Afazi Nedir?
Afazi; sıklıkla felç ve kafa çarpması nedeniyle ani şekilde gelişen, bazen de beyin tümörü ya da kalıcı hasarlara neden olan bazı hastalıklar sonrasında ortaya çıkan, kişinin konuşmasını, yazma şeklini değiştiren, konuşulanları ya da yazılı metinleri anlamamasına neden olan bir hastalıktır.
Afazinin yarattığı olumsuz etkilerin şiddeti, beyin hasarının nedeni ve kapsamı da dahil olmak üzere birçok değişkene göre farklılaşır.
Afazi tedavisi sürecinde kişi dil kullanımını ve iletişim kurmanın diğer yollarını kullanmayı öğrenir. Afazi tedavisinde ailenin hastalığa yakalanan kişinin iletişim kurmasına yardımcı olması ve onu desteklemesi gerekir.
Afazi Türleri Nelerdir?
Afazi türleri şunlardır:
- Broca afazisi
- Wernicke afazisi
- Transkortikal afazi
- İletim afazisi
- Karışık afazi
- Küresel afazi
Yukarıda saydığımız afazi tipleri, hastanın karşısındakinin söylediklerini ne kadar iyi anlayabildiği ve kişinin konuşmasının veya başka birinin söylediklerini doğru şekilde tekrarlamasının ne kadar kolay olduğu gözetilerek sınıflandırılmıştır.
Zaman içerisinde yavaş yavaş gelişen afazi tipleri ise şunlardır:
- Logopenik afazi
- Semantik afazi
- Agrammatizm
Afazili kişilerin sorunları kişiden kişiye değiştiği için birçok kişide bu tiplerin hiçbirisiyle tam olarak eşleşmeyen konuşma zorluğu kalıpları vardır. Bu nedenle belirli bir afazi tipini etiketlemeye çalışmak yerine, afazisi olan her kişinin kendine özgü belirtileri, güçlü ve zayıf yönleri gözlemlenmelidir.
Afazi Neden Olur?
Afazinin en yaygın nedeni beyindeki bir kan damarının tıkanması veya yırtılmasıdır. Beyin hücrelerinin ölümüne ya da dili kontrol eden beyin bölgelerinde hasara yol açar. Şiddetli kafa travması, tümör, enfeksiyon veya dejeneratif hastalıkların neden olduğu beyin hasarı da afaziye neden olabilir. Bu vakalarda afazi genellikle hafıza problemleri veya kafa karışıklığı gibi diğer bilişsel problemlerle birlikte ortaya çıkar.
Birincil ilerleyici afazi, yavaş yavaş gelişen dil güçlüğü için kullanılan bir terimdir. Bunun nedeni, dil ağlarında bulunan beyin hücrelerinin kademeli olarak zarar görmesidir. Bazen bu tip afazi ilerleyerek demans yaşanmasına kadar gidebilir.
Bazı kişilerde geçici afazi atakları da görülür. Bu kişiler arasında migren hastaları, nöbetler veya geçici iskemik atak geçirenler yer alır. İskemik atak, beynin bir bölgesine kan akışı geçici olarak engellendiğinde yaşanan geçici bir durumdur. Öte yandan iskemik atak geçiren kişilerin felç geçirme ihtimali normal insanlara göre daha fazladır.
Afazi Belirtileri Nelerdir?
Afazi; arkada yaşanan kafa travması, kalıcı hastalıklar, felç veya beyin tümörü gibi başka sağlık sorunuyla ortaya çıkan bir belirtidir. Afazi belirtileri arasında şunlar bulunur:
- Kısa veya eksik kelimeler ve cümleler kurmak.
- Mantıklı olmayan cümleler kurmak.
- Bir kelimeyi başka bir kelimeyle veya bir sesi benzer başka bir sesle karıştırmak.
- Anlamı olmayan, bilinmeyen sözcükler kullanmak.
- Konuşurken zaman zaman durarak kelime bulmaya çalışmak.
- Başka kişilerin konuştuklarını anlayamamak.
- Bir metni okumak fakat okuduklarını anlayamamak.
- Cümlenin bütünselliğini kaçırarak mantıklı olmayan cümleler yazmak.
Afazi Teşhisi Nasıl Konulur?
Afazi teşhisi adım adım şöyle konulur:
- Öncelikle nöroloji uzmanı doktorunuz yakınmalarınızı dinledikten sonra fiziksel ve nörolojik muayenenizi yapar. Bu muayenede gücünüzü, duygularınızı ve reflekslerinizi test eder, kalbinizi ve boynunuzdaki damarları inceler.
- Afaziye neden olan sorunun ne olduğunu tam olarak teşhis edebilmek için manyetik rezonans görüntüleme (MR) veya bilgisayarlı tomografi (BT) taraması ister.
- Konuşma ve konuşma terapisti ise afazinin varlığını doğrulamak ve uygun dil terapisinin nasıl ilerlemesi gerektiğini belirlemek için dil değerlendirmesi yapar. Dil ve konuşma terapisti bu değerlendirmede sizinle sohbet ederken kelimeleri ne derece doğru anladığınızı ve kullandığınızı gözlemler, okuduğunuz veya duyduğunuz bir şeyle ilgili sorular sorarak anlama yeteneğinizi analiz eder, hafıza açısından bazı kelimeleri ve cümleleri tekrarlamanızı ister, verdiği önergeleri ne şekilde yapabildiğinizi değerlendirir, okuma yazma yeteneğinizi kontrol eder.
Afazi sıklıkla felç gibi önemli bir rahatsızlığın belirtisi olduğu için aşağıdaki belirtileri yaşarsanız acil olarak hastaneye ulaşmalısınız.
- Konuşurken zorlanmak,
- Konuşulanları anlamakta güçlük yaşamak,
- Kelimeleri hatırlamada zorlanmak,
- Okuma veya yazma ile ilgili sorunlar.
Afazi Tedavisi Nasıl Yapılır?
Afaziye neden olan beyin hasarı hafifse, dil becerileri tedaviye gerek kalmadan düzelebilir. Öte yandan birçok afazi hastası, dil becerilerini iyileştirmek ve iletişim yeteneklerini artırmak amacıyla dil ve konuşma terapisine alınır.
Afazi tedavisinde uygulanan yöntemler şöyledir:
Dil ve Konuşma Terapisi
Dil becerilerinin geri kazanılması sıklıkla zaman alan bir aşamadır. Rehabilitasyon sayesinde ciddi bir ilerleme yaşansa da hastaların çok azı beyin hasarı öncesinde sahip olduğu iletişim seviyesine ulaşabilir.
Dil ve konuşma terapisi iletişim yeteneğini geliştirmeyi amaçlar. Rehabilitasyon, mümkün olan en ileri seviyede çok iletişim yeteneğini kazandırmayı hedefler. Bunun için kişiye kaybettiği dil becerilerinin nasıl yerine konulacağı öğretilir ve diğer iletişim yöntemlerini anlaması sağlanarak hastaya destek verilir.
Terapi Süreci
Terapi sürecinde gruplar halinde çalışılabilir. Grup çalışması sayesinde hastalar, iletişim becerilerini kendileriyle benzer sorunlara sahip kişilerle birlikte çabalayarak deneyimlerler. Grup terapilerinde afazi hastaları konuşma başlatma, sırayla konuşma, kafa karışıklığını giderme ve tamamen bozulan konuşmaları düzeltme konusunda pratik yaparlar.
Terapilerde bilgisayar destekli terapiyi kullanılabilir. Bilgisayarlı terapiler sayesinde kişi özellikle fiilleri ve kelime seslerini daha pratik bir şekilde yeniden öğrenebilir.
İlaçlar
Afazi tedavisi için bazı etken maddeleri içeren ilaçlar üzerinde yapılan çalışmalar devam etmektedir. Bunlar ilaçlar arasında beyne giden kan akışını iyileştirebilen, beynin iyileşme yeteneğini geliştirebilen veya beyinde azalan kimyasalların (nörotransmiterler) değiştirilmesine destek olabilecek ilaçlar yer alır. Memantin, donepezil, galantamin ve piracetam gibi etken maddeler içeren bazı ilaçlar küçük gruplarla çalışmalarda olumlu sonuçlar vermiştir. Öte yandan bu ilaçların afazi tedavisinde kullanılabilmesi için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir.
Beyin Stimülasyonu
Afazi tedavisinde üzerinde çalışılan bir diğer tedavi yöntemi ise beyin stimülasyonudur. Ancak beyin stimülasyonu konusunda yapılmış uzun süreçli bir çalışma bulunmamaktadır. Bu amaçla uygulanacak tedavilere manyetik stimülasyon ve transkraniyal doğru akım stimülasyonu denilmektedir. Her iki tedavi yönteminde de hasarlı beyin hücreleri uyarılarak iyileşme sağlanması amaçlanmaktadır. Kullanılan yöntemlerin ikisi de noninvaziv yöntemlerdir. Yöntemlerden birinde alanlar kullanılırken diğerinde hastanın kafasına yerleştirilen elektrotlar yardımıyla kişiye düşük bir akım verilmektedir.
Afazi Hakkında Sık Sorulan Sorular
Afazi Ne Demek?
Afazi, beyin hasarına bağlı olarak dil ve konuşma yetilerinin kısmen veya tamamen kaybı durumudur. Genellikle inme, travmatik beyin hasarı veya nörolojik hastalıklar sonucunda ortaya çıkar.
Afazi Hastalığı Nedir?
Afazi hastalığı, beyin hasarına bağlı olarak konuşma, anlama, okuma ve yazma yetilerinin kaybı veya bozulmasıdır. Genellikle inme veya travmatik beyin yaralanmaları sonrası gelişir.
Afazi Nedir, Belirtileri Nelerdir?
Afazi, beyin hasarına bağlı olarak dil yetilerinin kaybıdır. Belirtileri arasında konuşma güçlüğü, kelime bulmada zorluk, anlama ve okuma-yazma sorunları bulunur.
Motor Afazi Nedir?
Motor afazi, beyin hasarına bağlı olarak konuşma yetisinin kaybıdır. Kişi ne söylemek istediğini bilir ancak kelimeleri düzgün şekilde ifade edemez. Genellikle inme sonrası görülür.
Afazi Semptomları Nelerdir?
Afazinin semptomları arasında konuşma güçlüğü, kelime bulmada zorluk, anlama sorunları, yanlış kelime kullanma, okuma ve yazma yeteneklerinde bozulma bulunur.
Anomik Afazi Nedir?
Anomik afazi, kelime bulma güçlüğü ile karakterize edilen bir dil bozukluğudur. Kişi nesneleri tanır ancak doğru kelimeleri hatırlamakta zorlanır. Genellikle beyin hasarı veya inme sonrası ortaya çıkar.
Global Afazi Nedir?
Global afazi, hem konuşma hem de anlama yeteneklerinde ciddi bozulma ile karakterize edilen ağır bir dil bozukluğudur. Genellikle geniş çaplı beyin hasarı veya büyük bir inme sonucu ortaya çıkar.
