Çocuk Nöroşirürjisi

Çocuk Nöroşirürjisi Nedir?

Çocuk nöroşirürjisi veya pediatrik nöroşirürji , beyin, omurilik ve sinir sistemi ile ilgili doğumsal veya edinsel hastalıkların cerrahi tedavisiyle ilgilenir. Hidrosefali, beyin tümörleri, kraniosinostoz, spinal malformasyonlar ve epilepsi cerrahisi gibi alanlarda özelleşmiştir. Çocukların anatomik ve gelişimsel özelliklerine uygun tedavi yöntemleri kullanılarak sağlıklı bir yaşam hedeflenir. Multidisipliner ekip çalışması, tedavilerin başarısını artırır.

Yetişkinlerin beyin, omurilik ve sinir sistemi ile ilgili sorunlarının ele alındığı beyin ve sinir cerrahisi (nöroşirürji) bölümünden farklı olarak çocuk nöroşirürjisi, çocukların anatomik ve fizyolojik özelliklerine uygun özel yaklaşımlar gerektirir. Çocukların gelişim süreçleri, hassas sinir yapıları ve hastalıklarının farklı doğası nedeniyle cerrahi müdahaleler büyük bir özen ve uzmanlık ister. Tedavi yöntemleri, çocukların büyüme potansiyelini korumayı hedefler ve multidisipliner bir ekip çalışmasıyla desteklenir.

Çocuk Nöroşirürjisi Neye Bakar?

Çocuk nöroşirürjisi, beyin, omurilik ve sinir sistemi ile ilgili doğumsal veya edinsel hastalıkların tanı ve cerrahi tedavisiyle ilgilenir. Hidrosefali, beyin tümörleri, kraniosinostoz, omurilik ve sinir malformasyonları gibi sorunlar; ayrıca epilepsi cerrahisi gibi kompleks durumlar bu alanın kapsamına girer. Çocukların anatomik ve gelişimsel özelliklerine uygun, hassasiyet gerektiren müdahalelerle sağlıklı bir yaşam hedeflenir.

Çocuk Beyin ve Sinir Sistemi Hastalıkları Nelerdir?

Çocuk nöroşirürjisi, beyin, omurilik ve sinir sistemi ile ilgili birçok hastalığın cerrahi tedavisiyle ilgilenir. Bu hastalıklar, genellikle çocukların gelişimsel süreçlerini etkileyen ve erken tanı ve tedavi gerektiren sorunlardır. Çocukların anatomik ve fizyolojik özelliklerine uygun yöntemlerle ele alınan bu hastalıklar, uzmanlaşmış ekiplerin multidisipliner çalışmasını gerektirir.

Çocuk nöroşirürjisinin ilgilendiği başlıca hastalıklar şu şekildedir:

• Serebral palsi
• Hidrosefali
• Beyin tümörleri
• Kraniosinostoz
• Epilepsi
• Spinal malformasyonlar

Serebral Palsi

Serebral palsi, doğum öncesi, doğum sırasında veya doğum sonrasında beyin hasarına bağlı olarak ortaya çıkan, hareket ve postür bozukluklarına yol açan bir durumdur. Kas tonusu, koordinasyon ve motor becerilerde zorluklarla karakterizedir. Tedavi, bireysel ihtiyaçlara göre fizik tedavi, ergoterapi, botulinum toksin enjeksiyonları, cerrahi müdahaleler ve multidisipliner bir yaklaşımla desteklenir. Çocuk nöroşirürjisi, özellikle ciddi spastisite durumlarında kas-iskelet sistemi üzerindeki baskıyı azaltmak veya sinir köklerine yönelik cerrahi işlemlerle hareket kabiliyetini artırmak için rol oynar.

Hidrosefali

Hidrosefali, beyin omurilik sıvısının (BOS) beynin içinde veya çevresinde birikmesi sonucu oluşan bir durumdur. Çocuklarda kafatası şekil bozuklukları, baş büyümesi ve gelişimsel gerilikle kendini gösterebilir. Nöroendoskopik yöntemler veya şant yerleştirme gibi cerrahi işlemlerle tedavi edilir. Tedavi, sıvının normal akışını sağlamak ve beyindeki basıncı düşürmek için planlanır.

Beyin Tümörleri

Beyin tümörleri, çocuklarda sıklıkla merkezi sinir sisteminin içinde yer alır ve farklı belirtilerle ortaya çıkabilir. Beyin sapı gliomları, talamik tümörler ve hipotalamik gliomlar gibi derin yerleşimli tümörler özel cerrahi yaklaşımlar gerektirir. Tedavi cerrahi olarak tümörün çıkarılması, radyoterapi veya kemoterapi ile desteklenir.

Kraniosinostoz

Kraniosinostoz, kafa kemiklerinin erken kaynaması nedeniyle oluşan bir durumdur ve kafa şeklinin anormal görünmesine yol açar. Sendromik veya nonsendromik türleri bulunur. Kraniofasiyal cerrahi ile kafa ve yüz şekli yeniden düzenlenerek beynin büyümesi için gereken alan sağlanır. Ameliyat genellikle erken yaşta gerçekleştirilir.

Epilepsi

Epilepsi, tekrarlayan nöbetlerle karakterize bir sinir sistemi hastalığıdır. İlaçlarla kontrol edilemeyen durumlarda cerrahi müdahale gerekebilir. Epilepsi cerrahisi, nöbetlerin kaynağının cerrahi yöntemlerle çıkarılmasını veya kontrol edilmesini amaçlar. Multidisipliner bir ekip tarafından yapılan değerlendirmelerle uygun tedavi planlanır.

Spinal Malformasyonlar

Spinal malformasyonlar, omurilik ve omurga ile ilgili doğumsal bozukluklardır. Açık ve kapalı spinal disrafizm gibi durumlar sinir hasarına yol açabilir. Bu sorunlar, omuriliği serbestleştirmek veya omurganın deformasyonlarını düzeltmek için cerrahi müdahaleyle tedavi edilir. Bu tedavi, çocukların hareket kabiliyetini artırmayı ve sinir fonksiyonlarını korumayı hedefler.

Spinal malformasyonlar arasında Chiari Malformasyonu (Beyincik Sarkması), Spina Bifida, Meningosel, Myelomeningosel, Tethered Cord Sendromu, Kifoz, Skolyoz ve Sakral Agenesis gibi doğumsal ya da gelişimsel anomaliler yer alır. Bu durumlar genellikle omurga ve omurilik yapılarında deformiteye ya da işlev bozukluğuna neden olarak nörolojik semptomlarla kendini gösterebilir.

Chiari malformasyonu, beyincik dokusunun kafatasının altındaki delikten (Foramen Magnum) aşağıya doğru fıtıklaşması durumudur. Bu durumun nedeni genellikle kafatasının arka bölümünün yeterince büyüyememesidir. Beyincik, denge ve hareketlerin koordinasyonunu yöneten merkezdir ve omurilik ile beyincik arasındaki bu fıtıklaşma, çeşitli nörolojik sorunlara yol açabilir. Tip I Chiari Malformasyonu genellikle doğuştan gelir ve çocukluk ya da erken ergenlik dönemine kadar herhangi bir belirti göstermeyebilir. Tanı konulduğunda tedavi planı ve ameliyat kararı, mutlaka Çocuk Beyin ve Omurilik Cerrahı tarafından değerlendirilmelidir.

Çocuk Nöroşirürjisi Bölümünde Tanı ve Uygulanan Testler

Çocuk nöroşirürjisi bölümünde tanı, beyin, omurilik ve sinir sistemi hastalıklarını doğru bir şekilde tanımlamayı hedefler. Hidrosefali, beyin tümörleri, kraniosinostoz ve spinal malformasyonlar gibi durumların tanısında MRI, BT ve ultrason gibi görüntüleme yöntemleri sıkça kullanılır. Ayrıca, çocukların gelişimsel ve anatomik özellikleri dikkate alınarak yapılan detaylı nörolojik muayene ve multidisipliner değerlendirme süreci, doğru tanının temelini oluşturur.

Çocuk nöroşirürjisi bölümünde uygulanan yaygın testler şunlardır:

• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) : Beyin ve omuriliğin detaylı görüntülerini almak için kullanılır. Tümörler, kistler ve diğer anomaliler bu testle saptanabilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT) : Kemik yapıları, kanamalar veya kafatasındaki kırıklar gibi durumları değerlendirmek için kullanılır.
• Elektroensefalografi (EEG) : Beyindeki elektriksel aktiviteyi ölçerek epilepsi gibi nörolojik rahatsızlıkların teşhisine yardımcı olur.
• Beyin omurilik sıvısı analizi (Lomber ponksiyon) : Beyin omurilik sıvısından örnek alarak enfeksiyonlar, iltihaplanmalar ve kanamalar hakkında bilgi sağlar.
• Pozitron emisyon tomografisi (PET) : Beyindeki metabolik aktiviteleri ve tümörlerin biyolojik özelliklerini değerlendirmek için uygulanır.
• Kranial ultrasonografi : Özellikle bebeklerde kafatası henüz tam kapanmamışken beyin yapısını değerlendirmek için kullanılır.
• Sinir ileti çalışmaları (EMG ve NCV) : Sinirlerin ve kasların elektriksel fonksiyonlarını ölçerek nöromusküler hastalıkları tespit eder.
• Kafa röntgeni : Kafatasındaki yapısal değişiklikleri, kırıkları veya anomalileri değerlendirmek için basit bir görüntüleme yöntemi olarak kullanılır.
• Intraoperatif nöromonitorizasyon : Ameliyat sırasında sinirlerin ve beyin fonksiyonlarının izlenmesi için kullanılır.
• Vasküler görüntüleme (MRA veya MRV) : Beyindeki kan damarlarının yapısını ve dolaşımını değerlendirmek için uygulanır.
• Genel Hareketlerin Değerlendirmesi (GMs) - Prechtl Analizi : Bebeklerin spontan hareketlerini gözlemleyerek serebral palsiyi erken ve doğru teşhis etmeyi amaçlayan, merkezi sinir sistemindeki anomalileri belirlemeye yönelik etkili bir yöntemdir.
• BAYLEY-III Gelişimsel Tarama Testi : Bebeklerde değerlendirme ve gelişim takibi için kullanılan, uluslararası geçerliliği olan gelişimsel tarama testidir. Bilişsel, dil, ince motor ve kaba motor beceriler açısından çocuğun gelişim ayı hakkında bilgi sağlar ve bu becerileri yaşıtlarıyla karşılaştırır. Fiziksel muayene veya tanısal değerlendirme yerine kullanılmamalıdır ve gelişimsel gecikme görüldüğünde ilgili uzman hekime yönlendirilir.
• Denver-II Gelişimsel Tarama Testi : 0-6 yaş arasındaki çocuklarda gelişimsel becerileri değerlendirmek için kullanılan bir tarama testidir. Kişisel-sosyal, dil, ince motor ve kaba motor alanlarındaki beceriler açısından çocuğun gelişim düzeyini belirler ve yaşıtlarıyla karşılaştırır. Fiziksel muayene veya tanısal değerlendirme yerine kullanılmamalıdır ve gelişimsel sorun tespit edildiğinde ilgili uzmana yönlendirilir.

Gelişimsel Tarama Testleri

BAYLEY-III Gelişimsel Tarama Testi

Bayley-III gelişimsel tarama testi, bebeklerin bilişsel, dil, ince ve kaba motor becerilerini kendi yaş grubuyla karşılaştırarak değerlendiren ve gelişimsel takip amacıyla kullanılan uluslararası geçerliliğe sahip bir testtir. 1-42 ay arasındaki bebeklere uygulanabilir ve özellikle riskli ya da prematüre doğmuş bebeklerin gelişimini takip etmek için önemlidir. Test sırasında bilişsel, dil ve motor beceriler ayrı ayrı değerlendirilir. Bilişsel bölümde çocuğun düşünme ve öğrenme yetenekleri, dil bölümünde alıcı (anlama) ve ifade edici (iletişim) yetenekleri, motor bölümünde ise ince (el ve parmak hareketleri) ve kaba motor (vücut hareketleri) becerileri analiz edilir. Test, yalnızca eğitimli ve sertifikalı uzmanlar tarafından uygulanır. Ortalama 45-60 dakika süren test sonrasında, çocuğun gelişim ayını ve becerilerini detaylı şekilde açıklayan bir rapor ailelere sunulur.

Bayley-III, test uygulaması sırasında çocuğun yaşına uygun materyallerle gerçekleştirilir. Kullanılan malzemeler arasında çıngırak, oyuncak bebek, renkli çubuklar, küpler, puzzle ve resimli kitaplar gibi görsel ve fiziksel uyaranlar bulunur. Bu test, bir zekâ testi değil, bir gelişimsel tarama testidir. Özellikle gelişimsel gecikme riski taşıyan çocukların erken dönemde belirlenmesi ve gerekli uzmanlara yönlendirilmesi açısından kritik bir rol oynar. Test sonuçları, ailelere çocuklarının gelişim süreçlerini desteklemek için yol gösterici öneriler sunar ve gerektiğinde erken müdahale olanakları sağlar.

Denver-II Gelişimsel Tarama Testi

Denver-II gelişimsel tarama testi, 0-6 yaş arasındaki çocuklarda gelişimsel becerileri değerlendirmek amacıyla uygulanan bir testtir. Bebeğin yaşıtlarına göre kişisel-sosyal, dil, ince motor ve kaba motor alanlarındaki becerilerini standardize edilmiş test materyalleri ile ölçer. Bu test, belirti göstermeyen olası gelişimsel sorunları taramada, yaşıtlarıyla becerilerin karşılaştırılmasında ve şüpheli durumların nesnel bir şekilde doğrulanmasında kullanılır. Yalnızca uygulayıcı belgesine sahip uzmanlar tarafından uygulanması gereken bu test, çocuğun gelişimsel risk altında olup olmadığını belirlemeye ve gerekli durumlarda ilgili uzman hekime yönlendirilmesine olanak sağlar.

Ölçek ve Değerlendirme Araçları

Motor ve hareketlilik değerlendirme skalaları, çocukların kaba motor becerilerini, fonksiyonel hareket yeteneklerini ve vücut kontrolünü değerlendirmek için kullanılan sistematik araçlardır. Bu ölçekler, özellikle serebral palsi gibi motor bozukluklara sahip çocukların fiziksel yeteneklerini anlamak, tedavi planlaması yapmak ve rehabilitasyon sürecinde ilerlemeyi izlemek amacıyla büyük önem taşır. Her ölçek, belirli bir motor beceri alanını ölçmek için tasarlanmış olup, bireysel ihtiyaçlara göre özel değerlendirmeler sunar. Bu kapsamlı yaklaşımlar, çocukların yaşam kalitesini artırmayı ve bağımsız hareket yeteneklerini geliştirmeyi hedefler.

Motor ve Hareketlilik Değerlendirme Skalaları

Motor ve hareketlilik değerlendirme skalaları, çocukların kaba motor becerilerini, hareket kabiliyetlerini ve vücut kontrolünü kapsamlı bir şekilde analiz etmek için geliştirilmiş ölçüm araçlarıdır. Özellikle serebral palsi ve benzeri motor bozuklukların değerlendirilmesinde kullanılan bu ölçekler, bireysel ihtiyaçlara uygun tedavi ve rehabilitasyon planlarının oluşturulmasını sağlar.

• GMFCS (Gross Motor Function Classification System) : Çocukların kaba motor becerilerini sınıflandıran bir sistemdir. Beş seviyeli bir ölçek olup, serebral palsi hastalarının hareket yeteneklerini değerlendirmek için kullanılır.
• GMFM (Gross Motor Function Measure) : Kaba motor becerilerin ölçülmesi için kullanılan kantitatif bir değerlendirme ölçeğidir.
• Boyd-Graham Selektif Motor Kontrol Değerlendirme Skalası : Çocuğun seçici motor kontrol becerisini ölçmek için kullanılır.
• FMS (Functional Mobility Scale) : Çocukların farklı mesafelerdeki hareket yeteneğini değerlendiren bir araçtır.
• Gillette Yürüme Skalası : Çocuğun yürüme kabiliyetini ve bağımsızlığını derecelendiren bir ölçek.
• SATCo (Segmental Assessment of Trunk Control) : Gövde kontrolünün segmental olarak değerlendirildiği bir ölçüm aracıdır.

İletişim ve Fonksiyonel Değerlendirme

İletişim ve fonksiyonel değerlendirme araçları, çocukların el becerileri, iletişim yetenekleri ve günlük işlevselliklerini ölçmek için kullanılan ölçeklerden oluşur. Bu araçlar, çocuğun fiziksel ve sosyal ortamda nasıl performans gösterdiğini anlamaya yardımcı olarak, yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen stratejiler geliştirilmesine olanak tanır.

• MACS (Manual Ability Classification System) : Çocuğun ellerini işlevsel amaçlarla kullanma becerisini sınıflandırır.
• CFCS (Communication Function Classification System) : Çocuğun iletişim becerilerini değerlendiren sınıflama sistemidir.
• EDACS (Eating and Drinking Ability Classification System) : Yeme ve içme becerilerini değerlendiren bir sistemdir.

Yaşam Kalitesi ve Ağrı Ölçekleri

Yaşam kalitesi ve ağrı ölçekleri, çocukların fiziksel, duygusal ve sosyal durumlarını değerlendirmek için kullanılan ölçüm araçlarıdır. Bu değerlendirmeler, çocuğun ağrı seviyesini anlamaya ve yaşam kalitesini artırmak için gereken müdahaleleri planlamaya yardımcı olur.

• PedsQL (Pediatric Quality of Life Inventory) : Çocukların fiziksel, duygusal, sosyal ve okul işlevlerini ölçen yaşam kalitesi değerlendirme aracı.
• WeeFIM (Functional Independence Measure for Children) : Çocukların günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlık seviyesini ölçer.
• CPQOL (Cerebral Palsy Quality of Life Questionnaire) : Serebral palsi hastalarının yaşam kalitesini değerlendiren ölçek.
• CPCHILD : Serebral palsili çocuklarda yaşam kalitesini ölçmek için kullanılan bir anket.
• Wong-Baker Görsel Ağrı Skalası : Çocukların ağrı seviyelerini ifade etmek için kullandığı görsel bir ağrı skalasıdır.

Tonus ve Kas Değerlendirme

Tonus ve kas değerlendirme araçları, kas tonusu, spastisite ve kas fonksiyonlarının analiz edilmesi için kullanılan ölçeklerdir. Bu ölçümler, çocukların hareket kabiliyetindeki kısıtlamaları belirlemek ve tedavi süreçlerini optimize etmek için hayati öneme sahiptir.

• MAS (Modified Ashworth Scale) : Kas tonusu ve spastisiteyi değerlendiren bir ölçek.
• Adduktör Tonus Değerlendirmesi : Özellikle bacak adduktör kaslarının tonusunu ölçmek için kullanılır.

Nörolojik ve Gelişimsel Değerlendirme

Nörolojik ve gelişimsel değerlendirme araçları, çocukların nöromotor gelişimini, distoni gibi hareket bozukluklarını ve genel motor fonksiyonlarını analiz etmek için kullanılır. Bu değerlendirmeler, çocuğun nörolojik durumunun kapsamlı bir resmini sunar ve uygun müdahalelerin planlanmasını destekler.

• BFMF (Bilateral Function Motor Function) : İki taraflı motor fonksiyonları değerlendiren bir ölçek.
• BFMDRS (Burke-Fahn-Marsden Dystonia Rating Scale) : Distoni belirtilerini değerlendirmek için kullanılır.
• BAD (Barry-Albright Dystonia Scale) : Distoni şiddetini ölçmek için bir diğer değerlendirme aracı.
• MD-CRS (Movement Disorder Clinical Rating Scale) : Hareket bozukluklarının klinik değerlendirmesi için kullanılan bir ölçek.

Diğer Değerlendirmeler

Diğer değerlendirme araçları, eklem hareket açıklığı, stres düzeyi ve tedavi hedeflerine ulaşma derecesini ölçmek için kullanılan özel ölçeklerden oluşur. Bu araçlar, çocuğun genel sağlık durumu ve terapi ilerleyişini değerlendirmek için tamamlayıcı bir rol oynar.

• ROM (Range of Motion) : Eklem hareket açıklığını değerlendiren bir yöntemdir.
• VSS (Visual Stress Scale) : Görsel olarak stres değerlendirmek için kullanılan bir ölçek.
• GAS (Goal Attainment Scaling) : Tedavi hedeflerinin gerçekleştirilme seviyesini ölçmek için kullanılan bir yöntem.

Çocuk Nöroşirürjisi Bölümünde Tedavi Seçenekleri

Çocuk nöroşirürjisi bölümünde tedavi, beyin, omurilik ve sinir sistemi hastalıklarının cerrahi yöntemlerle çözümüne odaklanır. Nöroendoskopik hidrosefali tedavisi (beyin omurilik sıvısının fazla birikmesinin endoskopla düzeltilmesi), beyin tümörlerinin cerrahisi, kraniosinostozda kraniofasiyal cerrahi (bebeklerde kafa kemiklerinin erken kaynamasının düzeltilmesi için yapılan yüz ve kafatası şekillendirme ameliyatı) ve omurilik malformasyonlarının düzeltilmesi başlıca tedavi seçenekleridir. Ayrıca epilepsi cerrahisi (ilaçla kontrol edilemeyen epilepsi hastaları için yapılan ameliyatlar) gibi kompleks operasyonlar, multidisipliner ekiplerin iş birliğiyle gerçekleştirilir. Tedaviler, çocukların büyüme ve gelişim süreçlerine uygun şekilde planlanarak, minimal invaziv (küçük kesi ile yapılan) yöntemler ve ileri teknolojilerle en iyi sonuç hedeflenir.

• Botulinum Toksin Uygulaması : Kaslardaki spastisiteyi (aşırı kasılma) azaltarak ağrılı kas kasılmalarını hafifletir, fizyoterapi programlarının etkinliğini artırır ve ortez kullanımını destekler. Özellikle serebral palsili çocuklarda yaygın olarak tercih edilir.
• Cerrahi Müdahaleler : Hidrosefali, beyin tümörleri ve omurilik anomalileri gibi ciddi durumlarda beyin veya omurilik üzerindeki baskıyı azaltmak veya hastalığı tedavi etmek amacıyla cerrahi operasyonlar uygulanır.
• Fizyoterapi ve Rehabilitasyon : Kasların güçlendirilmesi, hareket kabiliyetinin artırılması ve spastisitenin azaltılması için bireye özel fiziksel egzersiz programları düzenlenir.
• İlaç Tedavileri : Kas gevşeticiler, nöbet kontrolü için antiepileptik ilaçlar ve ağrıyı azaltmak için ağrı kesiciler gibi farmakolojik yaklaşımlar tercih edilir.
• Baclofen Pompası Uygulaması : Spastisiteyi azaltmak için omurilik çevresine yerleştirilen bir cihazla ilaç verilir.
• Derin Beyin Stimülasyonu (DBS) : Bazı nörolojik durumların tedavisinde beyin bölgelerine elektriksel uyarılar veren bir cihaz kullanılır.
• Ortez ve Yardımcı Cihazlar : Çocukların günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırmak için ortezler, tekerlekli sandalyeler ve yürüteç gibi yardımcı ekipmanlar kullanılır.

Botulinum Toksin Tip A

Botulinum Toksin Tip A, laboratuvar ortamında bakteriden elde edilen bir nörotoksindir ve kaslardaki spastisiteyi (aşırı kasılmayı) azaltmada etkilidir. Spastisite, beyinde oluşan hasarlı bir bölgenin kontrol ettiği kas gruplarına aşırı uyarı iletimi gönderilmesi sonucu kaslarda meydana gelen aşırı kasılma durumudur. Botulinum toksin, kasların kasılma şiddetini azaltarak spastik kasların aşırı uyarılmasını engeller ve fizyoterapi egzersiz programlarının verimini artırır. Ayrıca ağrılı kas kasılmalarını azaltmak, mevcut fonksiyonu iyileştirmek, hijyen bakımı kolaylaştırmak ve ortez kullanımını desteklemek gibi amaçlarla uygulanır. Özellikle serebral palsili çocuklarda spastisiteyi azaltmak amacıyla sıkça kullanılmaktadır.