GAPS Diyeti Nedir? GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?

GAPS Diyeti Nedir?

GAPS diyeti, "Gut and Psychology Syndrome" (Bağırsak ve Psikoloji Sendromu) için geliştirilmiş, bağırsak sağlığını iyileştirerek zihinsel ve fiziksel sağlığı desteklemeyi hedefleyen bir beslenme programıdır. Bu diyet, bağırsak mikrobiyotasını dengeleyerek bağışıklık sistemini güçlendirmeyi ve nörolojik bozukluklara iyi gelmeyi amaçlar.

GAPS diyeti, genellikle otizm, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), depresyon, anksiyete gibi nörolojik ve psikolojik rahatsızlıklar ile kronik sindirim problemleri yaşayan kişilerde uygulanır. Diyetin temel prensibi, bağırsak astarını iyileştirmek ve zararlı bakterileri azaltarak yararlı bakterilerin çoğalmasını desteklemektir.

GAPS Diyeti Nasıl Uygulanır?

GAPS diyeti, bağırsak sağlığını iyileştirerek fiziksel ve zihinsel sağlık üzerinde olumlu etkiler yaratmayı amaçlayan aşamalı bir beslenme programıdır. Diyet, bağırsak astarını onarmak, zararlı bakterilerin etkisini azaltmak ve faydalı bakterilerin çoğalmasını desteklemek için gıdaların kademeli olarak tanıtıldığı bir süreç izler. Bu süreç, bireyin bağırsaklarının iyileşme durumuna göre değişkenlik gösterir ve genellikle bir sağlık uzmanının rehberliğinde uygulanır. Diyetin üç ana aşaması bulunur: giriş diyeti, tam diyet ve çıkış aşaması.

Giriş diyeti, diyetin en kritik bölümüdür ve bağırsak florasını iyileştirmeyi hedefler. Bu aşamada gıdalar altı farklı aşamada tanıtılır ve her aşamada bağırsak iyileşmesine katkı sağlayan besinler eklenir.

Giriş Diyeti Aşamaları

GAPS giriş diyeti, bağırsak sağlığını yeniden inşa etmek için en sınırlı ve kontrollü aşamalardan biridir. Her bir aşama, sindirimi kolay ve bağırsak duvarını destekleyici gıdalardan oluşur. Bu süreçte bireyin besinlere verdiği tepkiler dikkatle takip edilir ve bir sonraki aşamaya ancak vücut tamamen hazır olduğunda geçilir. Giriş diyeti, altı aşamadan oluşur ve her aşamada yeni besinler kademeli olarak eklenir.

Aşamalar bireyin ihtiyaçlarına göre birkaç gün ila birkaç hafta arasında sürebilir ve iyileşme sürecini hızlandırmak için sabırla uygulanması önemlidir.

Aşama 1

Bu aşama, bağırsakları rahatlatmak ve iyileşme sürecini başlatmak için en basit ve kolay sindirilebilir besinlerden oluşur. Kemik suyu ve pişmiş sebzeler bağırsak astarının onarılmasında temel rol oynar.

• Kemik suyu: Ev yapımı, doğal yöntemlerle hazırlanmış kemik suyu temel besin kaynağıdır.
• Pişmiş sebzeler: Kabak, havuç gibi nişasta içermeyen sebzeler, kemik suyunda pişirilerek tüketilir.
• Fermente gıdalar: Ev yapımı lahana turşusu suyu gibi fermente sıvılar yavaş yavaş tanıtılır.
• Bitki çayı: Sindirimi destekleyen zencefil veya papatya çayı tüketilebilir.

Aşama 2

İkinci aşamada besin çeşitliliği artırılarak bağırsak florası desteklenir. Fermente gıdalar ve çiğ yumurta sarısı eklenerek bağırsak sağlığına katkıda bulunulur.

• Çiğ yumurta sarısı: Kaliteli bir kaynaktan alınmış yumurta sarısı kemik suyuna eklenerek tüketilir.
• Fermente süt ürünleri: Ev yapımı yoğurt veya kefir küçük miktarlarda denenebilir.
• Et suları: Etlerin yumuşak kısımları kemik suyu çorbasına eklenir.

Aşama 3

Bu aşamada, sağlıklı yağlar ve fermente sebzelerle besin değeri artırılır. Aynı zamanda sindirimi kolaylaştıracak hafif atıştırmalıklar diyete dahil edilir.

• Avokado: Olgun avokado, sindirimi kolaylaştıran sağlıklı bir yağ kaynağı olarak eklenir.
• Fermente sebzeler: Küçük miktarlarda ev yapımı fermente sebzeler tanıtılır.
• Pancake: GAPS uyumlu badem unu gibi alternatif unlarla yapılmış pancake tüketilebilir.

Aşama 4

Dördüncü aşama, daha zengin protein kaynakları ve farklı pişirme yöntemleri ile bağırsakları güçlendirmeye odaklanır. Bu aşamada fermente balık gibi probiyotik açısından zengin gıdalar da eklenir.

• Kuzu eti ve balık gibi yağlı etler: Sindirimi kolay, kaliteli protein kaynakları eklenir.
• Fırınlanmış sebzeler: Sebzeler yavaş yavaş pişirme yöntemi değiştirilerek tanıtılır.
• Fermente balık ürünleri: Sindirimi desteklemek için az miktarlarda tüketilebilir.

Aşama 5

Bu aşama, bağırsak florasının uyum sağlamasına yardımcı olacak taze ve çiğ gıdaların eklenmesiyle genişletilir. Meyve suları ve hafif çiğ sebzelerle diyetin kapsamı artırılır.

• Taze sıkılmış meyve suları: Havuç ve elma gibi meyvelerden elde edilen doğal meyve suları yavaş yavaş diyetin bir parçası olur.
• Çiğ sebzeler: Marul, salatalık gibi kolay sindirilen çiğ sebzeler eklenir.

Aşama 6

Son aşamada, diyet artık daha dengeli hale gelir ve bağırsak sağlığına uygun tatlılar da eklenebilir. Çiğ sebzelerle doğal lif alımı artırılarak giriş diyeti tamamlanır.

• Fırında pişirilmiş GAPS uyumlu tatlılar: Bal ve badem unu ile yapılan tatlılar gibi doğal içerikler tüketilebilir.
• Tam çiğ sebzeler: Diyete çiğ sebzeler tam anlamıyla eklenir ve giriş diyetinin sonuna gelinir.

Her aşama bireyin sindirim sistemi tepkisine göre düzenlenir. Giriş diyeti tamamlandıktan sonra tam GAPS diyetine geçiş yapılır. Bu süreç boyunca bir sağlık uzmanının gözetiminde ilerlemek önemlidir.

Tam GAPS Diyeti

GAPS diyetinin giriş aşaması tamamlandıktan sonra, tam GAPS diyeti uygulanır. Bu aşama, bağırsak sağlığını sürdürülebilir bir şekilde desteklemek ve günlük yaşamda daha geniş bir besin yelpazesi sunmak için tasarlanmıştır. Tam GAPS diyeti, uzun vadede bağırsak florasını dengelemeye devam ederken, vücuda ihtiyaç duyduğu temel besin öğelerini sağlamayı hedefler. Bu aşamada, giriş diyetine göre daha fazla çeşitlilik sunan doğal ve besleyici gıdalar tüketilir.

Diyetten Çıkış ve Yeniden Giriş

Tam GAPS diyeti süreci tamamlandıktan sonra, bireyler diyetten çıkış ve yeniden giriş aşaması ile dengeli bir beslenme düzenine geçiş yapar. Bu aşama, bireyin bağırsak sağlığını koruyarak, diyet dışında kalan gıdalara yavaş ve kontrollü bir şekilde uyum sağlamasını içerir. Diyetten çıkış, aşamalı olarak uygulanır ve bağırsakların yeni besinlere nasıl tepki verdiği dikkatlice izlenir.

GAPS Diyetinin Faydaları

GAPS diyeti, bağırsak sağlığını iyileştirerek yalnızca sindirim sistemi üzerinde değil, aynı zamanda bağışıklık sistemi ve nörolojik sağlık üzerinde de olumlu etkiler yaratır. Diyet, bağırsak mikrobiyotasını dengelemeyi hedefler ve bu sayede vücutta iltihaplanmayı azaltır, bağışıklık sistemini güçlendirir ve zihinsel sağlık sorunları ile mücadeleye destek olur. Bağırsak ve beyin arasındaki güçlü ilişkiye dayanan bu diyet, özellikle otizm, DEHB, depresyon ve anksiyete gibi nörolojik bozukluklarla bağlantılı semptomları hafifletmeye yönelik bir çözüm sunar. Ayrıca, kronik sindirim problemlerini hafifletmek ve genel sağlığı desteklemek amacıyla tasarlanmıştır.

GAPS diyetinin faydaları şunlardır:

• Bağırsak mikrobiyotasını dengeler.
• Bağışıklık sistemini güçlendirir.
• İltihaplanmayı azaltır.
• Zihinsel sağlık sorunlarının semptomlarını hafifletir.
• Sindirim problemlerini iyileştirir.

Bağırsak Mikrobiyotasını Dengeler

Bağırsak mikrobiyotası, sindirim sisteminin sağlığı ve genel vücut fonksiyonları için hayati öneme sahiptir. GAPS diyeti, zararlı bakterileri azaltırken faydalı bakterilerin çoğalmasını destekleyerek bağırsak mikrobiyotasının dengesini sağlar. Bu durum yalnızca sindirimi değil, bağışıklık sisteminin ve hormonların düzenlenmesini de olumlu etkiler.

Diyetin fermente gıdalara odaklanması, probiyotik açısından zengin bir beslenme sunarak bağırsak florasını güçlendirir. Bağırsak duvarındaki geçirgenlik sorunlarını azaltarak "sızıntılı bağırsak sendromu" gibi rahatsızlıkların tedavisine katkı sağlar. Sağlıklı bir mikrobiyota, depresyon ve anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıkların iyileşmesinde de önemli bir rol oynar.

Bağışıklık Sistemini Güçlendirir

Bağırsak sağlığı, bağışıklık sisteminin %70’inden fazlasını etkiler. GAPS diyeti, bağırsak florasını iyileştirerek bağışıklık sisteminin daha etkili çalışmasını sağlar. Bu, enfeksiyonlara karşı vücudun daha dirençli hale gelmesine ve alerjik reaksiyonların azalmasına yardımcı olur.

GAPS diyetinde yer alan doğal, işlenmemiş gıdalar ve sağlıklı yağlar, bağışıklık hücrelerinin işlevlerini destekler. Ayrıca, iltihaplanmayı azaltarak bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesini engeller. Bu durum, otoimmün hastalıklarla mücadelede önemli bir fayda sunar.

İltihaplanmayı Azaltır

Kronik iltihaplanma, pek çok hastalığın temel nedenlerinden biridir. GAPS diyeti, işlenmiş gıdalardan, şekerden ve glütenden uzak durarak vücutta iltihap oluşumunu azaltır. Sağlıklı yağlar ve antioksidan açısından zengin sebzeler gibi besinler, vücutta hücresel düzeyde iyileşmeyi destekler.

İltihaplanmanın azalması, artrit, inflamatuvar bağırsak hastalıkları (IBD) ve kardiyovasküler hastalıklar gibi kronik rahatsızlıkların semptomlarının hafifletilmesine yardımcı olabilir. GAPS diyeti bu şekilde, hem fiziksel hem de zihinsel sağlık üzerinde olumlu bir etki yaratır.

Zihinsel Sağlık Sorunlarının Semptomlarını Hafifletir

Bağırsak ve beyin arasındaki güçlü bağ, zihinsel sağlık sorunlarının tedavisinde bağırsak sağlığının önemini ortaya koyar. GAPS diyeti, bağırsak florasını iyileştirerek depresyon, anksiyete, otizm ve DEHB gibi durumların semptomlarını hafifletmeye yardımcı olur.

Bu durum, diyetin bağırsaktaki iltihaplanmayı azaltma ve nörotransmiter üretimini dengeleme etkisiyle gerçekleşir. Özellikle fermente gıdalar ve kemik suyu gibi zengin besinler, sinir sisteminin desteklenmesinde ve beyin işlevlerinin düzenlenmesinde önemli rol oynar.

Sindirim Problemlerini İyileştirir

Kronik kabızlık, şişkinlik, gaz ve ishal gibi sindirim sorunları, bağırsak sağlığındaki bozukluklarla doğrudan ilişkilidir. GAPS diyeti, bağırsak duvarını onararak ve sindirimi kolaylaştıran gıdalara odaklanarak bu problemlerin hafifletilmesini sağlar.

Kemik suyu, pişmiş sebzeler ve fermente gıdalar gibi sindirimi kolay besinler, bağırsak astarını yatıştırır ve yeniden yapılandırır. Ayrıca, işlenmiş gıdaların ve alerjenlerin diyetten çıkarılması, sindirim sisteminin rahatlamasına ve sağlıklı bir şekilde çalışmasına olanak tanır.

GAPS Diyetinde Tüketilmesi ve Kaçınılması Gereken Besinler

GAPS diyeti, bağırsak sağlığını iyileştirmek ve iltihaplanmayı azaltmak için belirli besinleri teşvik ederken, zararlı olabilecek bazı gıdaların diyetten tamamen çıkarılmasını gerektirir. Diyet, bağırsak florasını destekleyen doğal ve işlenmemiş besinlere dayanır. Aynı zamanda bağışıklık sistemini güçlendiren ve sindirimi kolaylaştıran gıdalar içerir.

Doğru beslenme tercihleri yapmak, GAPS diyetinin başarısı için kritik öneme sahiptir. Tüketilmesi gereken gıdalar, bağırsak sağlığını desteklerken; kaçınılması gerekenler, olası zararların önüne geçer.

Tüketilmesi Gereken Besinler

GAPS diyetinde tüketilmesi gereken besinler, bağırsak duvarını iyileştiren ve mikrobiyota dengesini destekleyen, doğal ve besleyici gıdalardan oluşur. Bu besinler, iltihaplanmayı azaltırken aynı zamanda vücuda enerji ve temel besin maddelerini sağlar. Fermente gıdalar, kemik suyu, sağlıklı yağlar ve sebzeler, diyetin temel taşlarını oluşturur.

Bu besinlerin seçimi, hem bağırsak sağlığı hem de genel metabolik işlevler için kritiktir. Sindirimi kolay ve doğal yöntemlerle hazırlanan bu gıdalar, bağırsak duvarını onarmaya yardımcı olur ve bağışıklık sistemini destekler.

• Kemik suyu
• Fermente gıdalar (yoğurt, kefir, lahana turşusu)
• Doğal yağlar (tereyağı, zeytinyağı, avokado yağı)
• Et ve balık (serbest gezen hayvanlardan)
• Pişmiş sebzeler (kabak, havuç, brokoli)
• Yumurta

Kaçınılması Gereken Besinler

GAPS diyetinde kaçınılması gereken besinler, bağırsak sağlığını olumsuz etkileyebilecek, iltihaplanmayı artırabilecek ve sindirimi zorlaştırabilecek gıdalardan oluşur. Bu besinler, bağırsak geçirgenliğini artırabilir ve zararlı bakterilerin çoğalmasına neden olabilir. Şeker, glüten, işlenmiş gıdalar ve nişastalı sebzeler gibi maddeler, bağırsak sağlığını iyileştirme sürecini yavaşlatabilir.

Kaçınılması gereken besinlerin diyetten çıkarılması, bağırsak florasını dengelemenin yanı sıra bağırsak astarının onarılmasını hızlandırır. Bu nedenle bu gıdalar yerine sindirimi kolay ve doğal gıdalar tercih edilmelidir.

• Glüten içeren tahıllar (buğday, arpa, çavdar)
• Şeker ve yapay tatlandırıcılar
• Pastörize süt ürünleri
• İşlenmiş gıdalar (koruyucu ve katkı maddeleri içerenler)
• Nişastalı sebzeler (patates, mısır, bezelye)
• İşlenmiş bitkisel yağlar (kanola yağı, mısır yağı)

GAPS Diyetinin Riskleri ve Dikkat Edilmesi Gerekenler

GAPS diyeti, bağırsak sağlığını desteklemek ve çeşitli sağlık sorunlarını hafifletmek için tasarlanmış olsa da, herkes için uygun olmayabilir. Diyetin çok kısıtlayıcı olması, bazı besin gruplarının tamamen çıkarılmasını gerektirdiği için, uzun süreli uygulamada besin eksikliklerine neden olabilir. Özellikle kalsiyum, D vitamini, lif ve karbonhidrat eksikliği riski taşır.

Diyetin bireysel ihtiyaçlara göre uyarlanması ve bir sağlık uzmanı gözetiminde uygulanması önemlidir. Çocuklar, hamileler, emziren anneler ve kronik hastalığı olan bireylerin GAPS diyetini uygulamadan önce mutlaka doktorlarına danışmaları gerekir. Ayrıca, diyet sırasında enerji seviyelerinde düşüş, baş ağrısı veya sindirim sorunları gibi yan etkiler yaşanabilir ve bu durumlar yakından takip edilmelidir.

GAPS Diyeti ile İlgili Sık Sorulan Sorular

GAPS Ne Demek?

GAPS, "Gut and Psychology Syndrome" (Bağırsak ve Psikoloji Sendromu) anlamına gelir. Bu terim, bağırsak sağlığı ile zihinsel ve nörolojik sağlık arasındaki güçlü bağlantıyı ifade eder. Dr. Natasha Campbell-McBride tarafından geliştirilmiştir ve bağırsak mikrobiyotasını iyileştirerek sağlık sorunlarını ele almayı hedefler.

GAPS Diyeti Nasıl Yapılır?

GAPS diyeti, giriş diyeti, tam diyet ve çıkış aşaması olmak üzere üç bölümden oluşur. Diyet, bağırsak sağlığını desteklemek için doğal, fermente gıdalar, kemik suyu ve sağlıklı yağlar tüketmeye dayanır. Zararlı olabilecek şeker, glüten ve işlenmiş gıdalar tamamen diyetten çıkarılır.

GAPS Diyeti Ne Kadar Sürer?

GAPS diyeti, bireyin sağlık durumuna ve iyileşme hızına bağlı olarak genellikle 1,5 ila 2 yıl sürebilir. Giriş diyeti daha kısa bir dönem olsa da tam diyet aşaması uzun süre uygulanır. Diyet tamamlandıktan sonra dengeli bir beslenme düzenine geçiş yapılır.

GAPS Diyeti Ne Yememeli?

GAPS diyetinde glüten, şeker, nişastalı sebzeler ve işlenmiş gıdalar tüketilmemelidir. Pastörize süt ürünleri ve yapay tatlandırıcılar da yasaktır. Bu gıdalar bağırsak florasını bozabileceği ve iltihaplanmayı artırabileceği için diyetten tamamen çıkarılır.

GAPS Diyeti 1. Aşama Ne Kadar Sürer?

GAPS diyeti 1. aşama, bireyin bağırsaklarının iyileşme hızına göre birkaç gün ile birkaç hafta arasında sürebilir. Bu aşamada kemik suyu, pişmiş sebzeler ve fermente sıvılar tüketilir. İlerleme, kişinin sindirim sistemi tepkilerine göre belirlenir.

GAPS Diyetinde Yumurta Yenir mi?

GAPS diyetinde yumurta, kaliteli bir kaynaktan elde edilmesi koşuluyla tüketilebilir. Giriş aşamasında çiğ yumurta sarısı, kemik suyuna eklenerek kullanılabilir. Diyetin ilerleyen aşamalarında ise tam yumurta diyete dahil edilebilir.