyon, yardımcı cihazlar, protezler, ortezler ve diğerlerini içeren elektrofiziksel yöntemler gibi mekanik cihazların reçete edilmesini veya bunlara yardım edilmesini içerir.
Fizyoterapistler buna ek olarak bireyin daha sağlıklı ve daha aktif bir yaşam tarzı için zinde ve sağlıklı yaşam odaklı programlar geliştirirler. Bu programlar bireylerin ve toplumların azami hareket ve işlevsel yeteneklerini geliştirmek, sürdürmek ve eski haline getirmek için hizmetler sağlayabilir. Fizyoterapi sürecinde hareketlilik kaybını ortaya çıkmadan önce önlemek için de gerekli adımları atmak için bireylerle çalışmak mümkündür. Bu, yaşlanma, yaralanma, hastalık veya çevresel faktörlerin hareket ve işlevi tehdit ettiği durumlarda doğru ve gerekli tedaviyi sağlamayı içeren bir çalışmadır.
Fizyoterapi Ne İçin Kullanılır?Hemen her yaştan birey fizik tedaviden yararlanabilir ve çeşitli sağlık problemlerini tedavi edebilir. Bireyin günlük işlerini yapmasını güç hale getiren bir travması, yaralanması veya hastalığı varsa doktoru bu tür tedaviyi önerebilir. Fizyoterapi temelde bireyin hissettiği ağrıyı hafifletmeye ve daha iyi çalışmasına, hareket etmesine ve yaşamasına yardımcı olmayı amaçlayan bakımdır. Fizyoterapi yeni yeteneklerin geliştirilmesini sağlayabileceği gibi çeşitli nedenlerden dolayı kaybedilen yeteneklerin de yeni duruma uyumunu sağlama konusunda bireye yardımcı olur.
Fizyoterapi genel olarak hissedilen ağrıyı hafifletmek, atel gibi bir destek sağlayıcı ile yaşamayı öğrenmek, bağırsaklarınızı veya mesanenizi kontrol altına alabilmek, bir spor yaralanmasının sonuçlarını önlemek veya iyileştirmek, artrit, diyabet veya kalp hastalıkları gibi kronik bir hastalığı yönetmek, doğum yaptıktan sonra iyileşmek, engellilik durumunun ortaya çıkmasını veya ameliyat ihtiyacını ortadan kaldırmak, hareket kabiliyetini kazandırmak veya geliştirmek, i̇nme (felç), kaza, yaralanma veya ameliyattan sonra rehabilitasyon, kaymayı veya düşmeyi önlemek için denge üzerinde çalışmak, yapay bir uzva uyum sağlamak, ya da yürüteç veya baston gibi yardımcı cihazları kullanmayı öğrenmek konularında bireye fayda sağlayabilir.Fizyoterapist Kimdir?Fizyoterapist, fizyoterapi konusunda uzman kişilere verilen isimdir. Ülkemizde fizyoterapistler, Sağlık Bilimleri Fakültesinin 4 yıllık Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Bölümünden lisans diploması almak zorundadırlar. Fizyoterapistler fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı değildir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları 6 sene tıp eğitiminden sonra tıp alanında uzmanlık sınavını kazanan, ve 5 sene bu alanda ihtisas yaptıktan sonra, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanı olmaya kazanan kişilerdir.Normal şartlarda fizik tedavi ve rehabilitasyon uzmanları bireyleri belirti ve semptomlarına göre değerlendirirler ve ihtiyaç duyulan tedavi yöntemini belirlerler. Fizyoterapistler belirlenen fizyoterapi tedavi yöntemini uygulamaktan sorumlu kişilerdir. Fizyoterapistler ciddi bir hastalık veya yaralanma durumunda diğer doktorların yerini almaz, ancak tedavileri yönlendirmek için doktorlar ve diğer sağlık uzmanları ile birlikte çalışırlar. Bir çok vakada fizyoterapist rehberliğinde iyileşme sürecini takip eden bireyler çok daha hızlı sağlıklarına kavuşarak tedavi edilen alanda mümkün olan tam işleve geri dönerler.
Fizyoterapide Hangi Yöntemler uygulanır?Bir çok vakada ilk terapi seansında fizyoterapist bireyin ihtiyaçlarını inceleyecek ve değerlendirecektir. Bireye ağrıları veya varsa diğer semptomları, hareket etme veya günlük işlerinizi yapma yeteneği, ne kadar iyi uyuduğu ve tıbbi geçmişi hakkında sorular soracaktır. Burada amacı bireyin durumunun tam olarak belirlenmesi ve teşhisi ile duruma neden olan veya durum sonucu ortaya çıkan bozuklukların detaylarının ortaya konulmasıdır. Bu sayede fizyoterapist her bir sorunu ele alabilecek bir bakım planını geliştirebilir.
Fizyoterapi seanslarında terapist tarafından yönlendirilen egzersizler veya esnemeler gerçekleştirilebilir. Kas ağrısı veya spazmları hafifletmek için masaj, sıcak veya soğuk terapi, ılık su terapisi veya ultrason terapisi kullanılabilir. Bireyin yapay bir uzuv kullanmayı öğrenmesine yardımcı olacak rehabilitasyon eğitimi verilebilir. Bireyin dengede kalmasını ve hareket etmesini kolaylaştıracak baston veya yürüteç ile ilgili eğitim verilebilir.
Terapist bireyin ilerlemesini izleyerek tedaviyi gerektiği gibi ayarlayacaktır. Birçok vakada fizyoterapist tarafından öğretilen egzersizler seans aralarında evde yapılabilir. Bu sayede birey hem doğru iyileşme yolunda daha hızlı ilerleyebilir hem de kondisyonunu kendiliğinden geliştirebilir.
Fizyoterapinin Tedavi Ettiği Hastalıklar Nelerdir?Fizyoterapi, fizyoterapistin uzmanlık alanına bağlı olarak çok çeşitli tıbbi durumların tedavi sürecinde bireye yardımcı olabilir. Fizyoterapinin yardımcı olabildiği durumlar arasında felç, omurilik yaralanmaları, Parkinson hastalığı, multipl skleroz, vestibüler disfonksiyon ve travmatik beyin yaralanmaları gibi nörolojik durumlar, gelişimsel gecikmeler, serebral palsi ve kas distrofisi gibi pediatrik durumlar, kadın sağlığı ve üriner inkontinans ve lenfödem gibi pelvik taban disfonksiyonu, karpal tünel sendromu, KOAH, kistik fibroz ve miyokard enfarktüsü gibi kardiyopulmoner durumlar, sarsıntı ve tenisçi dirseği gibi sporla ilgili yaralanmalar ile sırt ağrısı, rotator manşet yırtıkları ve temporomandibular eklem bozuklukları gibi kas-iskelet sistemi fonksiyon bozuklukları bulunur.
Tedavinin nedenine bağlı olarak fizyoterapi ameliyat ihtiyacını ortadan kaldırma, dengenin gelişmesi ve düşmeyi önleme, hareket kabiliyetinde ve sınırlarında gelişme, i̇nme veya felç sonrası iyileşme, opioidlere olan ihtiyacı azaltan ağrı yönetimi, yaralanma veya travma sonuçlarından kurtulma ile yaşa bağlı tıbbi sorunların yönetimi konularında bireyin ilerleme göstermesinde ölçülebilir oranda fayda sağlar.
Fizyoterapinin Çeşitleri Nelerdir?Fizik tedavi, bir yaralanma veya hastalıktan sonra hastanın hareketini veya gücünü yeniden kazanmasına yardımcı olabilir. Herhangi bir tıbbi uygulamada olduğu gibi, bir dizi durumu tedavi etmek için çeşitli fizyoterapi yöntemleri uygulanabilir. Fizyoterapinin fiziksel yöntemleri arasında ortopedik fizik tedavi, geriatrik fizik tedavi, nörolojik fizik tedavi, kardiyovasküler ve pulmoner rehabilitasyon, pediatrik fizik tedavi, yara bakımı tedavisi, vestibüler terapi, dekonjestif tedavi, pelvik taban manipülasyonu ve hidroterapi bulunur.
Ortopedik fizik tedavi, kasları, kemikleri, bağları, fasyaları ve tendonları içeren kas-iskelet sistemi yaralanmalarını tedavi eder. Kırık, burkulma, tendinit, bursit, kronik tıbbi problemler ve ortopedik cerrahiden rehabilitasyon veya iyileşme gibi tıbbi durumlar için uygundur. Bireyler eklem mobilizasyonları, manuel terapi, kuvvet antrenmanı, hareketlilik eğitimi ve diğer yöntemler ile tedavi görebilirler.Geriatrik fizik tedavi, artrit, osteoporoz, alzheimer hastalığı, kalça ve eklem replasmanı, denge bozuklukları ve inkontinans dahil olmak üzere hareketliliklerini ve fiziksel işlevlerini etkileyen koşullar geliştiren ileri yaştaki bireylere yardımcı olabilir. Bu tür müdahale, hareketliliği geri kazanmayı, ağrıyı azaltmayı ve fiziksel uygunluk seviyelerini artırmayı amaçlar.Nörolojik fizik tedavi, Alzheimer hastalığı, beyin hasarı, serebral palsi, multipl skleroz, Parkinson hastalığı, omurilik yaralanması ve felç gibi nörolojik bozuklukları ve durumları olan bireylere yardımcı olabilir. Nörolojik fizik terapi uzuv duyarlılığını artırmayı, felci tedavi etmeyi ve kas atrofisini azaltarak kas gücünü tersine çevirmeyi hedefleyebilir.Kardiyovasküler ve pulmoner rehabilitasyon, bazı kardiyopulmoner koşullardan ve cerrahi prosedürlerden etkilenen bireylere fayda sağlayabilir. Tedavi fiziksel dayanıklılığı arttırmayı hedefler.
Pediatrik fizik tedavi, gelişimsel gecikmeler, serebral palsi, spina bifida, tortikolis ve kas-iskelet sistemini etkileyen diğer durumlar dahil olmak üzere bebekleri, çocukları ve gençleri etkileyen durumları teşhis etmeyi, tedavi etmeyi ve durumu yönetmeyi hedefler.Yara bakımı tedavisi, iyileşme sürecindeki bir yaranın o bölgedeki dolaşımın iyileştirilmesi yoluyla yeterli oksijen ve kan almasını sağlamaya yardımcı olabilir. Yara bakımı tedavisi süreci manuel terapilerin kullanımını, elektrik stimülasyonunu, kompresyon tedavisini ve yara bakımını içerebilir.
Vestibüler fizyoterapi, iç kulak rahatsızlıklarından kaynaklanabilecek denge problemlerini tedavi etmeyi amaçlar. Vestibüler fizik tedavi, hastaların normal denge ve koordinasyonlarını yeniden kazanmalarına yardımcı olabilecek bir dizi egzersiz ve manuel teknik içerir.Dekonjestif tedavi, lenfödem ve sıvı birikimini içeren durumlarda birikmiş sıvının boşaltılması için bireye yardımcı olabilir.Pelvik taban rehabilitasyonu, yaralanmalar, cerrahi müdahaleler veya belirli koşullar nedeniyle erkeklerde ve kadınlarda idrar veya dışkı kaçırma, idrar yapamama ve pelvik ağrının tedavisine yardımcı olabilir.Egzersizleri ılık ve sığ suda gerçekleştirilen hidroterapi veya su terapisi bireyin kademeli olarak daha güçlenmesine ve direnç sağlarken kasları ile eklemlerini gevşetmeye yardımcı olur.
Fizyoterapi tedavi süreçlerinde fiziksel manipülasyon dışında farklı yaklaşımlardan faydalanmak mümkündür. Bu yaklaşımlar arasında ultrason, fonoforez, e-stim, sıcaklık terapileri, ve ışık tedavisi bulunur.
Ultrason tendonları, kasları ve dokuları ısıtarak kan akışını ve iyileşmeyi teşvik eder.
Fonoforez sürecinde ise ultrason topikal steroidleri belirli bölgelere ulaştırmak için kullanılarak inflamasyon varlığının azaltılması hedeflenir.
Elektrik stimülasyonu yani kısaca E-stim bireyin hissettiği ağrıyı azaltmak ve fonksiyonel yetenekleri artırmak için cilt üzerinde yerleştirilen elektrotlar yardımı ile gerçekleştirilir. Başka bir E-stim bir türü, transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonudur. İyontoforez adı verilen bu yaklaşımda belirli e-stim modaliteleri ile birlikte anti-inflamatuar ilaçlar kullanılır.
Isı terapisi, nemli ısı terapisi ve soğuk terapisi fizyoterapi sürecinde kullanılan sıcaklık terapileri arasında bulunur.
Işık tedavisi sürecinde belirli tıbbi durumları tedavi etmek için özel ışıkların ve lazerlerden faydalanılır.
Fizyoterapi Nereden Sağlanır?Gerekli olduğu vakalarda fizyoterapistler bireyin terapisine rehberlik etmek için eve gelebilir. Bunun yanı sıra hastanelerde, ayakta tedavi kliniklerinde, spor hekimliği merkezlerinde, bakım evlerinde, yardımlı yaşam evlerinde, rehabilitasyon merkezlerinde, bazı ofisler ve işyerlerinde ve bazı okullarda da fizyoterapi desteği sağlanması mümkündür. Bir çok sağlık sigortası bireylere fizyoterapi için seçenek sunmaktadır.