Halüsinasyon Nedir?
Halüsinasyon; gerçek gibi görünen ancak gerçekte olmayan, yalnızca zihninizde var olan şeyleri duyduğunuz, gördüğünüz, kokladığınız, tattığınız veya hissettiğiniz durumlardır.
Halüsinasyon örnekleri: Kimsenin duymadığı sesleri duymak; nesneler, şekiller, insanlar veya ışıklar olmayan şeyleri görmek; vücudunuzda, cildinizde böceklerin gezmesi veya iç organlarınızın hareket etmesi gibi gerçek olmayan bir dokunma veya hareket hissi, var olmayan şeylerin kokusunu almak, hoş olmadığını veya tuhaf olduğunu yalnızca sizin hissettiğiniz şeyleri tatmak birer halüsinasyon örneğidir.
Halüsinasyon Türleri Nelerdir?
Halüsinasyonlar beş duyunuzdan herhangi birini etkileyebilir ve çeşitli türleri vardır.
Görsel Halüsinasyonlar
Görsel halüsinasyonlarda kişi olmayan şeyleri görür. Gördüğü şeyler arasında nesneler, insanlar, hayvanlar, ışıklar veya şekiller gibi hemen her şey olabilir. Mesela kişi kendi vücudunda veya karşısındaki insanın vücudunda yürüyen böcekler görebilir ya da nesneleri hareket halinde ve farklı formlarda görebilir.
İşitsel Halüsinasyonlar
İşitsel halüsinasyonlarda kişi zihninizin içinden veya dışından gelen sesler duyar. Bu sesler konuşma şeklinde de olabilir ve hasta bu sesleri gerçekten duyuyormuş gibi hisseder.
Dokunsal Halüsinasyonlar
Dokunsal halüsinasyonlarda kişi gerçekte olmayan dokunuşları gerçekmiş gibi hisseder. Mesela yanında kimse yokken gıdıklandığını hissedebilir ya da üzerinde böceklerin gezindiğini hissedebilir ya da gerşekte esmeyen bir rüzgarı yüzünde ya da tüm vücudunda hissedebilir.
Kokusal Halüsinasyonlar
Koku halüsinasyonlarında kişi etrafındaki bir şeyden, kendisinden veya bir başkasından koku geldiği sanrısına kapılır.
Tat Halüsinasyonları
Tat halüsinasyonlarında kişi yediğini veya içtiği bir şeyin tadının tuhaf olduğunu hisseder. Tat halisünasyonlarında yaygın görülen halüsinasyon, kişinin nesnelerin tadının metal gibi olduğunu hissetmesidir.
Varlık Halüsinasyonları
Varlık Halüsinasyonlarında kişi gerçekte yalnız olduğu halde odada biri varmış gibi hissine kapılır.
Propriyoseptif Halüsinasyonlar
Propriyoseptif halüsinasyonda kişi bedenin farklı şekillerde hareket ettiğini hisseder. Örneğin uçuyormuş veya havada süzülüyormuş gibi bir hisse kapılır.
Hipnopompik ve Hipnagojik Halüsinasyonlar
Hipnopompik halüsinasyonlar uyandıktan hemen sonra görülür. Hipnagojik halüsinasyonlar ise uykuya dalmadan hemen önce gelişir. Hipnopompik ve Hipnagojik halüsinasyonlar genellikle narkolepsi hastalığı belirtileridir.
Halüsinasyon Görmek
Halüsinasyon görmek; halüsinasyon sırasında yaşanan ve gerçekte olmayan şeyleri görme, var olmayan sesleri duyma, kokuları alma gibi benzeri halüsinasyonları hissen yaşamayı anlatmakta kullanılan genel bir tabirdir.
Uyanıkken Halüsinasyon Görmek
Halüsinasyonların tamamı uyanıkken görülen ve gerçekte yaşanmasa da yaşanıyormuş gibi hissedilen durumlardır. Kişinin gözleri genellikle açıktır ancak bulunduğu ortamda olmayan farklı etkenleri gerçekte yaşıyormuş gibi hisseder. Uyanıkken ve gözler açık olarak yaşanan halüsinasyonlar, görsel halüsinasyonlar olarak adlandırılır ve kişinin çevresinde olmayan şeyleri görmesi şeklinde ortaya çıkar.
Halüsinasyon Neden Olur?
Halüsinasyon neden olur sorusunun, halüsinasyonun türlerine göre detaylı yanıtı şöyledir:
Görsel Halüsinasyon Nedenleri
- Beyninizin görmenize yardımcı olan kısmı olan görsel kortekste tahriş,
- Beyin dokusunda hasar,
- Şizofreni,
- Şizoaffektif bozukluk,
- Depresyon,
- Bipolar bozukluk,
- Deliryum,
- Demans,
- Parkinson hastalığı,
- Nöbetler,
- Migren,
- Beyin lezyonları ve tümörleri,
- Uyku sorunları,
- Bazı ilaçların kullanımı,
- Metabolizma sorunları,
- Creutzfeldt-Jakob hastalığı.
İşitsel Halüsinasyon Nedenleri
- Şizofreni,
- Bipolar bozukluk,
- Psikoz,
- Borderline kişilik bozukluğu,
- Travmatik stres bozukluğu,
- İşitme kaybı,
- Uyku bozuklukları,
- Beyin lezyonları,
- Bazı ilaçların kullanımı.
Dokunsal Halüsinasyon Nedenleri
- Şizofreni,
- Şizoaffektif bozukluk,
- Bazı ilaçların kullanımı,
- Delirium tremens,
- Alkol tüketimi,
- Alzheimer hastalığı,
- Lewy vücut demansı.
Koku Halüsinasyonları Nedenleri
- Kafa travması,
- Soğuk etkisi,
- Temporal lob nöbeti,
- İltihaplı sinüsler,
- Beyin tümörü,
- Parkinson hastalığı.
Tat Halüsinasyonu Nedenleri
- Temporal lob hastalığı,
- Beyin lezyonları,
- Sinüs hastalıkları,
- Epilepsi.
Diğer Halüsinasyon Nedenleri
Halüsinasyonlar kısa süreli olduğunda veya geçici bir sorundan kaynaklandığında her zaman çok endişe verici değildir.
Bu tip halüsinasyonların nedenleri şunlardır:
- Yüksek ateş,
- Çok şiddetli seviyede uykusuzluk,
- Travma,
- Çok şiddetli ve ani ağrı-acı,
- Aşırı üzüntü nedeniyle gelişen yas,
- İdrar yolu enfeksiyonları gibi şiddetli şekilde gelişen enfeksiyonlar.
Halüsinasyon Belirtileri Nelerdir?
Genel halüsinasyon belirtileri şöyledir:
- Bunların yanı sıra halüsinasyon yaşayan kişiler
- Gerçek ve hayal arasındaki farkı ayırt edemez,
- Gerçek olmayan olayları veya durumları gerçek gibi algılar,
- Aniden konuşmaya başlayabilir ya da garip hareketler yapabilir,
- Halüsinasyonlarla ilgili korku veya kaygı geliştirmek
- Halüsinasyonlar yaşanırken korku, öfke veya üzüntü yaşayabilir,
- Halüsinasyonların etkisiyle yoğun duygusal tepkiler verebilir,
- Dikkat dağınıklığı, hafıza problemleri, karar verme güçlüğü yaşayabilir,
- Uyku bozuklukları sorunları gelişebilir,
- İştah değişiklikleri yaşanabilir,
- Fiziksel rahatsızlık veya ağrı hissi görülebilir.
Türlerine göre halüsinasyon belirtileri ise şunlardır:
Görsel Halüsinasyon Belirtileri
- Gerçek olmayan nesneler, kişiler veya hayvanlar görmek,
- Parlak ışıklar veya renkli şekiller görmek,
- Göz önünde olmayan nesnelerin hareket ettiğini algılamak.
İşitsel Halüsinasyon Belirtileri
- Var olmayan sesler duymak ve o yöne odaklanmak,
- İsimlerin çağrıldığını veya emirler verildiğini duymak,
- Gürültü veya fısıldama gibi sesler işitmek.
Kokusal Halüsinasyon Belirtileri
Gerçekte olmayan yanık kokusu, çiçek kokusu gibi kokuları algılamak,
Hoş veya kötü kokuların varlığını hissetmek.
Tat Halüsinasyonları Belirtileri
- Ağızda var olmayan tatlar hissetmek,
- Genellikle kötü veya metalik tatlar algılamak.
Dokunsal Halüsinasyon Belirtileri
- Kişinin üzerinde böcek geziyormuş gibi hissetmesi ve ondan kurtulmaya çalışması,
- Birinin dokunduğunu veya vurduğunu hissederek kimin yaptığını sorgulaması,
- Tende ısı veya soğukluk hissi.
Somatik Halüsinasyon Belirtileri
- Vücutta organlarının hareket ettiğini hissetmek ve o bölgelere dokunmak,
- Bedeninde fiziken başka varlıklar olduğunu hissetmek ve endişelenmek.
Uyuşturucu Nedenli Halüsinasyon Belirtileri
- Psikedelik veya diğer uyuşturucu kullanımına bağlı halüsinasyonlarla kişi kendini veya aklını kaybettiğini hissine kapılarak ciddi endişe yaşayabilir ve farklı davranışlarda bulunabilir.
- Gördüğü şeyler nedeniyle aşırı bir korku ve sakınma tavırları sergileyebilir.
Halüsinasyon Teşhisi Nasıl Konulur?
Halüsinasyon farklı sağlık sorunlarından kaynaklanabileceği için doktorunuz öncelikle halüsinasyonlarınıza neyin sebep olduğunu anlamaya çalışır. Bunun için yakınmalarınızı dinler, tıbbi geçmişinizi öğrenir ve fiziki muayene yapar.
Halüsinasyonun arkasındaki sağlık sorununun tam olarak teşhis edilebilmesi için EEG çekerek beyninizdeki sıra dışı elektriksel aktivite kalıplarını izler. Bu yöntem, halüsinasyonlarınızın nöbetlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını gösterebilir.
MRI çekimi ile halüsinasyonların beyin tümöründen ya da küçük bir felç gibi nedenlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını kontrol eder. Bunlara; diğer görüntüleme yöntemleri ve testlerden elde ettiği verileri de ekleyerek halüsinasyonun nedenini teşhis eder.
Halüsinasyon Tedavisi Nasıl Yapılır?
Halüsinasyon tedavisi, halüsinasyona neden olan hastalığın tedavi edilmesi ile yapılır.
Nedenlere bağlı olarak halüsinasyon tedavisi şöyle planlanır:
Şizofreni veya Alzheimer hastalığı kaynaklı halüsinasyonlarda demans ilaçları kullanılır. Epilepsiyi kaynaklı halisinasyonların tedavisinde nöbet önleyici ilaçlar kullanılır. Görsel bir sorun halüsinasyonlara neden oluyorsa makula dejenerasyonu, glokom ve katarakt tedavisi uygulanır. Halüsinasyona neden olan sorun tümör ise cerrahi veya radyasyon tedavisine yönelinir. Migren hastaları için triptanlar, beta blokerler veya antikonvülzanlar kullanılır.
Parkinson hastalığı olan bazı kişileri etkileyen psikozla bağlantılı halüsinasyonları ve sanrıların tedavisinde ise parkinson hastalığı tedvisinde kullanılan bazı ilaçlar tercih edilir. Halüsinasyon tedavisinde ayrıca terapi seansları da kullanılır. Kişinin düşünce ve davranış şekillerini değiştirmesine katkıda bulunan bilişsel davranışçı terapi, halüsinasyon sorunu olan bazı kişilerin süreci daha iyi yönetmelerine yardımcı olur.
Halüsinasyonları Olan Birine Nasıl Yardım Edilir?
Eğer bir yakınınız halüsinasyon görüyorsa ona şu şekilde yardımcı olabilirsiniz:
Gördüğü halüsinasyonların üzüntüye veya tehlikeye neden olup olmadığını anlamaya çalışın, kişi dinleyebilecek durumdaysa ona güven verecek şeyler söyleyin. İzin veriyorsa omuzuna dokunarak ya da sarılarak ona destek olduğunuzu hissettirin ve yaşadığı halüsinasyonun gerçekte olmadığını söylemeyin, sorunun birazdan geçeceğini anlatın.
Halüsinasyon Hakkında Sık Sorulan Sorular
Halüsinasyon Ne Demek?
Halüsinasyon, kişinin uyanıkken var olmayan duyusal deneyimler yaşaması, örneğin hayali sesler duyması veya nesneler görmesi gibi gerçek dışı algılar yaşaması durumudur.
Halüsinasyon Nasıl Geçer?
Halüsinasyonların geçmesi için altta yatan nedenin tedavisi gerekir. Tedavi ise nedene bağlı olarak ilaç tedavisi, psikoterapi, uyku düzeninin sağlanması veya madde kullanımının kesilmesini ya da cerrahi bir girişim gerektirebilir.
Halüsinasyon Neden Görülür?
Halüsinasyonlar; psikiyatrik bozukluklar, nörolojik hastalıklar, ilaçlar, uyku bozuklukları, stres, yoksunluk sendromları veya başka sağlık sorunları nedeniyle görülür.
Halüsinasyon Görmek Neyin Belirtisi?
Halüsinasyon görmek; psikiyatrik bozuklukların, nörolojik hastalıkların, ilaç yan etkilerinin, uyku bozukluklarının ve diğer bazı sağlık sorunlarının belirtisi olabilir.
Yaşlılarda Halüsinasyon Nedenleri Nelerdir?
Yaşlılarda yaşanan halüsinasyon nedenleri arasında demans, Alzheimer, Parkinson hastalığı, ilaç yan etkileri, enfeksiyonlar, duyusal kaygılar ve psikiyatrik bozukluklar gibi sağlık sorunları bulunur.
Alzheimer Hastaları Halüsinasyon Görür mü?
Alzheimer hastaları hastalığın ilerleyen evrelerinde halüsinasyonlar görebilir. Yaşlılarda görülen halüsinasyonlar genellikle görsel ve işitsel halüsinasyonlar olarak yaşanır.
Halüsinasyon Gören Birine Nasıl Davranılmalı?
Halüsinasyon gören birine sakin, anlayışlı ve destekleyici bir şekilde davranılmaösı gerekir. Kişinin güvende olması sağlanmalıdır ve yumuşak bir dille doktora gitmesi teşvik edilmelidir.
Hipnagojik Halüsinasyon Nedir?
Hipnagojik halüsinasyon; uykuya dalma sırasında, genellikle gözler kapalıyken görülen, gerçek olmayan görsel veya işitsel algılardır.
Parkinson’da Halüsinasyon Olur mu?
Parkinson hastalarında özellikle hastalığın ilerlediği aşamalarda halüsinasyonlar gelişebilir. Ayrıca kullanılan bazı ilaçlar da Parkinson hastalarında halüsinasyon yaşanmasına neden olabilir.
