Çeşitli sağlık sorunlarından muzdaripken, bir sağlık kurumuna başvurduğunuzda durumun tespiti için sizden rutin istenen testlerden biri de kan testleridir. Tam kan sayımı, bir diğer adıyla hemogram yapılırken bakılacak parametreler bellidir.
Bunlar; kan sıvısında bulunan kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sayısı, kan pulcuklarının sayısı ve bazı biyokimyasal hesaplamalardır. Bu parametreler RDW, HCT, MCHC, HGB şeklinde ifade edilirler. Bunlardan biri de HGB yani hemoglobindir.
Hemoglobin, kemik iliğinde üretilen ve kırmızı kan hücrelerinde depo edilen demir açısından oldukça zengin bir proteindir. Akciğerlere giren havanın içindeki oksijen, kanda bulunan hemoglobine yapışarak vücuttaki dokulara taşınır. Ve dokularda oluşan karbondioksit, hemoglobine yapışarak akciğerlere ulaşır ve oradan da vücuttan atılması sağlanır. Vücut içerisinde gerçekleşen hayati bir döngü, hemoglobin proteininin lojistik desteği ile gerçekleşmektedir.
Kırmızı kan hücrelerinin disk şeklini alıp, vücutta daha kolay hareket etmesini ve korunmasını yine hemoglobin proteini sağlar.
Vücuttaki demir miktarını ortaya koyan parametre hemoglobin olduğundan dolayı, kansızlık ya da demir eksikliği problemlerinde ilk bakılan parametredir.
Besinlerin vasıtasıyla vücuda alınan demir mineralinin, ihtiyaç doğrultusunda depolanıp, kullanılmasından sorumlu protein kompleksi ferritindir. Ferritin, demirin çözünmesi, depolanması ve salınımından sorumludur ve demir deposu olarak da addedilir. Vücuttaki demir miktarını ölçümlemek amacıyla ferritin testi kullanılır.
Ferritin Nedir?
Çeşitli besinlerle vücudumuza alınan demir minerali, metabolizma işleyişinde önemli bir yere sahiptir. Kanda en fazla oranda yer alan hücreler, kırmızı kan hücreleridir (eritrositler, alyuvarlar). Eritrositler oksijen ve karbondioksitin vücutta taşınmasından sorumludur. Eritrositin bu işi yerine getirebilmesi demir mineraline bağlı olarak gerçekleşir.
Ferritin, demiri vücutta depolayan, salınımını kontrol eden bir protein olduğu için ona demir deposu da denmektedir. Ferritin proteininde yaklaşık olarak 4.500 adet demir molekülü depolanır. Vücutta yeteri kadar demir olup olmadığını anlamak için ferritin testi yapılabilir.Optimum ferritin değeri yaş ve cinsiyet gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterse de, kadınlarda 20-200 ml/ng, erkeklerde ise 20-500 ml/ng değerlerini verebiliriz. Kadınlardaki oranın bariz düşük olma sebebi, her ay düzenli görülen adet kanamalarıdır
Ferritin Düşüklüğü
Optimum değerlerin altında seyreden ferritin oranı vücuttaki demir oranının azlığını gösterir. Demir eksikliği halk arasında kansızlık ya da anemi şeklinde isimlendirilir. Demirin yetersiz olması alyuvar hücrelerinin üretimini de negatif yönde etkileyeceği için demir eksikliği anemisi ortaya çıkar.
Ferritin düşüklüğüne sebep olan faktörler arasında; çay ve kahve tüketimindeki aşırılık hali, düzensiz beslenmek, ağır geçirilen adet dönemleri, gebelik, sık sık doğum yapmak, işlenmiş et ürünlerini sıklıkla tüketilmesi, çölyak hastalığı, C vitamini eksikliği, kronik hastalıklar, çeşitli yaralanmalardan yaşanılan kan kaybı, mide ve bağırsak problemleri sayılabilir.Demir eksikliğine bağlı olarak yeterli miktarda oksijen alamayan organ ve dokuların işleyişinde bozulmalar meydana gelir. Bu da rahatsızlıkların ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Kendini oldukça bitkin hissetme, uyuşukluk hali, anksiyete krizleri, iştahsızlık problemi, toprak ve kireç yeme arzusu, baş dönmesi ve ağrısı, sürekli devam eden bir üşüme hissi, unutkanlık, odaklanamama problemi, saç dökülmesi problemi, beniz cilt rengi, tırnakların güçsüzlüğü, parmaklarda uyuşukluk hissi, cinsel isteksizlik, huzursuz bacak sendromu gibi belirtiler düşük ferritin oranına bağlı olarak ortaya çıkabilir.Ferritin Düşüklüğü Tedavisi
Ferritin oranının düşük olması bazı sağlık sıkıntılarının habercisi olabileceği için altında yatan sebebe odaklanmak çok önemlidir. Kanamaya neden olan hastalıklara bağlı gelişen düşüklük, kanamanın kontrol altına alınmasıyla beraber toparlanır.
Ferritin düşüklüğü, herhangi bir hastalığa bağlı olarak gelişmediği takdirde hekim onayıyla bazı ilaçlar, demir takviyeleri verilebilir. Bazı durumlarda demir takviyelerinin yanı sıra beslenme düzenini de ona göre şekillendirmek gerekebilir.Demir yapıcı besinlerin tüketimi özellikle de kırmızı et tüketimi artırılmalıdır. Yemeklerden hemen sonra çay-kahve tüketilmemesine özen gösterilmelidir. C vitamini alınmalıdır. Bol miktarda meyve tüketmek önemlidir.
Sakatat, kabuklu deniz hayvanları, brokoli, yeşil fasulye, lahana, fasulye, mercimek, soya peyniri, güçlendirilmiş tahıllar gibi demir yönünden zengin besinlerle beslenmeniz vücudunuzdaki demiri artıracaktır.
Vegan ya da vejetaryen beslenme şekli tercih ediliyorsa, besin takviyesine başvurulmalıdır. Sigara ve alkol tüketiminden vazgeçilmelidir. Bazı durumlarda kan nakli yapılması gerekebilir.
Ferritin Yüksekliği
Ferritin değerinin yüksek olması, vücutta gerekenden çok fazla demir depolandığını gösterir ve ciddi sonuçlara yol açabilecek bir sorundur.Ferritin yüksekliğine sebep olan hastalıklar; aşırı alkol tüketimine bağlı karaciğer rahatsızlıkları, hemokromatoz, hipertiroidi, lösemi, diyabet, hepatit C’dir.Cinsel isteksizlik, çarpıntı, bitkinlik, karın ve göğüs bölgesinde ağrı şikayeti, eklem ağrıları, kilo kaybı gibi semptomlar ferritin yüksekliğine işaret eder, kesinlikle önemsenmesi gerekir.Ferritin Yüksekliği Tedavisi
Ferritin testi neticesinde ferritin yüksekliği tanısı konulduysa, altta yatan nedenlerin ivedilikle araştırılması gerekir. Herhangi bir hastalık mevcut değilse, ilaç tedavisiyle ferritin seviyesi kontrol altına alınabilir.Ve takviye olarak da kahve, yeşil çay, kalsiyum yönünde zengin içeriklerin tüketilmesi, uzun süreli egzersiz yapımı, çinko, magnezyum gibi minerallerin alınması önerilebilir. Çünkü bunlar demir emilimini azaltan faktörlerdir.
Kan bağışı da kısmi olarak vücutta bulunan fazla demirin azalmasını sağlayabilir.