Ferritin Nedir? Ferritin Düşüklüğü ve Yüksekliği Neden Olur?

Ferritin Nedir?

Ferritin, demir mineralinin depolanmasından sorumlu olan bir proteindir. Demir ise vücudun büyümesi ve gelişmesi için ihtiyaç duyulan önemli minerallerden biridir. Özellikle vücuda oksijen taşınmasında görevli alyuvarların içerisindeki hemoglobin adlı proteinin üretimi için gereklidir. Vücuttaki bazı hormonların üretilebilmesi için de demire ihtiyaç duyulur.

Gün içinde tükettiğimiz besinlerle vücudumuza demir alırız. Ferritin, alınan bu demirin hücrelerde depolanmasını sağlar. Vücudunuz, metabolik faaliyetler sırasında bir miktar demiri kullanır ve başka bir süreç için demire yeniden ihtiyaç duyar. Dolayısıyla demire duyulan bu ihtiyaç vücut için bir sinyal oluşturur. Ferritin, hücrelerde depolanan demirin kan dolaşımına salınımını sağlar.

Ferritin Testi Nedir ve Nasıl Yapılır?

Ferritin testi, bir diğer adıyla serum ferritin, demir seviyesinin durumunu analiz etmek için kullanılan bir kan testidir. Birimi genellikle mililitre başına nanogram (ng/mL) olarak belirtilir. Bu test sayesinde vücudun yeteri kadar demir depolayıp depolayamadığı anlaşılır.

Çıkan sonuçların referans değere kıyasla düşük veya yüksek olması genel demir seviyesi hakkında bilgi verir. Uzman hekim, serum ferritin sonucunu da dikkate alarak çeşitli hastalıkların teşhisini koyabilir. Örneğin serumdaki ferritin seviyesi anemi, hemokromatoz (vücutta çok fazla demir bulunması), huzursuz bacak sendromu, çeşitli karaciğer rahatsızlıkları, Parkinson hastalığı ve diğer nörodejeneratif bozukluklarda belirleyici olarak kullanılabilir.

Ferritin testi , tam kan sayımında bakılabilir ve test için küçük bir kan örneği yeterlidir. Yapılan araştırmalarda uzun süreli açlık sonrası yapılan testin daha doğru sonuç verdiği görülmüştür. Bu sebepten ötürü kan örneği alımından 12 saat önce yeme-içmeyi kesmeniz ve aç karnına örnek vermeniz istenebilir.

Ferritin Değerleri Kaç Olmalıdır?

Ferritin değerleri yaşa, cinsiyete, sağlık durumuna ve çeşitli etmenlere bağlı olarak değişkenlik gösterir. Ancak normal kabul edilmiş ferritin değerinin:

• Yetişkin erkeklerde 24 ila 336 ng/mL,
• Yetişkin kadınlarda 24 ila 307 ng/mL,
• Yenidoğanlarda 25 ila 200 ng/mL,
• 1 aylık bebeklerde 200 ila 600 ng/mL,
• 2-5 aylık bebeklerde 50 ila 200 ng/mL,
• 6 aylıktan 15 yaşına kadar çocuklarda 140 ng/mL civarında olması beklenir.

Bu değerler, testin yapıldığı laboratuvarın referans sistemine göre belirlenir ve test edilen laboratuvara göre bu değerlerde küçük farklılıklar olabilir. Bu noktada " Ferritin kaç olursa tehlikelidir? " diye merak ediyor olabilirsiniz. Değerlerinizin herhangi bir tehlike yaratıp yaratmayacağını öğrenmek için uzman hekimin sonuçlarınızı değerlendirmesi gerekir. 

Ferritin Düşüklüğü Nedir ve Neden Olur?

Ferritin düşüklüğü , vücutta belli bir seviyede bulunması gereken ferritinin normal değerin altına düşmesidir. Düşük ferritin değeri, demir eksikliğini işaret eder ve kimi durumlarda buna bağlı olarak anemi geliştiğini gösterebilir. Demir eksikliği anemisi, vücudun yeterince kırmızı kan hücresi üretemediği anlamına gelir.

Bu durum, doku ve organların oksijen ihtiyacını karşılayamamasına sebep olur. Serum ferritin düzeyinin 12 ng/ml'den az olmasıysa demir depolarının tükendiğini gösterir. Böyle bir durumda net bir teşhis için daha fazla tetkik yapılması ve altta yatan sebeplerin araştırılması gerekebilir.

Ferritin düşüklüğüne birçok faktör sebep olabilir. Bunlar bireysel alışkanlıklarla bağlantılı olabileceği gibi çeşitli hastalıklar ilgili de olabilir.

Ferritin eksikliğine yol açan faktörleri şu şekilde sıralayabiliriz:

• Kadınlarda görülen yoğun menstrüal kanama,
• Çay ve kahve gibi yoğun kafein içeren içeceklerin sık tüketimi,
• Gebe veya emzirme döneminde olmak,
• Düzensiz ve demir açısından fakir beslenme,
• Demir emilimini etkileyen sorunlar,
• Uzun süreli kan kaybı,
• Sık sık doğum yapmak, düşük veya kürtaj,
• İç kanama,
• Bazı ilaçların kullanımı,
• Ülser, tümör, kanser gibi hastalıklar.

Ferritin Düşüklüğü Belirtileri

Ferritin (serum/plazma) düşüklüğü kendini çeşitli semptomlarla belli edebilir. Toplumda sıkça karşılaşılan belirtileri sıralamak gerekirse:

• Kronik ve sebebi anlaşılamayan yorgunluk,
• Baş dönmesi ve baş ağrısı,
• Kilo kaybı ve anlaşılamayan zayıflık,
• Kulaklarda çınlama,
• Sinirlilik hâli,
• Bacak ağrısı,
• Nefes darlığı,
• Kalp ritminde düzensizlik,
• Normalden soluk bir cilt,
• Kolay kırılan tırnaklar,
• Saçlarda dökülme,
• Kulakta çınlama veya uğuldama,
• Dilde yanma hissi,
• Tebeşir, toprak veya kil gibi şeyleri yeme isteği.

Ferritin eksikliği belirtilerinden herhangi birini deneyimlediğinizde uzman hekime görünerek gerekli testleri yaptırabilirsiniz.

Ferritin Düşüklüğü Tedavisi

Kan tahlilinin alınmasının ardından laboratuvar analizi sonrası çıkan sonuçlara göre ferritin seviyesinin düşük olduğu anlaşılırsa gerekli tedaviye başlanır. Bu tedavi yöntemlerinden biri de ferritin eksikliğine sebep olan ciddi bir sorun varsa önce o sorunu ortadan kaldırmaktır.

Eğer altta yatan ciddi bir sağlık sorunu söz konusu değilse ferritin seviyesini referans aralığına çekmek için çeşitli yöntemlere başvurulabilir. Bunlardan biri de doktor tarafından reçetelendirilen ve oral yolla alınan ferritin takviyelerini kullanmaktır. Bu yöntemin yeterli gelmediği durumda intravenöz (damar içi) demir tedavisi tercih edilebilir.

Ferritin Nasıl Yükseltilir?

Ferritini yükseltmek için kullanılan bir diğer yöntemse düzenli beslenmektir. Bunun için diyetisyen kontrolünde beslenme planı belirleyebilir, bu sayede günlük demir alımınızı artırabilirsiniz. Demir bakımından zengin besinlere örnek vermek gerekirse:

• Yağsız kırmızı et, yumurta, süt, tavuk gibi hayvansal ürünler,
• Mercimek, fasulye gibi bakliyatlar,
• Tofu, soya gibi gıdalar,
• Erik, incir, kayısı, üzüm gibi meyvelerin kurusu,
• Ispanak, pazı ve brokoli gibi koyu yapraklı sebzeler.

Vücuda alınan demiri artırmak kadar önemli olan bir diğer noktaysa demir emilimini artırmaktır. Gün içinde yeterince demir alsanız bile demir emilimiyle ilgi problemler ferritin seviyenizin yükselmesine engel olur. Örneğin bazı baklagillerde bulunan fitatlar demir emilimini azaltabilen etmenlerdendir. Benzer şekilde çayda bulunan tanik asit de demir emilimini azaltacağı için yemeklerden hemen sonra çay içmemeye özen gösterebilirsiniz. C vitamini içeren besinleri öğünlerinize eklemekse demir emilimini artırmaya yardımcı olabilir.

Ferritin Yüksekliği Nedir ve Neden Olur?

Ferritin yüksekliği kandaki ferritin seviyesinin normal değerin üzerinde seyretmesidir. Bu durum çoğu zaman kalıtsal bir hastalık olan ve vücudunuzun gereğinden fazla demir emmesiyle sonuçlanan hemokromatozis ile ilişkilendirilir. Hemokromatozis, âdet döneminde yoğun kanamayla birlikte demir kaybeden kadınlarda belirti göstermeyebilir. Erkeklerde ve bazı kadınlardaysa yıllar içinde biriken demir, ferritin yüksekliği olarak kendini gösterebilir.

Ferritin yüksekliğinin de düşüklüğünde olduğu gibi çeşitli sebepleri vardır. Bu sebeplerden bazıları şunlardır:

• Obezite ,
• Aşırı alkol tüketimi,
• İltihabik durumlar ve çeşitli enfeksiyonlar,
• Romatoid artrit ,
• Hipertiroidizm ,
• Tip 2 diyabet ,
• Lösemi gibi bazı kanser türleri,
• Kronik hepatit C gibi karaciğer hastalıkları,
• Çok fazla demir ilacı/takviyesi alımı,
• Otoimmün bozukluklar .

Ferritin Yüksekliği Belirtileri

Ferritin yüksekliğinin bilinen belirtileri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Mide veya karın ağrısı ,
• Kalp çarpıntısı veya göğüs ağrısı,
• Açıklanamayan zayıflık/kilo kaybı,
• Eklem ağrıları,
• Kronik yorgunluk ve hâlsizlik,
• Cinsel isteksizlik ,
• Erektil disfonksiyon,
• Ciltte griye yakın renk değişimi.

Ferritin Değerinin Yüksek Olması Önemli mi?

Ferritin değerinin sürekli yüksek olması, vücutta bazı fizyolojik sorunlara işaret edeceğinden önemlidir. Ferritin, akut faz reaktanı olarak bilinen bir maddedir. Bu da vücutta herhangi bir iltihabi durum olduğunda ferritin seviyesinin yükseleceği anlamına gelir.

Yine benzer sebeple, karaciğer hasarı yaşandığında karaciğerde depolanan ferritinin bir kısmı kana karışabilir. Dolayısıyla kanda ferritin seviyesinin yüksek oluşu karaciğer gibi önemli bir organda hasar oluştuğunun habercisi olabilir. Bahsi geçen durumlar tedavi edilmediğinde hayati tehlike barındırabilir.

Ferritin Yüksekliği Tedavisi

Ferritin seviyesinin yükselmesine sebep olacak ciddi bir rahatsızlık yoksa kan bağışı gibi yöntemlerle tedavi sağlanabilir. Doktor kontrolünde demir açısından zengin kanın vücuttan uzaklaştırılması ferritin seviyesini düşürmeye yardımcı olur. Eğer buna rağmen bir düşüş gözlenmezse ferritin düşürücü ilaçlar reçete edilebilir. Eğer yüksek ferritine neden olan farklı sebepler varsa bunlar tedavi edildiğinde değerler kendiliğinden normal seviyeye inebilir.

Çocuklarda Ferritin Eksikliği Neden Olur?

Ferritin eksikliği bebek ve çocuklarda da görülebilen bir durumdur. Çocuklarda ferritin eksikliği yetişkinlerde olduğu gibi hâlsizlik, iştahsızlık, nefes darlığı, duygu durumu değişiklikleriyle kendini gösterebilir.

Bebeklerde ve çocuklarda ferritin düşüklüğüne sebep olan faktörlerden bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:

• Demir açısından eksik gıdalarla beslenme,
• Çok fazla inek sütü tüketimine bağlı demir emiliminde azalma,
• Enfeksiyonlar,
• Prematüre veya düşük vücut ağırlığında doğum,
• Ergenliğe geçişle birlikte âdet kanaması gibi durumlar.

Çocuklarda Ferritin Eksikliğinde Ne Yapılmalıdır?

Bebekler vücutlarında depolanan demirle birlikte doğarlar. Ancak hızlı büyüme ve gelişme gösteren çocuklarda bu depo yeterli değildir. Dolayısıyla dışarıdan destek sağlamak ferritin seviyesini yükseltmeye yardımcı olur.

Çocuklarda, besinle alınan demirin küçük bir kısmı emilir. Bu sebeple çocuklarda ihtiyaç duyulan demir miktarı 7-15 mg arasıdır. Bu miktar yaşa ve cinsiyete (14-18 yaş aralığında cinsiyetlere göre demir ihtiyacı değişmeye başlar) bağlı olarak değişmektedir.

Çocuğunuz demir ihtiyacını gidermek için tercih edebileceğiniz besinler yetişkinlerde olduğu gibi;

• Tavuk, hindi, balık, et gibi hayvansal ürünler,
• Kuru yemişler,
• Bakliyatlar,
• Kuru meyvelerdir.

Sağlıklı beslenme, çoğu çocukta ferritin düşüklüğünü giderecektir. Giderilmediği takdirde hekim gözetiminde ilaç veya takviyeye başlanabilir. Çocuklarda fazla demir zehirleyici olabileceği için uzman hekime danışmadan demir takviyesi kullanmaktan kaçınmalısınız.