Işkın Otu Nedir?
Latince adı "Rheum ribes L." olan ışkın otu, kaya çıkıntılarında yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir. Kuzukulağıgiller familyasından olan bu bitki halk arasında ışkın, ışgın, uşkun, uçkun, dağ muzu ya da yayla muzu olarak da adlandırılır. Türkiye dâhil olmak üzere birçok coğrafyada yabani olarak kendiliğinden yetişir. Yetişmek için serin ortamlara, kaya diplerine veya taşların arasına ihtiyacı vardır.
Bu bitki Türkiye florasında Doğu Anadolu Bölgesi’nde, özellikle Erzurum yöresinde bol miktarda bulunur. 1000-4000 metre yükseklikte yetişen ve boyu 40-150 cm civarına erişen ışkın, Türkiye'de yabani olarak yetişen ilk ravent türüdür. Rüzgâr tarafında tozlaşır ve kendi türleriyle melezleşebilir.
Işkın otunun uzun kırmızı yapraklı sapları ilkbaharda büyür ve bahar aylarında zirveye ulaşır. Işkın yaprakları toksinler ve yüksek konsantrasyonlarda oksalik asit içerdiği için sadece sapları tüketilebilir. Büyük yapraklar arasında bitki veren ışkının gövde kısmı tazeyken iç kısmı kabuğu muz gibi soyulduktan sonra yenebilir. Çiğ ya da pişmiş olarak tüketilebilen sapları etli, ekşi ve asidik mayhoş kiviyi andıran bir tada sahiptir.
Işkın içeriğinde bulunan bileşenlerle yüksek besin değerine sahip bir bitkidir. 100 gram ışkının içerdiği besin değerleri şunlardır:
- Su: 93.6 gr
- Enerji: 21 kcal
- Protein: 0.9 gr
- Toplam lipitler: 0.2 gr
- Kül: 0.76 gr
- Karbonhidrat: 4.54 gr
- Toplam diyet lifi: 1.8 gr
- Şekerler: 1.1 gr
- Kalsiyum: 86 mg
- Demir: 0.22 mg
- Magnezyum: 12mg
- Fosfor: 14 mg
- Potasyum: 288 mg
- Sodyum: 4 mg
- Çinko: 0.1 mg
- Bakır: 0.021 mg
- Manganez: 0.196 mg
- Selenyum: 1.1 µg
- C vitamini: 8 mg
- Tiamin: 0.02 mg
- Riboflavin 0.03 mg
- Niacin: 0.3 mg
- Pantotenik asit: 0.085 mg
- B6 vitamini: 0.024 mg
- Folat: 7 µg
- Kolin: 6.1 mg
- A vitamini: 5 µg
- Lutein + zeaksantin: 170 µg
- E Vitamini (alfa-tokoferol): 0.27 mg
- K vitamini (filokinon): 29.3 µg
Şifalı özellikleri sayesinde uzun yıllar boyunca kullanılan bu bitki, eski Çin tıbbına kadar giden uzun bir tarihe sahiptir. Geleneksel tıpta birçok hastalığın tedavisinde başvurulmuş olmasının yanı sıra Antik Arap, Yunan ve Roma medeniyetlerinde de kullanılan ışkın otu üzerine birçok bilimsel araştırma da yapılmıştır.
Işkın Neye İyi Gelir?
İnsan sağlığına sayısız yararı bulunan ışkın, vücuttaki birçok rahatsızlığa iyi gelir. Işkın otunun yararlı olduğu durumlardan bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Antibakteriyel ve antiinflamatuar özellikleriyle vücudu birçok sağlık sorununa karşı koruyabilir.
- Genel sağlığı korumaya fayda sağlayabilir.
- Vücuttaki toksinleri atabilir.
- Müshil etkisiyle rahatlama sağlayabilir.
- Sindirim sistemi sağlığına destek olabilir.
- Kilo vermeye katkı sağlayabilir.
- Mide ve böbrek rahatsızlıklarına iyi gelebilir.
Işkın Otu Faydaları Nelerdir?
Işkın otu geleneksel tıpta ve farmakolojide yaygın olarak antimikrobiyal, antibakteriyel, antiviral, antifungal, antidiyabetik, antikanserojen, antidiyareik, antihiperlipidemik, antiobezite, antiinflamatuar, antiaging, antioksidan ve daha birçok özelliğiyle kullanılabilir.
Zengin bileşenlere sahip ışkın, içerdiği K vitaminiyle kanın pıhtılaşmasını sağlayarak yaraların iyileşmesine yardımcı olabilir. İçeriğinde bulunan A vitamini cilt hasarlarına ve erken yaşlanmaya neden olan serbest radikallerle savaşmaya yardımcı olabilir. Bu özelliğiyle cildin sağlıklı ve genç görünmesini sağlayabilir.
Işkının faydaları şöyle sıralanabilir:
- Kemik sağlığını iyileştirebilir: Işkın, kemiklerin kademeli olarak incelmesine ve zayıflamasına neden olan ve onları kırıklara karşı daha büyük risk altında bırakan bir durum olan osteoporozu önlemeye yardımcı olabilir.
- Sindirim sistemine yardımcı olabilir: Işkının içerdiği lif, sindirim sistemindeki hareketlere yardımcı olarak kabızlık gibi sorunlara fayda sağlayabilir. İçeriğindeki sennosid adı verilen bileşiklerle doğal müshil görevi görebilir. İçerisinde bulunan tanenler ishal önleyici etki de gösterebilir.
- İltihabı azaltabilir: Antioksidan bileşikler olan içeriği iltihapla savaşmaya yardımcı olabilir. İltihap önleyici özelliği sayesinde yaraların iyileşmesini hızlandırmaya da yardımcı olabilir.
Işkının bunlar dışındaki faydalarıysa şunlardır:
- Yüksek yağ içeren bir beslenme düzeninin neden olabileceği obezite ve diyabet gibi metabolik bozukluklara karşı koruma sağlayabilir.
- Aşırı alkol tüketen kişilerde oluşabilen karaciğer iltihabını azaltabilir.
- İştah açıcı özelliğiyle yeme isteği uyandırabilir.
- Vücudu kuvvetlendirip direnç kazandırabilir.
- Işkının kök kısmı vücudu bakteriyel enfeksiyonlara ve iltihaplanmaya karşı koruyarak fayda sağlayabilir.
Işkın Otunu Kimler Kullanmalıdır?
Işkın faydalı bir bitki ve lezzetli bir besindir. Tüketildiğinde genellikle bir zararlı bir durumla ya da yan etkiyle karşılaşılmaz. Bazı noktalardaysa dikkatli olmak veya önlemler almak gerekebilir. Bu durumlar şöyle sıralanabilir:
- Özellikle çocuklar başta olmak üzere ışkını fazla tüketmekten kaçınmak gerekir.
- Böbrek rahatsızlığı olan hastaların ışkın tüketmeden önce doktora danışması yararlı olacaktır.
- Hamileler, emziren anneler, yaşlılar ve 12 yaş altı çocuklar ışkın otu tüketmeden önce doktora danışabilir.
- Işkın otu bazı ilaçlarla etkileşime girebilir. Bu nedenle özellikle herhangi bir tedavi gören veya ilaç kullanan bireylerin ışkının besinsel faydaları hakkında bir doktora başvurması gerekebilir.
Işkın Otu Zararları Nelerdir?
Işkın otunun yabani bir bitki olarak birçok türü bulunduğundan istenmeyen durumların oluşmasını önlemek için tüketiminde bazı noktalara dikkat etmek gerekebilir. Işkın otunun neden olabileceği bazı zararlar şunlardır:
- Işkın yaprağı zehirlidir ve yenmesi zararlı olabilir. Bu durum böbrek hasarına neden olabilir ve tehdit oluşturabilir.
- Aşırı duyarlı bireylerde haricen kullanıldığı zaman egzama ve iritan kontakt dermatit görülebilir.
Işkının Yan Etkileri Nelerdir?
Işkın bitkisinin saplarını dikkatli ve ölçülü tüketmek güvenli kabul edilse de bazı yan etkilere sahip olabilir. Bu yan etkiler şöyle sıralanabilir:
- Böbrek fonksiyonlarında azalma,
- Böbrek taşı oluşma riski,
- Kolorektal ve mide problemleri yaşama riski.
Işkının karaciğer hasarına ve toksisiteye yol açabileceğine ait bulgular vardır. Bu nedenle tüketildikten sonra herhangi bir olağandışı belirti fark edildiğinde bir doktora görünmek yararlı olacaktır.
Işkın Otu Nasıl Kullanılır?
Işkın otunun kullanılabileceği bazı alternatifler şunlardır:
- Topikal olarak kullanılabilir.
- Toz veya sıvı formda bulunabilir ve bu form ağızdan alınabilir.
- Sapları pişirilerek meyve suyu hazırlamak için kullanılabilir.
- Saplar pişirilerek soslara, tatlılara, reçellere ve turtalara eklenebilir.
- Sapları çay yapmak için kullanılabilir.
Işkın gibi bitkisel takviyelerde kullanım öncesi bir doktora danışmak faydalıdır. Doktora danışmadan devam eden modern tıp tedavisi bir ayurvedik/bitkisel preparatla kesilmemeli veya değiştirilmemelidir.
Işkın Otu Çayı Nasıl Yapılır?
Işkın otunun kökleri ve sapı kullanarak lezzetli bir çay hazırlamak mümkündür ve oldukça kolaydır. 100 gram kadar temizlenip ayıklanmış ışkın otu kökü, iki su bardağı suyun içinde bekletilir. 12 saatin sonunda hazırlanan karışım süzgeçten geçirilir. İsteğe göre şeker ilave edildikten sonra kaynatılır. Daha sonra şişeye konularak buzdolabında muhafaza edilebilir. Işkın otu kökünden yapılan çayın günlük olarak içilmesi tavsiye edilir. Herhangi bir etken maddeye karşı hassasiyet oluşabileceğinden ışkın otu çayı tüketiminde doza dikkat etmek ve kullanmadan önce doktorun önerisini almak yararlı olacaktır.
