Hemoglobin (HGB)

Hemoglobin (HGB) Nedir?

Çeşitli sağlık sorunlarından muzdaripken, bir sağlık kurumuna başvurduğunuzda durumun tespiti için sizden rutin bir takım testler istenir. Bunlardan biri de kan testleridir. Tam kan sayımı, bir diğer adıyla hemogram yapılırken bakılacak parametreler bellidir.

Bunlar; kan sıvısında bulunan kırmızı ve beyaz kan hücrelerinin sayısı, kan pulcuklarının sayısı ve bazı biyokimyasal hesaplamalardır. Bu parametreler RDW, HCT, MCHC, HGB gibi kısaltmalar şeklinde ifade edilirler. HBG, hemoglobini sembolize eder.

Hemoglobin, kemik iliğinde üretilen ve kırmızı kan hücrelerinde depo edilen demir açısından oldukça zengin bir proteindir. Akciğerlere giren havanın içindeki oksijen, kanda bulunan hemoglobine yapışarak vücuttaki dokulara taşınır.

Dokularda oluşan karbondioksit, oksijeni bırakan hemoglobine yapışarak akciğerlere ulaşır ve oradan da vücuttan atılması sağlanır. Vücut içerisinde gerçekleşen hayati bir döngü, hemoglobin proteininin lojistik desteği ile gerçekleşmektedir. 

Her bir hemoglobin proteini, kırmızı kan hücreleriyle 4 oksijen molekülünü vücut boyu taşıyabilir. Kırmızı kan hücrelerinin disk şeklini alıp, vücutta daha kolay hareket etmesini ve korunmasını yine hemoglobin proteini sağlar.

Vücuttaki demir miktarını ortaya koyan parametre hemoglobin olduğundan dolayı, kansızlık ya da demir eksikliği problemlerinde ilk bakılan parametredir. Hemoglobin düzeyinin normalden düşük olduğu noktada ilk akla gelen rahatsızlık anemidir.

Aşırı halsizlik hali, baş dönmesi, nefes darlığı, kalp ritim bozukluğu gibi şikayetleriniz varsa hemoglobin seviyeniz düşük olabilir. Eğer HGB seviyeniz normalin üstünde seyrediyorsa da, bunun nedeni kan bozukluğu, sigara, ishal gibi nedenler olabilir.

HGB değerinde yaşanacak keskin düşüşler, vücudun oksijen taşıma kapasitesini sınırlayacağı için yapılacak cerrahi operasyonlar öncesi ve sonrasında titizlikle HGB parametresi incelenmelidir. Hastaya kan gerekip gerekmeyeceğine dair kararlar, bu parametreye bakılarak verilebilir. 

Hemoglobin (HGB) Referans Aralığı

Hemoglobinin sağlıklı bir vücutta olması gereken ideal aralığı yaş, cinsiyet, genetik yapı, hormonal durum, vücut yapısına göre farklılık göstermektedir. Bu nedenle kan sayımında belirtilen normal aralık değerleri herkes için gerçeği yansıtmayabilir. Bu noktada hekim görüşü etkin olacaktır. HBG değeri, desilitre başına gram cinsinden (g / dL) ölçülür.

Yaş ve cinsiyete göre şekillenen hemoglobin referans aralıkları:

• Yenidoğan için: 13, 5 –  24 gr/dL
• 0-3 yaş kategorisindeki bebekler için: 11 – 13 gr/dL
• 3-11 yaş kategorisindeki çocuklar için: 12 – 14 gr/dL
• Yetişkin erkekler için: 13, 5 – 17, 5 gr/dL
• Yetişkin kadınlar için: 12, 5 – 15, 5 gr/dL

Hemoglobin değerleri bu referans aralıklarının altında saptanırsa, kansızlık yani bir başka deyişle anemi hastalığı olarak yorumlanabilir. Aneminin nedeni tespit edilip ona göre tedavi yolu izlenir. Eğer hemoglobin değerleri bu referans aralıklarının üstünde saptanırsa, bu vücutta fazla kan üretiminin olduğunu niteler ve bazı ek göstergelerin değerlendirilmesi neticesinde bazı hematolojik hastalıkların varlığından söz edilebilir.

Hemoglobin (HGB) Düşüklüğü

Hemoglobinin düşük olması bazı hastalıkların habercisi olabilir ama burada önemli olan bir nokta da düşüklüğün seviyesidir. Çünkü bu seviyeye göre tedavi planı şekillenmektedir. Hafif bir HGB düşüklüğü mevcutsa hastada bir belirti, şikayete rastlanılmamaktadır. 

Fakat sürekli yorgunluk hali, solgunluk, huzursuzluk hali, çarpıntı, iştahsızlık problemi, saçlarda yaşanan dökülme sorunu, tırnaklarda güçsüzlük gibi belirtiler hemoglobin düşüklüğüne işaret edebilir. Hemoglobin düşüklüğü denilince akla ilk gelen hastalık anemidir. Hemoglobin düşüklüğüne sebebiyet veren durumları şu şekilde söyleyebiliriz:

Vücudun ihtiyacı olan demir desteğini dışarıdan karşılayamaması, alınan demirin vücutta ilgili birimlere kazandırılamaması veya kronikleşmiş kan kayıpları nedeniyle demiri kaybetmesi gibi nedenler sonucunda HGB düşüklüğü görülebilir.

Vücuttan kaybedilen kandan ötürü HGB düşüklüğü saptanabilir. Bu bir yaranın kanaması, ülser, kanser, hemoroid sorunlarından dolayı olabileceği gibi, sık kan bağışı yapmaktan ve ağır adet kanaması geçirmekten kaynaklı da olabilir.

Kan hücrelerinin üretilmesinde gerekli olan B12 ve folik asit gibi vitaminlerin eksikliğinde hemoglobin üretimi de sekteye uğrar ya da kan hücrelerinin şekli değiştiğinden etkileri azalır.

Altta yatan kronik hastalıklara bağlı olarak vücuttaki işleyiş olumsuz etkilenip, kan hücrelerinin üretiminde aksilikler çıkmasıyla gelişir.

Kan hücrelerinin vücutta üretilememesi, hatalı üretilmesi gibi durumlarda hemoglobin miktarında azalım görülür.

Bazı hastalıklardan ötürü kandaki ya da dokudaki hücrelerde yıkımın yaşanması sonucu dolaşımdan uzaklaşmasıyla, hemoglobin miktarı azalır.

Hemoglobinin genetik olarak hatalı üretilmesi sonucu gerçekleşir.

Alınan bazı ilaçlar, kırmızı kan hücrelerinin üretimini sekteye uğratabilir. Bu da hemoglobin düşüklüğü problemini doğurur.

Anne sütü içerdiği demir bakımından zengin olduğu için bebeklerin anne sütüyle beslenmesi önemlidir. Anne sütüyle beslenemeyen çocuklarda HGB düşüklüğü problemine rastlanılabilir.

Hamilelik süreci ve doğum önemli miktarda demir gerektirdiğinden dolayı, ortaya demir eksikliği anemisi çıkabilir.

Hemoglobin Düşüklüğü Nasıl Giderilir?

Hemoglobin düşüşüne sebep olan hastalık tespit edildiğinde, tedavi planı hekim tarafından şekillenmeye başlar. Anemi olduğu kesinleştiğinde hangi tür anemi olduğuna bakılır. 

Demir eksikliği veya vitamin eksikliği kaynaklı bir anemi gelişmişse, eksik olan madde takviyesine başlanır. Yapısal veya genetik bir hastalık yüzünden meydana gelmişse, ilaç tedavisi odaklı bir tedavi planı şekillenir. 

Eğer HBG değerinde çok ciddi bir düşüş saptanmışsa, vücudun oksijen taşıma kabiliyeti ciddi oranda sınırlandığından hızlı ve etkin bir tedavi yöntemine başvurulmalıdır. Böyle bir durumda, HBG değeri güvenli seviyeye çıkarılana kadar, kan nakli yapılması istenebilir. Ve devamında durumun tekrarının önlenmesi için tedavi planı şekillenir.

Hemoglobin üretiminde önemli rol oynayan demirin artması hemoglobinin de artmasını sağlayacaktır. Bu yüzden sakatat, kabuklu deniz hayvanları, brokoli, yeşil fasulye, lahana, fasulye, mercimek, soya peyniri, güçlendirilmiş tahıllar gibi demir yönünden zengin besinlerle beslenmeniz vücudunuzdaki demiri dolayısıyla da hemoglobini artıracaktır.

Hemoglobin (HGB) Yüksekliği

Polisitemi, vücudun çok fazla alyuvar üretmesinde ve bu yüzden de kanın akışkanlığının normalden çok kalın olmasına sebep olur. Bu da pıhtı atması, kalp krizi veya felce sebebiyet verebilir. Tedavi edilmediği takdirde hayat boyu emareleri devam eden, ölümcül olabilen bir durumdur. 

Eğer daha önceden polisitemi teşhisi kondu, tedavi planı uygulanıyor ve buna rağmen hala değerler yüksek seyrediyorsa, tedavi planınızın değiştirilmesi gerektiği anlamına gelir.

Polisitemi dışında HGB’nin yüksek olması, akciğer hastalığının varlığına, dehidrasyona, yüksek irtifada yaşamaya, aktif sigara ve tütün kullanımına, ateş, kusma, aşırı derecede yapılan fiziksel egzersiz gibi faktörlere bağlı olarak gelişebilir.

Gebelerde Hemoglobin Düşüklüğü ve Yüksekliği

Normal bir insan için HGB değeri kritikken, gebelik döneminde HGB eksikliği ya da fazlalığı ekstra önemli ve istenmeyen bir durumdur. Hemoglobin sayısının çok yüksek olması ölü doğum riskini, çok düşük hemoglobin sayısı ise düşük riskini artırmaktadır. 

Hamilelerde hemoglobin değerinin 11 – 14 gr/dL olması beklenir. 1. ve 3. trimesterda 11 gr/dL’den 2. trimesterda ise 10, 5’tan düşük seviyeye inmemesi gereklidir.