Patoloji

Patoloji Nedir?

Antik Yunanca'da hastalık anlamına gelen pathos ve inceleme anlamına gelen logos kelimelerinin birleşiminden elde edilen patoloji, hastalıkların nedenlerini bulmak, doğasını ve etkilerini anlamak amacıyla vücut dokularının incelenmesine yönelik uygulamaları içeren bilim dalıdır. Hastalık bilimi kapsamında çeşitli semptomlar gösteren kişilere bazı testler uygulanır. Doktor kararıyla gerçekleştirilen testler klinik bulguların desteklenmesi, tanı ve teşhis konması noktalarında önemli kabul edilir.

Testler, doktor tarafından gerekli görülmesi halinde ek incelemeler ile desteklenebilir. Söz konusu incelemelerin sonuçlarının alınması için gerekli süre ve sonrasında uygulanacak tedavinin içeriği ise testte odaklanılan hastalığa göre farklılık gösterebilir.

Patoloji testi, kişinin vücut dokularındaki değişiklikleri belirlemek için kullanılan tıbbi yöntemdir. Test, olası sağlık sorunlarının varlığını belirmek veya daha ileri düzeyde araştırma yapma amacıyla gerçekleştirilir. Klinik işlem sayesinde hücresel düzeyde yapı ve işlev değişiklikleri değerlendirilebilir. Laboratuvar ortamında patolog tarafından yapılan test sayesinde aşağıda sıralanan konularda bilgi sahibi olabilmek mümkündür.

Olası Sağlık Risklerini Belirlemek: Patoloji testi, kandaki belirli protein ve antikorların düzeylerini kontrol etmeye yardımcı olur. Bu sayede kişinin gelecekte belirli bir hastalığa yakalanma riskinin seviyesini belirleyebilmek olası hale gelir. Testler genelde kanser, diyabet, kalp hastalığı, hormonal dengesizlik, enfeksiyon, böbrek ve solunum yolu rahatsızlıkları söz konusuysa uygulanır.

Hastalık Taraması: Bazı patoloji testleri, tarama süreci kapsamında olası riskler hakkında detaylı ve doğru bilgi edinilmesi amacıyla kullanılır. Örneğin; 40 yaşın üzerindeki kadınlarda, rahim ağzı kanseri belirtilerini kontrol etmek için smear testi yapılır. Olası sağlık risklerini önceden belirleyebilmek için en yakın Acıbadem Hastanesi’ndeki patoloji bölümüne randevu alabilirsiniz.

Doğru Teşhis Koymak: Herhangi bir sağlık sorununa işaret eden semptomlar gösteren kişiler için doğru ve zamanında teşhis hayati önem taşır. Yapılacak test sayesinde doktorlar, hangi tedavi yönteminin hastaları için en ideal seçenek olduğuna karar verebilir. Patoloji sonuçları aynı zamanda daha fazla araştırmaya gerek olup olmadığı konusunda fikir verebilir.

Durumu veya Tedaviyi Takip Etmek: Patoloji testlerinin yapılma amaçlarından bir diğeri ise uygulanan tedavinin hasta üzerindeki etkisini anlamaktır.

Hastalıkların belirlenmesi, gelişim ve tedavi süreçlerinin takibi için farklı patoloji testi yöntemleri kullanılır. İğne veya biyopsi ile dokulardan alınan örneklerin laboratuvar ortamında incelenmesi, en yaygın test türleridir. COVID-19 ve rahim ağzı tarama testleri de aynı kategoride yer alır.

Patoloji Testi Nasıl Yapılır?

Hastalık süreçlerini inceleyen bir bilim dalı olan tıbbi patoloji kapsamında yapılan testler, birçok farklı yöntemle gerçekleştirilebilir. Genel olaraksa patoloji testinde takip edilen adımlar şu şekilde sıralanabilir:

Doku Örneğinin Alınması: Patoloji testinin ilk aşamasında, hastalığın gelişim gösterdiği bölgeden veya şüpheli bir alandan doku örneği alınır. Örnek doku alımı, doktor tarafından biyopsi yöntemi kullanılarak yapılır. Biyopsi esnasında gerekli görülmesi halinde kişiye lokal anestezi uygulanabilir. Endoskopi ve kolonoskopi dahilindeki biyopsi ise anestezi altında gerçekleştirilir.

Doku Örneğinin Hazırlanması: Kişiden alınan doku örneği, ikinci adımda patoloji laboratuarında incelemeye hazırlanır. Örnek, bu süreçte ince kesitler haline getirilerek formalin içinde muhafaza edilir. Böylece doku örneğinin, bozulmasına yol açabilecek dış etkenlerle temasının önüne geçilir.

Histolojik İnceleme: Doku örneği, hazırlandıktan sonra kesitler halinde ince bir cam slayta monte edilerek boyanır. Boyama işlemi, farklı hücre ve yapıların daha görünür hale gelmesine yardımcı olur. Patolog, boyanan kesitleri mikroskop altında inceleyerek hücresel yapıyı değerlendirir. Değerlendirme esnasında hastalıklı hücrelerin varlığı tespit edilmeye çalışılır.

Tanı ve Raporlama: Patolog, inceleme sonuçlarına dayanarak bir tanı koyar ve elde ettiği bulgular aracılığıyla rapor hazırlar. Peki, patoloji raporu nedir? Patoloji testi raporu, inceleme sonrasında konulan tanı hakkında bilgilerin paylaşıldığı tıbbi sonuç belgesidir. Patoloji sonucu; kişiden alınan parçanın boyutu, şekli, görünümü, uygulanan test yöntemleri ile ilgili detayları içerir.

Bazı testler, hastaların özel hazırlık yapmalarını gerektirebilir. Kişinin patoloji testi öncesinde uyması gereken koşullar şunlardır:

• Doktorun belirttiği zaman çizelgesine uygun olarak yemek yememek ve su içmemek

• İlaç ve gıda takviyesi alımını durdurmak ya da doz değişikliği yapmak

Beslenme düzenine ya da ilaç alımına yönelik değişiklikler, doktor talimatı ve gözetimi altında yapılmalıdır. Herhangi bir nedenden dolayı hazırlık sürecindeki talimatlar uygulanmadıysa, doktoru bu konuda mutlaka bilgilendirmek gerekir.

Patolojik Ek İnceleme Neden Yapılır?

Patolojik ek inceleme, iki temel nedenden dolayı yapılır. Başta çeşitli kanser türleri olmak üzere bazı hastalıklarda, doktorun önceki test sonuçlarına dayanarak daha fazla bilgi elde etmesi sonucunda ek incelemeye başvurulabilir. Patolojik ek inceleme ayrıca test sonucunu doğrulama amacıyla da gerçekleştirilir. Ek inceleme gerektiren diğer durumlar ise şu şekilde sıralanabilir:

• İlk patoloji testi sonucu, belirsiz veya şüpheli olabilir. Böyle bir durumda doktor daha fazla inceleme yaparak tanıyı doğrulamak isteyebilir. Benzer uygulama, sonucu kesinleştirmek için ek bilgiye ihtiyaç duyulması halinde de yapılır.

• Patolojik ek inceleme, tedavi planını belirleme açısından yol gösterici konumdadır. Ekstradan yapılacak testler, daha ayrıntılı sonuçlar elde edilmesine ve hastaya nasıl bir tedavi uygulanacağına dair önemli bilgiler sağlayabilir. Örneğin; kanserli doku örneğine ek inceleme yapılması, tümörün türünü ve agresifliğini belirlemeye yardımcı olabilir. Dolayısıyla hastaya daha etkili tedavi yöntemleri, vakit kaybedilmeden uygulanabilir.

• Bazı durumlarda, hastalığın ilerlemesini izlemek veya hastanın tedaviye nasıl yanıt verdiğini değerlendirmek için patolojik ek incelemeler yapılabilir. Detaylı bilgi edinmek amacıyla yeni patolojik inceleme yapılması, çeşitli kanser türlerinin tedavisinde sıkça başvurulan yöntemler arasında yer alır.

• Tedavi sonrasında komplikasyonların varlığını, hastalığın geri dönüşünü tespit etmek için de patolojik ek incelemeler yapılabilir.

• Ek inceleme son olarak hastalığın nedenlerinin daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla gerçekleştirilir. Bu kapsamda yapılacak ekstra araştırmalar, hastanın durumuna dair net bilgiler edinilebilmesini mümkün kılar.

Patoloji Sonucu Kaç Günde Çıkar?

Test yaptıran kişilerin merak ettikleri konular arasında “Patoloji sonucu ne zaman çıkar?” sorusunu cevabı da yer alır. Sonuçlar, genelde doku örneğinin laboratuara ulaştığı tarihten itibaren birkaç gün içerisinde hazır olabilir. Ancak patoloji sonuçlarının çıkma süresi, birkaç faktöre bağlı olarak değişkenlik gösterebilir. Patoloji testi sonuçlarının çıkma süresini etkilen etkenler şunlardır:

Testin Türü: Patoloji testi kapsamında doku örneğinin incelenmesine yönelik farklı türde yöntemler tercih edilebilir. Hangi test türünün tercih edildiğine bağlı olarak sonuçların çıkış süresi değişebilir. Örneğin, COVID-19 test sonuçları daha hızlı çıkabilir. Buna karşılık moleküler patoloji testi gibi karmaşık süreçlerde sonuca ulaşmak uzun sürebilir.

Laboratuvar Yoğunluğu: Laboratuvarın iş yükü ve yoğunluğu, sonuçların çıkma süresine etki eden bir diğer önemli faktördür. Test türü ve diğer etkenlerden bağımsız olarak laboratuvarda iş yükü fazlaysa, sonuçların elde edilmesi normalden birkaç gün fazla sürebilir. Tam tersi durumda, yani iş yükü azken özellikle basit testlerde birkaç saat içerisinde sonuç alınabilir.

Doku Örneğinin Durumu: Testin yapılma amacı, kişiden büyük boyutta doku örneğinin alınmasını gerektirebilir. Bu duruma ilaveten inceleme amacıyla alınan doku karmaşık yapıda olabilir. Her iki etken de test sonuçlarının alınmasını geciktirebilir. Çünkü karmaşık yapıda ve büyük hacimli dokuların hem teste hazırlık hem de inceleme süreci normalde uzun sürebilir.

Hastalığın Aciliyeti : Bazı hallerde, kişinin durumu acil müdahale gerektirebilir. Bu tür bir senaryo, testin vakit kaybedilmeden yapılmasını ve sonuçlara hızlıca ulaşılmasını zorunlu kılar. Dolayısıyla laboratuvar, acil vakalara yönelik testleri önceliklendirerek sonuçlara olabildiğinde hızlı ulaşılmasını sağlamaya odaklanır.

Sonuçların İletilme Yöntemi: Patoloji test sonuçları, doğrudan hasta ile ilgilenen doktora aktarılır. Raporlama sürecinde nasıl bir iletim yönteminin kullanıldığı, sonuçların hastaya ulaşma sürecini etkileyebilir. Söz konusu işlemin geleneksel yöntemlerle yapılması, yani sonuçların elden teslimi, daha fazla süre alabilir. Online sistemlerle ise sonuçların gerek doktora gerekse hastaya anında ulaştırılması mümkündür.

Patoloji Bölümünde Tanı ve Tedavi Süreci

Patoloji bölümü, özellikle kanser ve diğer ciddi hastalıkların tanısında önemli rol üstlenir. Tıbbi, cerrahi, jinekoloji ve obstetrik, kardiyovasküler ve nöropatoloji gibi alt dalları bulunan bu bölüm, aşağıda yer alan sağlık sorunlarına ilişkin işlemleri gerçekleştirir.

• Organ nakli yapılacak kişilere yönelik biyopsi örneklerinin incelenmesi

• Nakil sonrası kontrol testleri ile çeşitli durumlara ilişkin sonuçlara ulaşılması

• Komplikasyonların tanısı için gerekli testler

• Rahim ağzı (serviks) kanseri gibi hastalıklara yönelik testler

• Kanser gelişmeden önce hastalıkların tanı ve tedavisi için gerekli doku incelemeleri

• Akciğer parankim hastalıkları

• Bağırsak hastalıkları

• Çeşitli romatizmal hastalıkları

• Egzama, sedef gibi damar ve deri hastalıkları

Patoloji uzmanları tarafından yapılan testler, doktorların hangi tedavi seçeneklerinin hastalarına uygun olacağına karar vermelerinde belirleyicidir. Örneğin; doktorlar, patoloji test sonucuna göre kanserin evresini belirleyip cerrahi, kemoterapi veya radyoterapi gibi tedavi seçenekleri arasından hangisine yönelmek gerektiğine kısa sürede karar verebilir.

Patoloji testleri, tedavi süreci kadar kontrol amaçlı muayeneler esnasında da hastalığın durumuyla ilgili ipuçları sağlar. Akut lösemi gibi tekrar etme potansiyeli yüksek kanser türlerinin tedavi süreçlerinin ardından gelen kontrol amaçlı biyopsiler aracılığıyla hastalık riskinin ne durumda olduğu gözlemlenebilir. Doktorlar, patoloji raporunda belirtilen sonuca göre hastalığın seyrini anlayıp ileriye dönük tedavi planları oluşturabilir.