FOR INTERNATIONAL PATIENTS
Gestasyonel Diyabet Nedir?
Gestasyonel diyabette gebelik öncesi yaşamda var olmayan diyabet hastalığı, gebelik sonrası süreçte ortaya çıkar. Glukoz tolerans bozukluğu olarak tanımlanan gebelikte diyabet, anne ve bebek sağlığı açısından düzenli takip gerektiren bir diyabet çeşididir. Kan şekerinin kontrol altında tutulması için bulunan yöntemlerin dikkate alınması sağlıklı bir gebelik süreci ve doğum için oldukça önemlidir.
Gebelik Döneminde Diyabet Neden Görülür?
Gestasyonel diyabet denildiğinde en çok merak edilen soru “ gestasyon nedir? ” sorusudur. Gestasyon, gebelik sürecini ifade eden terimdir. Gestasyonel diyabette bu sebeple gebelik sürecinde yaşanan diyabet anlamına gelir. Hamilelik sürecinde plasentanın ürettiği hormon, vücudun ürettiği insülinin kullanılmasını engelleyebilir. Baskılanan ve yeterli miktarda üretilemeyen insülin, kan şekerinde yükselmeye sebep olarak gestasyonel diyabet oluşmasına sebep olur. Gebelikten kaynaklanan kan şekeri yükselmesi, gebelik sonrası normal değerine döner. Gestasyonel diyabet, plasentaya bağlı eksik insülin üretiminin yanı sıra pek çok sebepten kaynaklanabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Obezite
- Ölçüsüz karbonhidrat tüketimi
- Hareketsiz yaşam
- İşlenmiş ürünlerin fazla tüketimi
- Diyabete yatkın genetik
- Yüksek tansiyon
Gestasyonel diyabet tanısı konulan hamile bireyler doğru bir beslenme düzeni, fiziksel aktiviteler ve gerektiği durumlarda tıbbi tedavi yöntemleri ile sağlıklı bir gebelik süreci geçirebilirler.
Gebelik Döneminde Kimler Diyabet Riski Altındadır?
Hamilelik sürecinde hormonlar artıp azalabilir. Bu durum gebelik diyabetine sebep olur. Gebelik diyabeti kadınların tamamında görülmez. Gebe bireyin geçmişi, genetiği ve yaşı gibi pek çok faktör gebelik diyabeti görülme olasılığını arttırır. Gebelik döneminde risk altında olan kişiler şu şekildedir:
- 35 yaşın üzerinde olan gebeler
- Kendisinde veya birinci dereceden yakınında bulunan diyabet, ailede obez ve kilolu bireylerin bulunması, genetik yatkınlık
- Anne adayının önceki gebeliklerinde doğan bebeklerin 4 kilo üzeri olması
- Yüksek tansiyona sahip gebeler
- Vücut kitle indeksi 30 ve üzeri olan aşırı kilolu bireyler
- Hamileliğin 18-24.ncü haftalarında normalin üzerinde kilo alımı
- Gebelik öncesi polikistik over sendromu bulunan bireyler
- Çoğul hamilelik yaşayan bireyler
- Anne adayının önceki gebeliklerinde gebelik diyabeti yaşamaları
Hastalarda sonraki gebeliklerinde gestasyonel diyabetin tekrarlama riski ve ileriki yaşamlarında tip 2 diyabet gelişme riski yükselmiştir. Bu sebeple gestasyonel diyabet tanısı almış kadınların doğum sonrasında diyabeti düzelse bile- prediyabetli olarak kabul edilip diyabetten korunma programlarına alınmaları ve takip edilmeleri gereklidir.
Gebelik Diyabeti Belirtileri Nelerdir?
Gestasyonel diyabet nedir? sorusuna gebelikte yaşanan glukoz intoleransı şeklinde cevap verilebilir. Burada merak edilen soru ise “gestasyonel ne demek?” sorusudur. “Gestasyonel nedir?” sorusuna, gebeliğe özgü yani sadece gebelik döneminde görülen bir tıbbi durum şeklinde cevap verilebilir. Diyabet ise herkeste görülebilen bir durumdur. Bu sebeple gestasyonel diyabet ayrı bir şekilde araştırılır ve tedavisi farklıdır. Gestasyonel diyabet, genellikle belirti göstermeyen bir diyabet çeşididir. Hamilelikte şeker belirtileri yaygın ve çok belirgin olmamakla birlikte görülebilir. Bazı kadınlarda hafifte olsa gebelik şekeri belirtileri şu şekildedir:
- Normal sık idrara çıkma ihtiyacı
- Su içme isteğinin artması
- Mide bulantısı
- Aşırı yorgunluk
- Ağız kuruluğu
- Mide bulantısı
- Bulanık görme
- Genital bölge kaşıntısı
- Aşırı açlık hissiyatı
Hamilelik şeker belirtileri bu şekilde bazı gebe kadınlarda görülebilir. Gebelikte şeker belirtileri gözlemlendiğinde doktora gidilir ve gerekli tanı testleri yapılarak teşhis koyulur. Hamile bireylerin belirtileri gözlemlemese bile yaptırması ve düzenli kan vererek kontrol ettirmesi önem arz eder. Erken teşhis ile hamilelik diyabeti kontrol altına alınabilir.
Gestasyonel Diyabet Teşhisi Nasıl Konulur?
Gebelikte diyabet tanısı genellikle 24 -28 hafta arası konulur. Gestasyonel diyabet tanı kriterleri için bazı testler bulunur. Bu testler şu şekildedir:
Glikoz Tolerans Testi (OGTT)
Gebe bireyin vücudunda bulunan şeker seviyesini ölçmek için yapılan bu testte öncelikle aç karna kan alınır. Sonrasında hamile bireye 50 gr glikoz içeren tatlı bir çözelti içirilir. İçecekten 2 saat sonra tekrar kan alınır. Eğer alınan kanda şeker seviyesi sınırı aşıyorsa bu sefer 100gr glikoz içeren bir çözelti içilmesi istenir. Bu sonuçta da şeker seviyesi sınırı aşıyorsa gestasyonel diyabet tanısı konulur. Bazı şeker yükleme testlerinde 50 gr ve 100 gr glikoz olmak üzere iki çeşit çözelti içirmek yerine 75gr glikoz içeren tek çözelti de tercih edilebilir. Bu test sonucunda da değerin sınırı aşması teşhis konulmasını sağlar.
HbA1c Testi
Hamile bireyin kan örneğiyle son 3 aylık şekerinin ortalama seviyesi hakkında bilgi sahibi olunur. Test sonucu normal sınırların üzerinde olması gestasyonel diyabet teşhisinde veya tanı kesinleştirme için kullanılabilir.
Açlık Kan Şekeri Testi
Aç karnına alınan kan örneğinde kan şekerinin normal değerlerin üzerinde olması, gestasyonel diyabet teşhisinde kullanılabilir. Gestasyonel diyabet, anne ve bebeğin bu süreçteki sağlığını büyük ölçüde etkiler. Bu sebeple gebelik diyabeti şüphesi olup olmadığı fark etmeksizin tüm gebelere tarama testleri yapılması uygun görülür.
Gebelik Diyabeti Anne ve Bebeği Nasıl Etkiler?
Gebelik diyabetinin erken teşhisi ve doğru tedavi uygulaması, gebelik süreci ve doğum sonrası için önemlidir. Gestasyonel diyabetin saptanmadığı durumlarda kan şekeri kontrolü sağlanmayarak anne ve bebekte ciddi boyutta sağlık problemleri açığa çıkabilir. Anne ve bebek için gebelik diyabeti komplikasyonları şu şekildedir;
Anne için gebelik diyabeti komplikasyonları:
- Gestasyonel hipertansiyon ve gebelik zehirlenmesi görülebilir.
- Anne adayında doğum sonrası yaşamda tip2 diyabet gelişme riski olabilir.
- Kan seviyesindeki yüksek şeker bebeğin daha iri olmasına (makrozomi) sebep olabilir. Bu sebeple doğum esnasında kan basıncı yükselebilir, yırtık oluşabilir, kanama görülebilir.
- Sezaryen doğum oranı da bu nedenle artış gösterir.
- Kan şekeri seviyesinin düşmesine (hipoglisemi) sebep olabilir. Bu durum anne adayında bilinçsizlik, titreme ve terlemeye yol açabilir.
- Doğum sonrası şekere bağlı idrar yolu enfeksiyonu
Bebek için gebelik diyabeti komplikasyonları:
- İri bebek (makrozomi) riski oluşabilir. Bu durum doğum esnasında omuz takılması, kemik kırıklıkları, yumuşak doku hasarı gibi durumlarla karşılaşılmasına sebep olarak bebekte travma oluşumuna sebep olabilir. İlerleyen yaşlarda tip2 diyabet yatkınlığını ve obeziteyi arttırabilir.
- Anne adayında bulunan gebelik diyabeti, doğum sonrası bebeklerde kan seviyesinin düşmesine(hipoglisemi) sebep olabilir. Nöbet geçirme olasılığı artar.
- Erken doğum sebebiyle bebekte solunum sıkıntısı ve kalp anomalisi görülebilir.
- Magnezyum ve kalsiyum düşüklüğüyle karşılaşılabilir.
- Erken doğum ve sarılık riski bulunabilir.
- Bebekte motor gelişim bozuklukları ve dikkat bozukluğu görülebilir.
- Anne karnında suyun fazlalaşmasına bağlı gebelik ve doğum komplikasyonları gelişebilir.
Gebelik Diyabeti Hangi Dönemlerde Ortaya Çıkar?
Gebelikte diyabet, gebeliğin 24-28. haftalarda açığa çıkabilir. Gebeliğin 20.haftasından sonra salgılanan anti-insülin hormonlarının artış göstermesiyle kan değerlerinde değişmeler saptanabilir. Bunun yanı sıra nadir durumlarda gebeliğin ilk haftalarında da gestasyonel diyabet görülebilir.
Gebelikte bebeğe yeterli besin ve enerji sağlanması amacıyla vücutta insülin direnci gelişebilir. İnsülinin en büyük işlevi kan şekeri düzenlemedir. Gebelikle beraber salgılanması artan prolaktin ve büyüme hormonu gibi hormonlar 2. trimesterde insülin aktivitelerini bozabilir. 3.trimesterde genetik yatkınlık ve insülin bozukluğu insülin direncini açığa çıkarır. Bu direnci pankreas hormonu baskılamak ister. Baskılayamadığı durumlarda insülin seviyesi yetersiz kalır. Gestasyonel diyabet bu esnada gebe bireylerin karşılaşabileceği bir durumdur.
Gebelikte vücutta fazla olan kan glukoz seviyesi, uzun süreli şeker baskılamaması durumunda rahim içi fetus ölümü gibi ciddi boyutlarda sorunlara yol açabilir. Bu nedenle diyet ve beslenme uzmanlarından yardım alınabilir. Doğru beslenme ve çeşitli aktiviteler sonucu kan şekerinde düşme yok ise tedavi önerilebilir.
Gestasyonel Diyabet Varlığında Neler Yapılmalıdır?
Gestasyonel diyabet hem gebelik sürecini hem de doğum sonrası yaşamı etkileyen önemli bir diyabet çeşididir. Gebelik diyabeti, çeşitli testler ile teşhis edildikten ve tanı koyulduktan sonra önemli olan nasıl tedavi edileceğidir. Gebelik diyabeti varlığında anne adayının diyet uzmanı ile doğru bir beslenme programına başlaması önerilir.
Gebelikte diyabet varlığında egzersiz yapılması önerilenler arasındadır. Düzenli ve hafif seviyede yapılan egzersiz planı kan şekerinin seviyesinin dengede tutulmasında rol oynar. Bunun yanı sıra yapılacak fiziksel aktivite gebelik döneminde yaşanabilen bel ağrısı, kramplar, uykusuzluk ve halsizlik gibi problemlerin giderilmesine de yardımcı olur. Yapılabilecek aktiviteler yürüyüş, bisiklete binme, yoga ve yüzme gibi aktivitelerdir.
Eğer tüm bunlar kan şekeri seviyesinin düzelmesinde yetersiz kalıyorsa tıbbi tedavi olan ilaç tedavisine başlanabilir. Endokrin doktorları tarafından insülin kullanımı önerilebilir. İnsülin kan şekeri seviyesini düzelterek denge altında tutmayı sağlayan bir ilaçtır. Egzersiz ve diyetin işe yaramadığı durumlarda başvurulabilir.
Gebelikte Anne Adayı Nasıl Beslenmelidir?
Gebelikte anne adayı diyet ve beslenme uzmanlarının hazırladığı listelerden yararlanarak kan şekeri seviyesini normal seviyelere indirebilir. Burada önemli olan nokta gebe bireylerin gebelik haftası ve kilosu gibi bilgilerdir. Bu bilgiler üzerine hazırlanan listelerden yararlanılarak gebelikte diyabet kontrol altında tutulabilir. Gebelikte beslenme önerileri şu şekildedir:
- Karbonhidrat kısıtlaması yapılmalıdır. Tatlı, şekerli içecekler, işlenmiş gıdalar bunlara örnek verilebilir.
- Düzenli ara öğünler yapılmalıdır. Ara öğünlerde yoğurt, meyve ve kuruyemiş gibi gıdalardan faydalanılabilir.
- Süt ve süt ürünleri her gün mutlaka tüketilmelidir. Yumurta, süt ve yoğurt gibi gıdalar bunlara örnektir.
- Tahıllı gıdalara önem verilmelidir. Makarna, tahıllı gıdalar, tam buğday ekmeği gibi gıdalara yönelinebilir.
- Protein yönünden zengin içeriklere sahip gıdalar tercih edilmelidir. Et, tavuk, balık ve baklagiller örnek olarak verilebilir.
- Her gün sebze tüketilmelidir. Brokoli, havuç, ıspanak gibi vitamin açısından zengin besinler tercih edilebilir.
- Her gün meyve tüketilmelidir. Elma, armut ve portakal gibi gıdalara listede yer verilebilir.
Bu şekilde şekerden kaçınarak sağlıklı bir listeye uyum sağlamak, gebelik sürecinde kan şekerinin kontrol altında tutulmasına yardımcı olur. Küçükte olsa sık ara öğün yapmak ve kan şekeri seviyesini dengede tutacak besinlere yönelmek ve anne ve bebek sağlığı için oldukça önemlidir. Bunun yanı sıra vücudun susuz kalması, kan şekerinin yükselmesini etkileyebileceği için günde mutlaka bünyeye gereken su miktarı tüketilmelidir.
Gestasyonel diyabet tanısı konulan gebe bireylerin ilk kontrolleri tanı koyulduktan 1 veya 2 hafta sonrasında gerçekleştirilir. Düzenli takip hastalığın seyri ve olumsuz sonuçların oluşmaması için oldukça önemlidir. Eğer imkân var ise gebe bireylerden evde kan şekeri ölçümü yapmaları istenebilir. Bu sayede kan şekerinin seviyesi her zaman kontrol altında tutulmuş olur.
Tanı konulmuş bireylerin son 3 ayda bebek gelişimi takip edilebilir. Bebeğin iri (makrozomi) olduğu durumlarda bebek normal doğum şartlarında omuz sıkışması, yumuşak doku zedelenmesi gibi problemlerle karşılaşabilir. Bu sebeple herhangi bir olumsuz sonuç doğmaması için yüksek kilolu bebeğe sahip anne adaylarına planlı sezaryen doğum hakkında bilgi verilebilir.