Kilo Kaybı Nedir?
Kilo kaybı, vücuttaki sıvılarda, kas kütlesinde veya yağda meydana gelen azalma durumuna verilen isimdir. Kilo kaybı, diyet ve egzersiz gibi faaliyetler sonucunda bireyin ulaşmak istediği bir hedef ile kasıtlı olarak gerçekleşen bir durum olabileceği gibi, bir hastalığın belirtisi olması nedeniyle kasıtsız gerçekleşebilir.Vücut sıvısındaki azalma ilaç kullanımı, sıvı kaybı, sıvı alımı eksikliği gibi sebeplerin yanı sıra diyabet gibi hastalıklardan kaynaklanabilir. Vücut yağındaki azalma ise aşırı kilo veya obezite gibi durumlara karşı kasıtlı olarak yapılan egzersiz ve diyetten kaynaklanabilir. Kilo kaybının hamilelikten sonra gerçekleşmesi normaldir.
Açıklanamayan kasıtsız kilo kaybı genellikle hastalığın bir sonucudur ve bir sağlık hizmetleri uzmanı tarafından değerlendirilmelidir. Kronik bir hastalıkla ilişkili kilo kaybı ve beslenme eksikliği, kaşeksi olarak adlandırılır.
Kilo kaybının çeşitli nedenleri arasında depresyon, CMV (Sitomegalovirüs)veya HIV gibi viral enfeksiyonlar, gastroenterit, parazit enfeksiyonu, bağırsak hastalıkları, kanser ya da aşırı aktif tiroid yani hipertiroidizm bulunabilir.
Ani Kilo Kaybı Nedir?Ani kilo kaybı veya herhangi bir çaba göstermeden kilo vermek bireyin sağlığı için bir endişe kaynağı olabilir ve altta yatan bir tıbbi durumun varlığına işaret edebilir. Ancak her kilo kaybı ciddi bir duruma işaret etmez.Normal şartlarda, 6 ila 12 aylık bir dönem içerisinde herhangi bir çaba göstermeden vücut ağırlığının yüzde 5’inden fazlasını kaybeden bireylerin doktorlarını ziyaret etmesi tavsiye edilmektedir. Bireyler bu ziyaret esnasında kilo kaybının yanı sıra gözlemledikleri çeşitli belirti ve semptomları da doktora anlatmalıdır.
Ani Kilo Kaybının Nedenleri Nelerdir?Bireyin hayatını değiştiren veya stresli bir olaydan sonra ani kilo kaybı gerçekleşebilir. Ancak, kasıtsız ve ani kilo kaybı yaygın olarak Addison hastalığı, depresyon, diyabet, endokardit, enflamatuar bağırsak hastalığı, hipertiroidizm, HIV / AIDS kalp yetmezliği, kanser, kas kaybı, KOAH, romatizmal eklem iltihabı ya da tüberküloz gibi tıbbi durumlardan birinin belirtisi veya semptomu olabilir.
Addison HastalığıAddison hastalığı nadir görülen bir tıbbi durumdur ve bireyin bağışıklık sisteminin böbrek üstünde bulunan adrenal bezlerine saldırması ile gelişir. Bu durumda kalan böbrek üstü bezleri kortizol ve aldosteron hormonları vücudun normal işlevlerini yerine getirmesine yetecek miktarda üretemez. Kortizol, vücutta metabolizma ve iştah dahil olmak üzere birçok işlevi düzenler. Düşük kortizol seviyeleri iştahsızlığa ve ani kilo kaybına neden olabilir.Addison hastalığının belirtileri arasında düşük tansiyon, hiperpigmentasyon yani ciltte kararma, kas güçsüzlüğü, kronik yorgunluk ve tuz yeme isteği bulunabilir. Addison hastalığının tedavisi, bireyin böbrek üstü bezlerinin işlevini düzenleyen ya da taklit eden ilaçların kullanılmasını içerir.
DepresyonAni kilo kaybı, en az iki hafta boyunca üzgün, kaybolmuş veya boş hissetme şekline tanımlanan depresyonun yan etkilerinden birisi olabilir. Bu duygular, bireyin işe veya okula gitmek gibi günlük aktiviteleri gerçekleştirmesine engel olur.Depresyon belirtileri kişiden kişiye değişir. Depresyon, beynin iştahı kontrol eden aynı kısımlarını da etkiler. Bazı vakalarda bu durum iştahsızlığa ve dolayısıyla kilo kaybına neden olabilir. Bazı bireylerde ise depresyon iştahı artırabilir. Depresyonun diğer belirtileri arasında düşük enerji, hobilere karşı ilginin kaybı, ölüm veya intihar düşünceleri, sinirlilik hali, sürekli üzüntü, yetersiz veya çok fazla uyku, ya da zayıf konsantrasyon sayılabilir. Depresyonu tedavi etmek için davranışsal terapi, psikoterapi ve antidepresanlar kullanılır.
Diyabetİstenmeyen ani kilo kaybının bir başka nedeni ise diyabet yani şeker hastalığıdır. Tip 1 diyabeti olan bireylerde bağışıklık sistemi, pankreastaki insülin yapan hücrelere saldırır. Bireyin vücudu insülin olmadan enerji üretmek için glikoz kullanamaz. Normal bir şekilde kullanılamayan glikoz kanda birikir ve bu da kan şekeri değerlerinin yükselmesine neden olur.
Bireyin böbrekleri kullanılmayan glikozu idrar yoluyla atar. Şeker bireyin vücudunu terk ederken ihtiyacı olan kaloriler de gider. Bunun sonucunda vücut hem yağ ve kas dokularından enerji elde etmek için hem de harcanan enerji miktarını düşürmek için onları yakmaya başlar. Tip 1 diyabet ayrıca aşırı açlık, aşırı susuzluk, bulanık görüş, dehidrasyon, sık idrara çıkma, ya da yorgunluk gibi belirti ve semptomlara neden olur. Tip 1 diyabet tedavisi, insülin, kan şekeri izleme, diyet değişiklikleri ve egzersizi içerir.
EndokarditEndokardit, kalbin iç zarında yani endokardiyumda meydana gelen iltihaplanmaya verilen isimdir. Endokardit genellikle bakteriler olmak üzere mikroplar kan dolaşımı sistemine girdiğinde ve bireyin kalbinde toplandığında görülür. Endokardit geliştirmiş olan çoğu bireyde ateş görülür. Ateşin yanı sıra iştahsızlık görülebilir. Yüksek vücut ısısı metabolizmayı hızlandırır ve yağ yakarak kilo kaybına neden olur.Endokarditin diğer belirti ve semptomları arasında baş ağrısı, ciltte kırmızı, mor lekeler, gece terlemeleri, göğüs ağrısı, kalp üfürümü, kanlı, kansız öksürük, karın ağrısı, nefes almada zorluk ya da sırt ağrısı bulunur. Sağlıklı kalplerde endokardit nadiren görülür. Ancak hasarlı kalp kapakçıkları, yapay kalp kapakçıkları veya doğuştan kalp kusurları olan insanların endokardit geliştirme olasılığı daha yüksektir. Endokardit tedavisi süreci doğru türde antibiyotik kullanımını ve cerrahi müdahaleleri içerebilir.Hipertiroidizm
Hipertiroidizm yani aşırı aktif tiroid, bireyin tiroid bezinin çok fazla tiroid hormonu ürettiği durumlarda gelişir. Tiroid hormonları, metabolizma dahil olmak üzere vücuttaki birçok işlevi kontrol eder. Tiroidi aşırı aktif olan bireyler, iştahlı olsalar dahi hızla kalori yakarlar. Bunun sonucu kasıtsız ve ani kilo kaybı olabilir.Hipertiroidizmin belirti ve semptomları arasında; ellerde titreme, hızlı, düzensiz nabız hızı, ısıya karşı intolerans, kadınlarda adet döneminin hafif geçmesi, kaygı, uyku sorunları ile yorgunluk bulunur. Hipertiroidizmin nedenleri arasında ise Graves hastalığı, tiroidit, çok fazla iyot yemek ya da çok fazla tiroid ilacı almak olabilir. Hipertiroidizmin tedavisi bireyin yaşına ve vakanın ciddiyetine bağlıdır. Genellikle, anti-tiroid ilaçlar, radyoaktif iyot, beta blokerler veya ameliyatla tedavi edilir.
HIV / AIDS
HIV Virüsü, T hücreleri adı verilen bağışıklık hücrelerine saldırır ve vücudun enfeksiyonlarla savaşmasını zorlaştırır. Eğer HIV tedavi edilmezse edinilmiş immün yetmezlik sendromu, ya da kısaca AIDS gelişimine yol açabilir. AIDS kaynaklı koşulların ileri aşamalarında genellikle ani kilo kaybı gözlemlenir.
HIV nedeniyle görülen boğaz ağrısı, ağız yaraları ve yorgunluk gibi semptomlar bireyin yemek yeme esnasında rahatsızlık duymasına neden olabilir. HIV ayrıca dinlenme enerji harcaması seviyelerini yükseltebilecek ikincil bir enfeksiyon gelişmesi riskini de artırır. Bu da bireyin ani kilo kaybı yaşamasına yardımcı olabilir.
Diğer HIV belirti ve semptomları arasında ateş, döküntü, gece terlemeleri, kas ağrıları, şişmiş lenf düğümleri, ya da titreme bulunur. HIV semptomları bireyin vücut yapısına ve enfeksiyonun aşamasına bağlıdır. Yeni geliştirilen antiretroviral terapiler, HIV'i tedavi etmek ve virüsün yayılmasını durdurmak için kullanılabilir ve kilo kaybını iyileştirebilirler.
İnflamatuar Bağırsak HastalığıBeklenmeyen kilo kaybı, inflamatuar bağırsak hastalığının, yani iltihaplı bağırsak hastalığının bir belirtisi olabilir. İnflamatuar bağırsak hastalığı, sindirim sisteminin çeşitli kronik enflamatuar bozukluklarını kapsayan bir terimdir. İnflamatuar bağırsak hastalığının en yaygın iki tipi Crohn hastalığı ve ülseratif kolittir. Bağırsaklardaki kronik iltihaplanma bireyin vücudunu katabolik bir duruma sokar, bu da vücudun sürekli enerji tükettiği anlamına gelir.
İnflamatuar bağırsak hastalığı buna ek olarak açlık hormonu olan grelin ve tokluk hormonu olan leptinin de normal faaliyetlerini bozar. Bu durum iştah azalması ve kilo kaybıyla sonuçlanabilir. İnflamatuar bağırsak hastalığının diğer belirti ve semptomları arasında ishal, karın ağrısı, kanlı dışkı, şişkinlik, ve yorgunluk bulunur. Normalde bu semptomlar belirli yiyecekler tarafından tetiklenir. İnflamatuar bağırsak hastalığı olan bireyler yemek yemekte tereddüt edebilir. İnflamatuar bağırsak hastalığı tedavisi genellikle beslenme desteği, ilaç ve bazı vakalarda cerrahi müdahaleden oluşur.Konjestif Kalp YetmezliğiKilo kaybı, konjestif kalp yetmezliğinin bir komplikasyonudur. Konjestif kalp yetmezliği bireylerde kalbin yeterli miktarda kanla dolamamasıyla, kalp yeterli güçle kan pompalayamamasıyla veya her iki durumla birlikte gelişir. Konjestif kalp yetmezliği kalbin bir veya iki tarafını etkileyebilir. Konjestif kalp yetmezliği olan bireylerin sindirim sistemi yeterince kan alamayabilir. Bu da mide bulantısına ve erken doyma hissine neden olabilir. Buna ek olarak konjestif kalp yetmezliği olan bireyler için yemek yerken nefes almak da zor olabilir. Hasarlı kalp dokusundaki iltihaplanma ayrıca metabolizmayı da hızlandırarak ani ve kasıtsız kilo kaybına neden olur.Konjestif kalp yetmezliğinin belirti ve semptomları arasında hızlı nabız yani kalp atış hızı, kalıcı ve sürekli öksürük, nefes darlığı, şişkinlik, ya da yorgunluk bulunabilir. Konjestif kalp yetmezliğinin tedavisinde aralarında anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri, beta blokerleri ve diüretikler bulunan birkaç ilaç türü kullanılır. Bazı vakalarda cerrahi müdahale gerekli olabilir.
KanserKanser, anormal hücrelerin hızla bölünmesine ve yayılmasına neden olan hastalıkların yelpazesi için kullanılan genel terimdir. Yapılan araştırmalara göre kanserin ilk belirtilerden birisi 10 kilo veya üzerinde ani kilo kaybı olabilir. Ani kilo kaybı özellikle pankreas kanseri, akciğer kanseri, mide kanseri ve yemek borusu kanserlerinde yaygın olarak görülür.Kanser vücutta bulunan iltihabı artırır. Artan iltihaplanma kas dokusunda kayıplara neden olur ve bireyin iştahını düzenleyen hormonların normal işlevini yerine getirmesine engel olur. Büyüyen bir tümör, dinlenme enerji harcamasını, yani bireyin vücudunun dinlenme sürecinde yaktığı enerji miktarını da artırabilir. Kanserin yaygın erken belirti ve semptomları arasında ateş, cildin dokusunda ya da renginde değişiklikler, vücudun çeşitli yerlerinde genel veya yerel ağrı, ya da yorgunluk bulunmaktadır. Ancak bu semptomlara birçok farklı tıbbi durum neden olabilir. Bazı vakalarda kanser herhangi bir belirti veya semptom görülmesine neden olmaz.
Kanser tedavisi kanserin türüne ve aşamasına bağlıdır. Tipik kanser tedavileri arasında cerrahi müdahale ile kanserli dokunun çıkarılması, radyasyon terapisi, kemoterapi ve immünoterapi bulunur.Kas kaybıİnsan vücudu yağ kütlesi, kas, kemik ve su içeren yağsız kütleden oluşur. Kas kaybı bireyde kas kütlesinin azalması ile birlikte beklenmedik kilo kaybına neden olabilir. Bu durumun başlıca belirtisi kaslarda güçsüzlüktür. Bunun yanı sıra bireyin uzuvlarından birisi diğerinden daha küçük görünebilir. Bu durum bir süre kaslarını kullanmayan bireylerde görülebilir. Daha yaygın olarak düzenli egzersiz yapmayan, masa başı işlerde çalışan veya yatalak bireylerde görülür. Normal şartlar altında egzersiz ve doğru beslenme kas kaybını tersine çevirebilir.
Kas kaybının diğer olası nedenleri arasında inme, kemik kırıkları, kireçlenme, multipl skleroz, osteoporoz, romatizmal eklem iltihabı, sinir hasarı, yanıklar, yaralanma ya da yaşlanma gibi durumlar bulunabilir.
Kronik Obstrüktif Akciğer HastalığıKronik obstrüktif akciğer hastalığı ya da kısaca KOAH, ilerleyici bir akciğer hastalığıdır. KOAH olan birçok bireyde amfizem ve kronik bronşit görülmektedir. Amfizem, bireyin ciğerlerindeki hava keselerine yavaşça zarar vererek zaman içerisinde nefes almayı zorlaştırır. Kronik bronşit ise akciğerlere hava getiren hava yollarının iltihaplanmasına neden olur. Bu da bireyde mukus, öksürük ve nefes alma sorunları görülmesine yol açar.
KOAH belirtileri erken aşamalarda hafif seyreder. Bazı vakalarda bireylerde belirti ya da semptom görülmeyebilir. Ancak Koah’ın daha yaygın belirti ve semptomları arasında göğüste sıkışma, hırıltılı nefes alma, mukuslu veya mukussuz hafif öksürük, ya da nefes darlığı bulunur.
KOAH ileriki aşamalarda kilo kaybına neden olabilir. Nefes almada zorlanma çok fazla kalori yakar. Yapılan araştırmalar KOAH olan bir bireyin nefes almak için KOAH olmayan bir bireye göre 10 kat daha fazla kaloriye ihtiyacı olduğuna işaret etmektedir. KOAH olan bireyler aynı zamanda yemek yemek ve nefes almakta zorlanabilirler.Şiddetli KOAH belirti semptomları arasında ayrıca bacaklarda, ayak bileklerinde veya ayaklarda şişme, düşük kas dayanıklılığı ya da yorgunluk görülebilir. KOAH'ın ana nedeni sigara içmektir. Bunu yanı sıra hava kirliliği ve toz gibi tahriş edici maddelere uzun süreli maruz kalma da KOAH'a yol açabilir. KOAH tedavisi bronkodilatörler gibi ilaçları ve oksijen tedavisi gibi akciğer odaklı terapileri içerir.
Romatoid ArtritRomatoid artrit yani romatizmal eklem iltihabı bireyin bağışıklık sisteminin eklemlerin iç yüzeyine saldırarak iltihaplanmaya neden olmasıyla ortaya çıkan otoimmün bir hastalıktır. Kronik iltihaplanma metabolizmayı hızlandırabilir ve bunun sonucunda bireyde ani kilo kaybı gözlemlenebilir.
Romatoid artrit semptomları arasında yaygın olarak eklemlerde şişme ve ağrı bulunur. Romatoid artrit genellikle bireyin vücudunun her iki yanındaki simetrik eklemleri etkiler. Romatoid artriti olan bireyler eğer bir saat veya daha uzun süre hareket etmezlerse, eklemlerde sertleşme yaşayabilirler. eklemleriniz sertleşebilir.Romatoid artrit'in kesin nedeni bilinmemekle birlikte genler, hormonal değişiklikler, obezite, sigara içmek, ikinci el yani dolaylı sigaraya maruz kalmak ile yaş gibi faktörlerin bir kombinasyonundan dolayı ortaya çıktığı düşünülmektedir. Romatoid artrit tedavisi tipik olarak ilaçla başlar ve kullanılan ilaçlar arasında hastalığı değiştiren antiromatizmal ilaçlar, kortikosteroidler, biyolojikler ve kinaz inhibitörleri bulunur.TüberkülozAni kilo kaybının bir başka nedeni, genellikle akciğerleri etkileyen bulaşıcı bir durum olan tüberküloz ya da diğer bir adıyla verem hastalığıdır. Tüberküloz Mycobacterium tuberculosis bakterisinden kaynaklanır. Kilo kaybı ve iştah azalması, tüberkülozun başlıca belirtileri arasında bulunur.Verem hastalığı hava yoluyla yayılır. Bazı vakalarda bireyler hastalanmadan verem kapabilir. Eğer kişinin bağışıklık sistemi güçlüyse vücut bakterilerle savaşarak inaktif kalmasını sağlayabilir. Bu duruma gizli verem adı verilir. Gizli verem zamanla, bireyin bağışıklık sisteminin zayıflaması durumunda aktif vereme dönüşebilir. Tüberkülozun belirti ve semptomları arasında; yaygın olarak 3 hafta veya daha uzun süren kötü öksürük, kanlı veya balgamlı öksürük, ateş, gece terlemeleri, göğüs ağrısı, nefes almada zorluk, sırt ağrısı, titreme, ya da yorgunluk bulunur.
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişiler, özellikle de çok düşük vücut ağırlığı, diyabet, HIV, Hodgkin hastalığı, lösemi, madde kullanım bozukluğu, organ nakli, ya da silikozis, yani ciğerlerde silika tozu birikmiş bireyler özellikle aktif verem riski altındadır.
Verem hastalığı tipik olarak altı ila dokuz ay boyunca kesintisiz ve aksatılmadan devam etmesi gereken bir antibiyotik kürü ile tedavi edilir. Kilo kaybının nedenlerine bakıldığında erkeklerde akciğer kanseri, endokardit ya da pankreas kanseri nedeniyle ani kilo kaybı gözlenmesi ihtimali daha yüksektir. Kadınlar ise KOAH kaynaklı ani kilo kaybı geliştirme konusunda daha yüksek risk altındadır. Buna ek olarak kadınların hipertiroidizm geliştirme olasılığı erkeklere göre 2 ila 10 kat daha fazla iken, romatoid artrite sahip olma olasılığı 2 ila 3 kat daha fazladır.Ne Zaman Doktora Başvurmalı?İnsan hayatı boyunca bireyin vücut ağırlığının değişen beslenme alışkanlıklarına, çevresel faktörlere ve hareketlilik seviyesine göre dalgalanması normaldir. Bununla birlikte, alışkanlıklarını değiştirmeden kilo veren bireyler bunun altında bir tıbbi sorun olup olmadığını kontrol ettirmelidir. Özellikle 6 ila 12 ayda normal kilosunun yüzde 5’i veya daha fazlasını kaybeden veya yukarıda ifade edilen belirtilerden herhangi birini fark eden bireylerin doktorlarını ziyaret etmeleri en sağlıklı sonucu verecektir.