Vücut içinde oksijen ya da karbondioksit taşınmasından sorumlu kırmızı alyuvar (kan) hücrelerine eritrosit ya da RBC diyoruz. Kanda en çok sayıda bulunan hücreler, alyuvar hücreleridir.
Eritrositlerin yapısında hemoglobin ve demir bulunur. Hemoglobin, RBC’nin kuru ağırlığının yaklaşık %90’lık kısmını oluşturur ve onun kendine özgü şeklini almasına vesile olur. İçeriğindeki demir ise hemoglobine kırmızı rengi vermektedir. Bu yüzden bu özgün şekil ve renkten bu adı almışlardır.
Eritrositler, endokrin bezlerinden salgılanan eritropoietin hormonunun kemik iliğini uyarmasıyla üretilmeye başlanır. Kemik iliği tarafından her saniyede 1, 5 milyon adet RBC üretilir. İlk başta çekirdekli olan alyuvar hücresinin bir haftalık olgunlaşma sürecinin ardından çekirdeği kaybolur ve kazandığı esneklik sayesinde dolaşımda daha aktif rol oynayabilir. Erkeklerde bulunan eritrosit miktarı 4, 7-6, 1 milyon aralığındayken, kadınlarda bulunan eritrosit miktar ise 4, 2-5, 4 milyon aralığında seyretmektedir.Eritrositler, dokular ile akciğer arasındaki oksijen-karbondioksit döngüsünü sağlamaktadırlar. Kişi nefes aldığı esnada vücuduna giren oksijeni akciğerlere yönelerek bağlayan eritrositler, ardından doku ve organlara iletim mekanizmasında görev alırlar. Eritrositler, açığa çıkan karbondioksiti de bağlayarak akciğerlere taşır ve buradan karbondioksit vücudun dışarısına gönderilir. Tüm bu döngü kişinin bir nefes alıp verdiği esnada koordineli olarak gerçekleşmektedir.
HCT (Hematokrit) Nedir?
Hematokrit yani HCT, kırmızı kan hücrelerinin hacminin, dolaşımdaki kanın hacmine oranını ifade eder. Yani HCT testi, kanınızdaki eritrositlerin (kırmızı kan hücrelerinin, alyuvarların) oranını ölçer ve tam kan sayım testinde yer alan bir parametredir. 100 ml’lik kanda 35 ml alyuvar hücresi mevcutsa, HCT oranının %35 olduğu manasına gelir.Kırmızı kan hücreleri vücut boyu oksijen-karbondioksit döngüsünü sağladıkları için, kandaki sayıları, oranları büyük önem arz eder.
Normal bir kişide olması gereken hematokrit değeri %35 ila %45 aralığındadır.
İdeal HCT Değeri
Yenidoğan bebeklerde HCT değeri yüksek seviyedeyken, zaman içerisinde normal düzeylere indirgenir. İdeal HCT değeri erkek ve kadınlarda farklı oranlardadır ve erkeklerde kadınlara oranla daha yüksek ölçümlenir. Gebelik döneminde, dolaşıma katılan kan miktarı artıp, yoğunluğu azaldığı için daha düşük HCT değerleri görülebilir. İdeal HCT Değer Aralıkları:- Yenidoğan bebekler: % 55 ila % 68
- Yetişkin erkekler: % 42 ila % 54
- Yetişkin kadınlar: % 38 ila % 46
Laboratuvar koşullarına bağlı olarak oranlar küçük miktarda değişiklikler gösterebilir. Ayrıca okunduğu makineden makineye de farklılık gösterebilmektedir.
Bu oranın çok az ya da çok fazla olması çeşitli sağlık problemlerinin habercisi olabilir. O yüzden uzman değerlendirmesiyle devam etmek doğru olacaktır.
HCT Düşüklüğü
Düşük HCT değeri, vücuda ve vücuttaki hücrelere yetersiz oksijen taşınması manasına gelir. Çünkü bu görevi yerine getiren alyuvar sayısı yetersizdir. Bu da genellikle hastalıklara bağlı olarak, eritrosit üretim yeteneğinin zedelenmesi ya da eritrosit kaybına sebebiyet veren durumların varlığıyla ortaya çıkar.Vücutta doku ve organların ihtiyaçlarını karşılayabilecek kadar alyuvar üretilememesi, meydana gelen bir kanama sebebiyle vücudun kan kaybetmesi HCT düşüklüğü nedenleri arasında sayılabilir. HCT düşüklüğüne anemi (kansızlık) de denmektedir.
Kan kanseri, anemi türleri, dalak büyümesi, tiroid bozuklukları, böbrek hastalıkları, demir, bakır, folik asit, B6 ve B12 eksikliği, gebelik, hemoliz, kan damarlarında meydana gelen yaralanmalar gibi faktörlere bağlı olarak HCT değeri düşük olabilir. HCT düşüklüğü fark edilmediği takdirde mevcuttaki başka rahatsızlıkları tetikleyip kötü sonuçlar doğurabilir.
HCT düşüklüğünden muzdarip kişiler:- Halsiz, bitkin hissedebilir.
- Soluk görünebilir
- Saç dökülmesi şikayetinde bulabilir.
- Nefes darlığı sıkıntısı çekebilir.
- Huzursuzluk hali hakimdir.
- Baş ağrısı ve dönmesi durumu yaşayabilirler.
- Uyku sıkıntısı çok yaygındır.
- Kalp atışlarında düzensizlik yaşanabilir.
Bir tür kansızlık problemiyle baş başa olunduğu için, HTC düşüklüğü yaşayan kişiler kan yapan besin gruplarını tüketmelidirler. Et, balık, yumurta, süt ürünleri, yeşil yapraklı sebzeler folik asit, demir, B12 yönünden sizi destekler. Bunların yeterli gelmediği noktada ilaç takviyeleri, ve günlük egzersiz alışkanlığını hayatınıza sokmanız gerekir. Bazı durumlarda kan nakli gerekebilmektedir.
HCT Yüksekliği
Alyuvar hücrelerinin oksijen- karbondioksit döngüsünü gerçekleştirirken yetersiz kalması, doku ve organlara yeterli oksijen iletilememesine bağlı olarak, kemik iliğinin telafi amaçlı fazla miktarda eritrosit ürettiğinde HCT yüksekliği meydana gelir.
Rakımı yüksek olan bölgelerde yaşayan kişilerin HCT değerleri, normal değerlerden fazla olabilir. Çünkü yüksek rakımlı bölgelerde bulunan oksijen kısıtlı olduğu için, açığı kapatmak için kırmızı kan hücrelerinin sayısı artış gösterir. Bu da HCT değerinin yükselmesine sebebiyet verir. O yüzden test sonuçlarını kişinin yaşadığı yere göre değerlendirmek mühimdir.
Ayrıca kronik sigara içicilerinde, kalp damar sorunu olanlarda, böbrek rahatsızlığı yaşayanlarda, uyku apnesi olan kişilerde, vücut susuz kaldığında, ağır egzersiz yapanlarda, karbonmonoksit zehirlenmesi yaşayanlarda, ve doping kullanımında da HCT oranı yüksek seyreder.
HCT yüksekliğinden muzdarip kişiler:- Eklem ve göğüs ağrıları çekebilir.
- Görmede bulanıklık yaşanır.
- Avuç içleri normalden daha hassastır.
- Karın, kas ağrısı yaşayabilirler.
- Baş ağrısı ve dönmesi şikayeti yaygındır.
- Uyku sıkıntısı çekerler.
- Kulak çınlaması sorunu yaşarlar.
- Kaşıntı durumu yaygındır.
Uzun süreli yaşanan yüksek HCT oranı, kanın damar içine pıhtılaşmasını, kalpte meydana gelen rahatsızlıkları ve felç riskini yükseltir.
HCT yüksekliği görülen kişiler, demir içeren, kan yapan besin tüketimini azaltmalıdır. Bol bol su içmeye özen göstermelidir. Kan bağışı yapmak, eritrosit fazlalığını kısmi olarak azaltacağı için tavsiye edilir.