FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Spiral
İstenmeyen gebelikleri önlemek ve kontrollü aile planlaması yapmak için birçok doğum kontrol yöntemine başvurulur. Bu doğum kontrol yöntemlerinden biri yüksek koruma sağlayan ve konforlu bir alternatif olan spiraldir. Rahim içine yerleştirilerek hamileliği bilinçli bir şekilde engelleyen spiral, sıklıkla tercih edilen bir doğum kontrol yöntemidir. Spiral ne demek, nasıl takılır? Spiral hakkında detaylı bilgileri yazımızda bulabilirsiniz.
Spiral (Rahim İçi Araç) Nedir?
Spiral, doğum kontrol yöntemleri arasında bulunan ve rahme yerleştirilerek spermlerin döllenmesini engelleyen bir rahim içi araç (RİA)'dır. T şeklinde olan spiraller esnek yapıya sahiptir ve spiralin türüne göre 5 ila 10 yıl kullanım ömrü vardır. Bir doğum kontrol yöntemi olan spiral cinsel hastalıklardan korunmayı sağlamaz. Yalnızca yumurta ve spermin bir araya gelerek döllenmesini engeller. Spiral takıldığı andan itibaren doğum kontrolü sağlar. Çıkarıldığındaysa doğurganlık geri kazanılır.
Spiral Neden ve Nasıl Takılır?
Spiral, plansız gebeliği önlemek amacıyla bir uzman tarafından takılır. RİA'lar takılmadan önce kişi muayene edilir ve test yapılarak bir cinsel hastalığı olup olmadığı saptanır. Bir cinsel hastalık, genital enfeksiyon, rahim hastalığı veya hamilelik durumu olmadığı anlaşıldığında spiral takılabilir. Aksi durumda enfeksiyon giderildiğinde veya hamilelik sonlandıktan sonra spiral taktırmak için yeniden uzmana danışılabilir.
Spiral Takma İşlemi: Adım Adım Anlatım
- Spiral taktıran kişi jinekolojik muayene pozisyonuna geçer.
- Vajina ve rahim ağzı dezenfekte edilmiş bir spekulum ile açılır.
- Vajen sterilize edilir ve rahim ağzı kavranır.
- Rahim derinliği ölçülür.
- Uygun boyuttaki spiral seçilir.
- Rahim ağzı uygun pozisyona getirilir.
- Spiral aplikatör yardımıyla rahim içine yerleştirilir.
- Rahmin tepe kısmına ulaşan spiralin kılıfı çıkarılır ve T kollar açılır.
- Spiral ipi, kesici yardımıyla rahim ağzının olduğu yerden yaklaşık 1-2 cm uzunlukta olacak şekilde kesilir.
Bu işlemler yalnızca birkaç dakika içerisinde tamamlanır. Öncesinde veya sonrasında bir başka uygulama yapılmadığı sürece spiral takma işlemi yaklaşık 10 dakika sürer. Bu işlem genellikle yoğun bir ağrıya neden olmaz ancak hastanın kendini daha rahat hissetmesi için lokal anestezi kullanılabilir.
Spiral Adetin Kaçıncı Günü Takılır?
Spiralin takılması için rahim ağzının açık olması gerekir. Bu nedenle işlem için en uygun zaman adet dönemi olduğu için bu dönemde yapılması tavsiye edilir. Spiral, adet döngüsünün herhangi bir zamanında takılabilir. Spiralin adet döneminde takılmasının tercih edilmesinin bir sebebiyse spiral takılırken olası bir gebelik şüphesi ihtimali bulunmaması içindir. Hormonlu spiral takma işlemi adetin ilk gününden itibaren 7 gün içerisinde yapıldığında anında koruma etkisi olur.
Spiral Adetin Kaçıncı Günü Çıkarılır?
Bir aciliyet varsa spiral istenen her zaman çıkarılabilir. Ancak rahim ağzının daha açık olması sebebiyle âdet döneminde çıkarılması tercih edilebilir. Âdetin hangi gününde çıkarıldığının bir önemi yoktur, herhangi bir gün çıkarılabilir.
Spiral Ne Zaman ve Kimlere Tavsiye Edilir?
Spiral, gebelikten kaçınmak için uzun süreli bir doğum kontrolüne ihtiyaç duyulduğunda kişinin sağlık durumuna bağlı olarak tavsiye edilir. Örneğin pelvik enfeksiyon, rahim yapısında bir anormallik, genital enfeksiyo n, meme kanseri veya kötü huylu kitle, hamilelik gibi durumlar söz konusu olmadığında güvenli bir doğum kontrol yöntemi olarak tercih edilir. Aynı zamanda doğum kontrolü için hormon içeren ilaçlar kullanamayan kadınlar için de etkili bir alternatif olarak kabul edilir.
Spiral Çeşitleri Nelerdir?
İki farklı spiral çeşidi bulunur. Bu çeşitler hormonlu ve bakır spiral olarak karşımıza çıkar.
Hormonlu Spiral Nedir?
Rahim içi araç türleri arasında bulunan hormonlu spiral , progesteron hormonu salgılayan ve T şeklinde plastik kolları bulunan esnek bir spiraldir. Bu RİA'lar az miktarda progesteron hormonu salgılayarak rahim ağzındaki mukus yapısını kalınlaştırır. Sebep olduğu kalınlaşmadan dolayı sperm yumurtaya tutunamaz.
Bazı durumlardaysa aylık döngüde yumurtlamayı durdurur, böylece sperm yine tutunamaz. Ayrıca daha az kanama yaşanmasına sebep olur. Bu özelliği sebebiyle aşırı kanama sorunu yaşayan kadınlar için bakır spiral yerine hormonlu spiral tercih edilir. Çıkartıldıktan sonra hormon dengesi eski hâline gelir ve gebelik için sorun teşkil etmez.
Bakır Spiral Nedir?
Bu spiral çeşidi bakır progesteron kaplı spiralle aynı şekle sahiptir ve aynı yöntemle yerleştirilir.
Hormonsuz doğum kontrol yöntemleri kullanmak isteyenler için güvenilir bir alternatiftir. Bakır, spermlerin etkisiz hâle getirilmesi işlevini görür. Böylece döllenme işlemi gerçekleşmez. Hem yumurtaya ulaşmaya çalışan spermi etkisiz hâle getirir hem döllenmiş bir yumurtanın rahim içine yerleşmesini engelleyebilir. Bakır spiraller rahim içine yerleştirildiği andan itibaren gebelikten korur.
Bakır spiraller korunmasız cinsel ilişkiden sonraki 5 gün içinde takıldığında ertesi gün solüsyonu olarak da çalışabilir. Özellikle hormon hassasiyeti olan kişilere tavsiye edilmekle birlikte ağır kanaması olanlarda kanamayı artırabileceği için önerilmez.
Spiral Takıldıktan Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Spiral takılması işleminde genellikle herhangi bir yan etkiyle karşılaşılmaz. Ancak her ihtimale karşı belirli noktalara dikkat edilmesi önerilir. Bu noktalardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Spiral takılırken ve takıldıktan sonraki birkaç gün hafif ağrı, kramp ve kanama görülebilir. Ancak şiddeti artarsa ve ağrı kesicilerle geçmezse doktora görünmek gerekir. Özellikle akıntıda kötü koku, vücutta ateş ve ağır kanama görülürse mutlaka hekime başvurulması önerilir.
- Spiral takıldıktan sonra dikkat edilmesi gereken şeylerden ilki 48 saat boyunca cinsel ilişkiye girmemektir. Bu süreçlerde hem vücuda bir etkisi varsa onu gözlemlemek hem rahmin alışmasını beklemek sağlıklı olur. Ayrıca tampon, vajinal duş ve benzerinden de kaçınmak gerekir.
- RİA'nın kayması veya çıkması ihtimali yaklaşık %1'dir. Özellikle ilk haftalarda bu ihtimali göz önünde bulundurmak gerekir. Böyle bir durumda spiral rahim içindeki pozisyonunu kaybedeceği için spermlerin yumurtaya ulaşmasını engelleyemez. Spiralin ucunda bırakılan ipler aracılığıyla kontrol edilerek yerinde olup olmadığı anlaşılabilir. Ancak iplerin orada olması spiralin her zaman yerinde olduğu anlamına gelmeyebilir. Bu nedenle en az yılda 1 kez muayene olarak spiralin güvenli bir şekilde durduğundan emin olmak gerekir.
- Spiral takıldıktan sonra korunmaya gerek var mı, sorusunun yanıtı sık merak edilir. Spiral doğum kontrolünde kullanılan bir rahim içi araç olduğundan gebelikten korunmak için çoğunlukla yeterlidir. Fakat bu noktada takılan spiralin türü de önemlidir. Bakır spiraller takıldığı an koruma sağlarken hormonlu spirallerin âdet döngüsüne etki etmesi biraz vakit alabilir. Hormonlu spirallerde koruyuculuğun başlaması RİA'nın döngünün hangi gününde takıldığına bağlı olarak değişir. Eğer âdet döneminde takıldıysa koruyuculuk hemen başlar. Fakat döngünün dışında bir zamanda takıldıysa etkin koruma sağlaması bir haftayı bulabilir. Bu süreçte prezervatif gibi bir korunma yöntemine başvurmak gebelik riskini en aza indirir.
- Spiraller yalnızca doğum kontrolü sağlar. Cinsel hastalıklardan korunmak için kullanılmaz. Bu gibi risklerden kaçınmak için spiral varken de prezervatif kullanılması tavsiye edilir.
Spiral Çıkarıldıktan Sonra Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?
Spirallerin çeşitli sebeplerden dolayı çıkarılması gerekebilir. Spiral ne zaman çıkarılır, sorusuna farklı yanıtlar verilebilir.
- Kullanım ömrü dolduğunda,
- Gebelik durumunda,
- Enfeksiyon olduğunda spiral çıkarılmalıdır.
Spirali çıkarmak için rahim ağzında bırakılan kontrol ipleri kullanılır. Bu işlem sırasında çoğunlukla bir acı hissedilmez. İşlem sırasında rahim yapısında bir anomali olup olmadığı kontrol edilebilir. Spiralin çıkarılmasının ardından doğum kontrolü dışında özellikle dikkat edilmesi gereken bir nokta bulunmaz.
Çıkarılan spiralin yerine yenisi takılmadığında ek bir korunma yöntemi de kullanılmıyorsa gebelik ihtimali artar. Fakat spirali çıkardıktan sonra yenisi takılmayacaksa ve gebelik istenmiyorsa çıkartılmadan önceki en az 1 hafta prezervatif gibi ek bir korunma yöntemi uygulanması gerekir.
Çıkarıldıktan sonra çoğunlukla gebelik ihtimalini engellemese de bazı kadınlarda 6 aya kadar gebelik oluşmayabilir. Bu beklenmedik bir sonuç değildir ancak sürenin uzaması durumunda hekime danışılması sağlıklı olur.
Spiral Kullanımının Zararları ve Yan Etkileri
Spiral güvenilir bir doğum kontrol yöntemi olsa da bazı yan etkileri ve uzun süreli spiral kullanımının birtakım zararları olabilir.
- Takılma esnasında rahim duvarını itmesi gibi nadir görülen bir risk söz konusudur.
- Spiral varken âdet gecikmesi olur mu, sorusu yan etkilerle alakalı en çok merak edilen sorulardandır. Evet, spiral âdet döngüsüne etki edebilir, âdet gecikmesine neden olabilir. Eğer hormonlu spiral kullanılıyorsa âdet kanamaları azalabilir hatta kesilebilir. Ancak bu etkiler kalıcı değildir ve çıkartıldıktan sonra kanamalar zaman içerisinde eski hâline döner.
- Spiral varken ara kanama neden olur, merak edilen diğer sorulardandır. Ara kanama olup olmaması tamamen spiralin yapısıyla alakalıdır. Bakır spiraller kanamayı artırma özelliği gösterebilir ve dolayısıyla bu tür RİA kullanılırken ara kanama görülme ihtimali artar. Hormonlu spiraldeyse hormonlar rahim dokusunu etkiler ve inceltir. Bu da ara ara hafif kanamalar görülmesine neden olabilir.
Spiralin zararları daha çok kullanmaması gereken kişilerin kullanımında görülür. Örneğin vajina, yumurtalık veya rahimde bir enfeksiyon durumu varsa ve spiral takıldıysa enfeksiyon yayılabilir. Aynı zamanda nadiren de olsa spiral takılırken genital enfeksiyon sorunu oluşabilir. Bu durum oldukça az görülmekle birlikte spiral takılma işleminden itibaren 20 gün içinde kendini belli eder.
Hamilelik durumunda spiral çıkarılmazsa enfeksiyon gelişebilir ve bunun hayati sonuçları olabilir. Sağlıklı bir bireyin spiral taktırdıktan sonra enfeksiyon yaşama ihtimali de vardır. Spiraller cinsel hastalık olduğu durumlarda pelvik enfeksyiona sebep olabilir.
Spiral enfeksiyonu belirtileri şu şekildedir:
- Pelvik bölgede ağrı,
- Ağrılı cinsel ilişki,
- Kötü kokulu akıntı,
- Ateş,
- Ağrılı ve yoğun kanama.
Bu belirtiler görüldüğü takdirde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurulmalıdır.
Spiral Koruma Oranı Nedir ve Ne Kadar Korur?
Spiral korunma yöntemleri arasında en güvenilir olanlardan biridir. %99 oranında koruma sağlayan RİA'lar günlük bakım gerektirmeden uzun süre rahat bir şekilde kullanım imkânı sunar. Spiralin türüne bağlı olarak da koruma oranı değişir.
Örneğin hormonlu spiral kullanan 1000 kadından 2 veya 3'ü, bakır spiral kullanan 1000 kadından 10'u istenmeyen gebelik durumu yaşayabilir. Spiral kullanırken istenmeyen gebelik yaşanma ihtimali %1'dir. Bu nedenle âdet döngülerinin spiral varken de takip edilmesi son derece önemlidir.
Spiral Ömrü Ne Kadar?
Spiral ömrü rahim içi aracın türüne ve ürüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bakır spiraller hormonlu spirallere göre daha uzun ömürlüdür. 5-10 yıl arası güvenli kullanım süresine sahiptir. Hormonlu spirallerinse bazıları 5, bazıları 6 yıl kadar koruma sunar. En az koruma sunan hormonlu spiral ömrü 3 yıldır.
Spiral Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Spiral Takıldıktan Sonra İlk Kontrol Nasıl Yapılır?
Spiral takıldıktan sonraki ilk kontrol genellikle 6 hafta ile 3 ay arasında gerçekleştirilir. Bir jinekolog tarafından ultrason cihazı kullanılarak kontrol edilir.
Doğumdan Sonra Spiral Ne Zaman Takılır?
Normal doğumdan 6 hafta, sezaryen doğumdan 8 hafta sonra spiral takmak mümkündür. Düşük yaşanması durumunda bekleme süresi yoktur, kişinin sağlık durumu elveriyorsa hemen takılabilir.
Spiral Çıkarıldıktan Sonra Yenisi Ne Zaman Takılır?
Spiralin çıkarılma zamanı geldiğinde yine gebelik istenmiyorsa spiral değişimi yapılarak koruma aktive edilebilir. Yeni spirali hemen takmak mümkündür.
Spiral Nerede Takılır?
Spiral takma işlemi bir sağlık profesyoneli tarafından yapılması gereken işlemlerdir. Bu nedenle hastanelerde, uzman hekimlerin muayenehanesinde ya da kliniklerde takılması gerekir. Ayrıca aile planlaması merkezlerinde de takılabilir. Spiral takıldıktan sonra ilk birkaç gün ağrı ve kramp hissedilebilir. Hissedilen ağrının şiddetine ve süresine göre uzmana başvurulabilir.
Hormonlu Spiral Kilo Aldırır mı?
Yapılan çalışmalar spiral kullanan kadınların %5'inden azında kilo artışı olduğunu gösterir. Hormonlu spiral içeriğinde bulunan progesteron nedeniyle nadiren de olsa ödem ya da şişkinliğe neden olabilir. Yaygın görülen belirtiler genellikle göğüslerde büyüme ve hassasiyettir.
Spiral Kayması Nasıl Anlaşılır?
Spiral kayması ultrasonla kontrol edilerek anlaşılır. Ek olarak spiralin kaymasından şüphe duyuluyorsa rahim ağzı çevresindeki spiral ipi kontrol edilebilir. İp yerinde değilse ve hissedilmiyorsa spiral yüksek ihtimalle kaymıştır.
Spiral Varken Cinsel İlişki Nasıl Olmalı?
Spiral rahim içindedir ve cinsel ilişki sırasında çiftler tarafından hissedilmez. Bu nedenle spiral varken cinsel ilişkide bir değişikliğe ihtiyaç yoktur. Ancak spiral yeni takıldığında 1-2 gün cinsel ilişkide bulunulmaması önerilir. Ayrıca spiral varken cinsel ilişki sırasında ağrı ve acı yaşanıyorsa hekime başvurulmalıdır.